Araba lingvo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alaudo (diskuto | kontribuoj) mapo |
Alaudo (diskuto | kontribuoj) sekcio pri dialektoj |
||
Linio 55:
''ibn, abu'': ''ibn'' signifas en la araba filo, ''abu'' signifas patro. Tiel se iu (Aĥmad) havas knabon (Umar) kaj patron (Karim), li povas nomiĝi Ibn Umar aŭ Abu Karim.<!-- tio ŝajnas klariginda -->
== Dialektoj de la araba lingvo ==
[[Dosiero:Arabic Dialects.svg|thumb|left|300px|Dialektoj de la araba lingvo.]]
''Parola araba'' estas la super-termino por ĉiuj parolataj dialektoj de la araba kiuj estas uzataj en t.n. 'Araba mondo', kaj kiuj draste malsamiĝas de la skriba lingvo. La ĉefa klasifiko de la dialektoj estas tiuj, kiuj estas parolataj ene de la Araba duoninsulo kaj ekster ĝi. Krome aparte staras la pli konservativa araba dialektoj de [[Beduino]]j. Ĉiuj variantoj de la araba parolataj ekster la duoninsulo (kaj kiuj konsistigas la grandan pardon de la parolantaro) havas multajn komunajn trajtojn, kiuj ne ekzistas en la klasika araba lingvo. Pro tio lingvistoj opinias, ke la prestiĝa dialekto "koine" aperis en kelkaj landoj ĉ. 100-200 jarojn post la araba konkero, kies trajtoj poste disvastiĝis al la ĉiuj nov-konkeritaj landoj. (Tiuj trajtoj ekzistas en diversa grado en ĉiuj dialektoj ekster la duoninsulo. Fakte, la en-duoninsulaj dialektoj havas multe pli da diverseco, ol la ekster-duoninsulaj, sed tiu temo ne estas detale pristudita).
Koncerne la ekster-duoninsulaj dialektoj, la plej granda diferenco estas inter la ne-egiptiaj nord-amerikaj dialektoj (precipe la araba lingvo de [[Moroko]]) kaj la aliaj. La Moroka varianto estas speciale apenaŭ komprenebla por parolantoj de la araba el [[Libio]] (sed ne inverse, parte pro populareco de filmoj kaj aliaj mediaĵoj el Egiptio).
Unu faktoro kiu spronis la diversiĝon de la dialektoj estis la lingvo, kiun oni parolis antaŭ la araba en ĉiu lando: tiuj lingvoj servas kiel fonto de diversaj vortoj, propraj por ĉiu dialekto, kaj krome influis la prononcon kaj eĉ la vorto-ordon. Sed la pli grava faktoro estas, simile al Romanaj lingvoj, la malapero (aŭ ŝanĝo de la sencoj) de multaj klasikaj formoj. TIam la Iraka ''aku'', Levantina ''fīh'' kaj la Nord-Afrika ''kayən'' ĉiuj signifas 'oni havas' (=estas), kaj ĉiuj devenas de la formoj en la klasika araba lingvo (''yakūn'', ''fīhi'', ''kā'in''), sed nun sonas tre malsame.
===Ekzemploj de dialektoj===
La transkribo estas farita laŭ Internacia Fonetika Alfabeto, malgrandaj malsamiĝoj estas neglektitaj.
{| class=wikitable
! Dialekto
! Mi tre ŝatas legi
! Kiam mi venis al biblioteko
! Mi ne trovis tiun malnovan libron
! Mi volis legi la libron pri historio de virina movado en Francio
|-
! Skribita en literatura araba lingvo <br><small>(dialektoj povas havi alian skribmanieron/ortografion)</small>
|<span style="font-size:large;line-height:145%">أُحِبُّ ٱلْقِرَاءَةَ كَثِيرًا</span>
|<span style="font-size:large;line-height:145%">عِنْدَمَا ذَهَبْتُ إِلَى ٱلْمَكْتَبَةِ</span>
|<span style="font-size:large;line-height:145%">لَمْ أَجِدُ هٰذَا ٱلْكِتَابَ ٱلْقَدِيمَ</span>
|<span style="font-size:large;line-height:145%">كُنْتُ أُرِيدُ أَنْ أَقْرَأَ كِتَابًا عَنْ تَارِيخِ ٱلْمَرْأَةِ فِي فَرَنْسَا</span>
|-
! Klasika araba lingvo<br>(uzata nur en religio kaj poezio)
| {{transl|ar|ʔuħibːu l-qirˤaːʔata kaθiːrˤaː}}
| {{transl|ar|ʕindamaː ðahabətu ʔilaː l-maktabah}}
| {{transl|ar|lam ʔaɟidu haːðaː l-kitaːba l-qadiːm}}
| {{transl|ar||kuntu ʔuriːdu ʔan ʔaqərˤaʔa kitaːban ʕan taːriːxi l-marˤʔati fiː farˤansaː}}
|-
! Moderna uzo de la araba
| {{transl|ar|ʔuħɪbː al-qɪraːʔa kaθiːran}}
| {{transl|ar|ʕɪndama(ː) ðahabtu ʔɪlaː l-maktaba}}
| {{transl|ar|lam ʔad͡ʒɪd haːða(ː) l-kɪtaːb al-qadiːm}}
| {{transl|ar|kuntu ʔuriːdu ʔan ʔaqraʔ kɪtaːb ʕan taːriːx al-marʔa fiː faransa(ː)}}
|-
! Jemena dialekto (Sanaa)
| {{transl|ayn|ˈʔana bajn aˈħibb el-geˈraːje ˈgawi}}
| {{transl|ayn|ˈlaw ma ˈsert saˈla: el-ˈmaktabe}}
| {{transl|ayn|ma leˈge:t-ʃ ˈðajje al-keˈtaːb el-gaˈdiːm }}
| {{transl|ayn|kont ˈaʃti ˈʔagra keˈtaːb ʕan taˈriːx al-ˈmare wastˤ faˈraːnsa}}
|-
! Kuvajta dialekto (Kuvajto)
| {{transl|afb|ʔaːna waːyid aħɪbb aɡraː}}
| {{transl|afb|lamman rɪħt il-maktaba}}
| {{transl|afb|ma lɪɡeːt hal kɪtaːb ɪl-gadiːm}}
| {{transl|afb|kint abiː aɡra kitaːb ʕan tariːx il-ħariːm ib faransa}}
|-
! Mesopotamia dialekto (Bagdado)
| {{transl|acm|ˈaːni aˈħibb el-qˈraːja ˈkulliʃ}}
| {{transl|acm|ˈlamman ˈreħit lel-maktaba}}
| {{transl|acm|ma liˈɡeːt haːða l-ketaːb al-qadiːm}}
| {{transl|acm|redet aqra ketaːb ʕan tariːx al-niswan eb-fransa}}
|-
! Hiĵazi dialekto (Medino)
| {{transl|acw|ˈana marra aˈħubb al-ɡiraːja}}
| {{transl|acw|ˈlamma ruħt al-ˈmaktaba}}
| {{transl|acw|ma liɡiːt haːda l-kitaːb al-ɡadiːm}}
| {{transl|acw|kunt abɣa aɡra kitaːb ʕan tariːx al-ħariːm fi faransa}}
|-
! Okcidenta (Siria) dialekto (Damasko)
| {{transl|apc|ʔana ktiːr b'ħəbb lᵊ-ʔraːje}}
| {{transl|apc|ˈlamma ˈrəħt ʕal-ˈmaktabe}}
| {{transl|apc|ma laʔeːt ha-l-ᵊkˈtaːb lᵊ-ʔˈdiːm }}
| {{transl|apc|kaːn ˈbaddi ʔra ktaːb ʕan taˈriːx ᵊl-ˈmara bᵊ-ˈfraːnsa}}
|-
! Lebanona dialekto (Beiruto)
| {{transl|apc|ktiːr bħɪbb ɪl-ʔɪˈreːje}}
| {{transl|apc|ˈlamma ˈreħɪt ʕal-ˈmaktabe}}
| {{transl|apc|ma lʔeːt ha-l-ɪkˈteːb le-ʔˈdiːm }}
| {{transl|apc|keːn ˈbaddi ʔra kteːb ʕan teˈriːx ɪl-ˈmara bi-ˈfraːnsa}}
|-
! Palestenia dialekto (Jerusalemo)
| {{transl|ajp|'ʔana ba'ħebb l-ᵊʔ'raːje ktiːr }}
| {{transl|ajp|ˈlamma ˈruħᵊt ʕal-ˈmaktabe}}
| {{transl|ajp|ma laˈʔeːtᵊʃ ha-l-ᵊkˈtaːb ᵊl-ʔaˈdiːm }}
| {{transl|ajp|kaːn ˈbeddi ˈʔɑʔrɑ ktaːb ʕan taˈriːx ᵊl-ˈmɑrɑ fi fˈransa}}
|-
! Palestenia dialekto de okcidenda parto
| {{transl|ajp|'ʔana ba'ħebb l-ᵊk'raːje kθiːr }}
| {{transl|ajp|ˈlamma ˈruħᵊt ʕal-ˈmatʃtabe}}
| {{transl|ajp|ma laˈkeːtᵊʃ ha-l-ᵊtʃˈtaːb ᵊl-kaˈdiːm }}
| {{transl|ajp|kaːn ˈbeddi ˈʔɑkrɑ tʃtaːb ʕan taˈriːx ᵊl-ˈmɑrɑ fi fˈransa}}
|-
! Egiptia dialekto (ĉefa)
| {{transl|arz|ana bæħebb el-ʔerɑːjæ ʔɑwi}}<!--please don't use short i,u because they mislead readers as if Egyptian had short i~ɪ,u~ʊ-->
| {{transl|arz|ˈlæmmæ̯ ˈroħt el-mækˈtæbæ}}
| {{transl|arz|ma-lˈʔet-ʃ l-keˈtæːb el-ʔæˈdiːm dæ}}
| {{transl|arz|ˈænæ ˈkont-e ˈʕæwz-ˈaʔra kˈtæːb ʕæn tæˈriːx el-setˈtaːt fe fæˈrænsæ}}
|-
! Libia dialekto (Tripoli)
| {{transl|ayl|ana nħəb il-ɡraːja halba}}
| {{transl|ayl|lamma mʃeːt lil-maktba}}
| {{transl|ayl|malɡeːtiʃ ha-li-ktaːb lə-ɡdiːm}}
| {{transl|ayl|kunt nibi naɡra ktaːb ʔleː tariːx ə-nsawiːn fi fraːnsa}}
|-
! Tunisa dialekto (Tunis)
| {{transl|aeb|nħɪb lɪqrɑːjæ bɑrʃæ}}
| {{transl|aeb|wæqtɪlli mʃiːt lɪlmæktbæ }}
| {{transl|aeb|mæl-qiːtʃ hæ-lɪktɛːb lɪqdiːm}}
| {{transl|aeb|kʊnt nħɪb næqræ ktɛːb ʕlæ tɛrix lɪmræ fi frɑːnsæ}}
|-
! Alĝeria dialekto (Alĝerio)
| {{transl|ab|eːna nħebb l-qraːja bezzef}}
| {{transl|ab|ki ruħt l il-maktaba}}
| {{transl|ab|ma-lqiːt-ʃ ha l-kteːb l-qdiːm}}
| {{transl|ab|kunt ħaːb naqra kteːb ʕala tariːx l-mra fi fraːnsa}}
|-
! Moroka dialekto (Rabat)
| {{transl|apy|ana ʕziz ʕlija bzzaf nqra}}
| {{transl|apy|melli mʃit l-lmaktaba}}
| {{transl|apy|ma-lqiːt-ʃ had l-ktab l-qdim}}
| {{transl|apy|kent baɣi nqra ktab ʕla tarix l-mra f-fransa}}
|-
! Maltesa dialekto (Valletta)
| {{transl|mlt|ɪnħɔpː nɐʔrɐ ħɐfnɐ}}
| {{transl|mlt|mɛtɐ mɔrt ɪl-lɪbrɛrɪjɐ}}
| {{transl|mlt|mɐ sɪbtʃ dɐn ɪl-ktiɛp ʔɐdɪm}}
| {{transl|mlt|rɪdt nɐʔrɐ ktiep dwɐr l-ɪstɔrjɐ tɐl-mɐrɐ fɪ frɐntsɐ}}
|-
! Maltesa dialekto (Valletta)<br><small>(laŭ Maltesa ortografio)</small>
| {{transl|mlt|Inħobb naqra ħafna.}}
| {{transl|mlt|Meta mort il-librerija}}
| {{transl|mlt|Ma sibtx dan il-ktieb qadim.}}
| {{transl|mlt|Ridt naqra ktieb dwar l-istorja tal-mara fi Franza.}}
|}
== Ekzemploj ==
{| class="wikitable"
| |||