Sano: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Linio 4:
En iu [[organismo]], la '''sano''' estas la stato de ekvilibro de [[vivo]], kaj ebligas pluan vivadon. Ĝi estus la nivelo de funkcia aŭ [[metabolo|metabola]] efiko de vivanta organismo. Ĝi ankaŭ aludas vivon sen [[malsano]] aŭ trofrua [[morto]]. Ĉe [[homo]]j ĝi estas la kapablo de individuoj aŭ [[komunumo]]j por adaptiĝis kaj memadministriĝi fronte al fizikaj, mensaj aŭ sociaj defioj.<ref>Huber M, Knottnerus JA, Green, L., van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D, Smid H. BMJ 2011; 343 (d4163) http://savenhshomeopathy.org/wp-content/uploads/2012/09/Huber-Definition-Health-BMJ-21.pdf</ref>
 
La [[Monda Organizaĵo pri Sano]] difinas sanon en plej larĝa senco en sia konstitucio de [[1948]] kiel, "stato de kompleta fizika, mensa, kaj socia [[bonfarto]], kaj ne konsistas nur de la manko de malsano aŭ kripleco."<ref name="WHO definition">World Health Organization. [http://www.who.int/bulletin/archives/80(12)981.pdf ''WHO definition of Health''], Enkonduko al la Konstitucio de ''World Health Organization'' adoptita de la ''International Health Conference'', Novjorko, 19a–22a de Junio 1946; subskribita la [[22an de Juliojulio]] 1946 fare de reprezentantoj de 61 Ŝtatoj (Oficialaj Registroj de la Monda Organizaĵo pri Sano, no. 2, p. 100) kaj validigita en la 7a de Aprilo 1948. En {{cite journal|journal=Bulletin of the World Health Organization |year=2002|volume= 80 |issue=12|page=982|title=The Preamble of the Constitution of the World Health Organization|author=Grad, Frank P. }}</ref><ref name="WHO constitution">World Health Organization. 2006. [http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf ''Constitution of the World Health Organization''] – ''Basic Documents'', 45a eldono, Suplemento, Oktobro 2006.</ref> Tiu difino estis celo de polemiko, partikulare pro manko de funkcianta valoro kaj pro la problemo kreita pro la uzo de la vorto "kompleta"<ref>{{cite journal|author=Callahan D.|title=The WHO definition of 'health'|journal=The Hastings Center Studies|volume=1|issue=3|year= 1973|pages=77–87|jstor=3527467|doi=10.2307/3527467}}</ref><ref>{{cite journal | author = Taylor S, Marandi A | title = How should health be defined? | journal = BMJ | volume = 337 | pages = a290 | year = 2008 | pmid = 18614520 | doi = 10.1136/bmj.a290 }}</ref> Ankaŭ aliaj difinoj estis proponitaj, inter kiuj ĵusa difino kiu kunrilatas sanon kaj personan kontentiĝon.<ref>{{cite journal|author=Bellieni CV, Buonocore G. |title=Pleasing desires or pleasing wishes? A new approach to pain definition|journal= Ethics Med |year=2009|volume=25|issue=1}}</ref><ref>[http://www.zenit.org/en/articles/sport-disability-and-an-original-definition-of-health Sport, Disability and an Original Definition of Health]. Zenit.org (27a de Februaro, 2013).</ref> Klasigaj sistemoj kiaj tiu de la ''WHO Family of International Classifications'', inklude la ''International Classification of Functioning, Disability and Health'' (ICF) kaj la [[Klasifiko Internacia de Malsanoj]] (KIM), estas ofte uzataj por difini kaj mezuri la komponantoj de sano.
 
Sistema agado por eviti aŭ zorgi pri sanproblemoj kaj helpi al bona sano ĉe homoj estas entreprenita fare de [[sanlaboristo]]j. Aplikado rilate al la animala sano estas kovrita de [[Veterinara medicino|veterinaraj sciencoj]]. La termino "sana" estas ankaŭ amplekse uzata en la kunteksto de multaj tipoj de nevivaj organizoj kaj ties efiko sur la bonfarto de homoj, kiaj ĉe la senco de sanaj [[komunumo]]j, sanaj [[urbo]]j aŭ [[Mediprotekto|sanaj medioj]]. Aldone al [[sansistemo|sansistemaj]] intervenoj kaj al personaj ĉirkaŭoj, nombraj oni konas aliajn faktorojn kiuj influas la sanan statuson de individuoj, kiaj ties devenfono, vivostilo, kaj ekonomiaj, sociaj kondiĉoj, kaj eĉ spiriteco; tiuj estas referencataj kiel "determinantoj de sano." Studoj montris ke altaj niveloj de [[streso]] povas tuŝi la homan sanon.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/health-24756311 |title=BBC News – How stressed are you? |publisher=Bbc.co.uk |date=2013-11-06 |accessdate=2014-03-01}}</ref>