John Ronald Reuel Tolkien: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Alifono (diskuto | kontribuoj) →Tolkien kaj Esperanto: Tolkien, Esperanto 'kaj Eŭropo' |
Alifono (diskuto | kontribuoj) rearangho de paragrafordo |
||
Linio 38:
Dum siaj lastaj jaroj Tolkien frontis plurajn problemojn (morto de Edith, agacaj admirantoj kiuj daŭre altelefonis kaj leterpetis) kiuj malebligis la finverkadon de [[Silmariliono]], la vera vivoverko lia. Ĝin redaktis kaj eldonis lia filo [[Christopher Tolkien|Christopher]] tuj post lia morto. Tolkien kuŝas en tombo kune kun sia edzino ĉe [[Oksfordo]].
== Tolkien, Esperanto kaj Eŭropo ==▼
En sia konferenca prelego "A secret vice" (1931) pri sia inklino al lingvo-kreado li diris enkonduke, ke li persone estas "kredanto je 'artefarita' lingvo, ĉiukaze por Eŭropo"; li detaligas, ke tio estas kredado "je ĝia dezirindeco, kiel unu afero antaŭe necesa por la unuiĝo de Eŭropo, antaŭ ol ĝi estas glutita de ne-Eŭropo" same kiel "pro multaj aliaj bonaj kaŭzoj". Li "specife ŝatas Esperanton", ne laste, ĉar ĝi estas kreaĵo de unu homo.<ref>J. R. R. Tolkien [http://faculty.smu.edu/bwheeler/tolkien/online_reader/T-ASecretVice.PDF A secret Vice]. Prelego el 1931</ref>▼
En [http://tolkiengateway.net/w/images/0/03/A_Philologist_on_Esperanto.png letero al la Brita Esperanto-Asocio] Tolkien skribis en 1932, ke li "interesiĝas, kiel filologo, kaj kiel ĉiu filologo devus, pri la internaci-lingva movado" kaj ke li simpatias speciale kun la asertoj de Esperanto. Li informas, ke 25 jarojn pli frue li lernis kaj li ne forgesis la gramatikon kaj strukturon de Esperanto, kaj ke li legis sufiĉan kvanton skribitan en ĝi ("a fair amount").<ref name="Tolkien1932" />
Kelkfoje oni citas t.n. "leteron" de Tolkien el 1956; fakte temas nur pri nefinita skizo de letero, kiu troviĝis en lia postlasaĵo. Ne klaras, ĉu la letero estis entute sendita.▼
<!-- Konsiderante la neklarecon pri tiu teksto mi forigas la elstarigon. Lu Wunsch-Rolshoven, 2017-01-29 {{Cquote| -->▼
"Estis ĝuste kiam la milito de 1914 eksplodis al mi, ke mi malkovris, ke la «legendoj» dependas de la lingvo al kiu ili apartenas; sed vivanta lingvo same dependas de siaj legendoj, kiujn ĝi komunikas tradicie. […] Volapuko, Esperanto, Ido, Novialo, ktp. ktp. estas ĉiuj mortaj, multe pli ol la praaj, ne plu uzataj lingvoj, ĉar iliaj aŭtoroj neniam elpensis Esperanto-legendojn…"<ref>{{en}}▼
"It was just as the 1914 War burst on me that I made the▼
discovery that 'legends' depend on the language to which they belong; but a living language▼
depends equally on the 'legends' which it conveys by tradition. (...)▼
Volapük, Esperanto, Ido, Novial, &c &c are dead, far deader than ancient▼
unused languages, because their authors never invented any Esperanto legends." El [https://timedotcom.files.wordpress.com/2014/12/the_letters_of_j.rrtolkien.pdf THE LETTERS OF J. R. R. TOLKIEN] A selection edited by Humphrey Carpenter with the assistance of Christopher Tolkien. Harper Collins. 2006 ▼
<!-- De kie venas tio??? - Tolkien considered languages inseparable from the mythology associated with them, and he consequently took a dim view of auxiliary languages: In 1930 a congress of Esperantists were told as much by him, in his lecture A Secret Vice, "Your language construction will breed a mythology", but by 1956 he concluded that "Volapük, Esperanto, Ido, Novial, &c, &c, are dead, far deader than ancient unused languages, because their authors never invented any Esperanto legends" [56]. --></ref>▼
<!-- |4=el nefinita skizo de letero de J. R. R. Tolkien al iu Mr. Thompson, 1956; ne klaras, ĉu la letero estis fakte sendita.}} -->▼
Supozeble ne estas saĝe tiri tro grandajn konkludojn el privata leterskizo, kies teksto eble neniam sendiĝis.▼
== Verkoj ==
Linio 43 ⟶ 63:
<ul>
<li>'''''[[La Hobito (libro)|La Hobito]]''''' ([[1937]]) - la rakonto de [[Bilbo Baginzo]], kiu vojaĝis tra Mez-Tero kun dek du gnomoj kaj la sorĉisto [[Gandalfo]] por batali kontraŭ la drako Smaŭgo kaj repreni la trezoron, kiun li ŝtelis de la gnomoj. Dum la vojaĝo, en la profunda interno de monto, Bilbo malkovris ringon...
<li>'''''[[La Mastro de l' Ringoj (libroj)|La Mastro de l' Ringoj]]''''' ([[1954]]-[[1955|55]]) - [[Frodo]], adoptita filo de Bilbo, heredis la ringon. Per la ringo Frodo povas regi la mondon, sed por savi la mondon, li devas detrui ĝin. Granda lukto inter bono kaj malbono, kiu finis la Trian Epokon de Mez-Tero.
<li>'''''[[Silmariliono]]''''' ([[1973]]) - la antikvaj rakontoj pri la Unua Epoko de Mez-Tero, kiam la Elfoj floris. Tolkien verkis ĝin
[[1971]]-[[1973|73]], sed neniam tute finis ĝin. Ĝin redaktis kaj eldonis post lia morto la filo Christopher.
</ul>
Linio 55 ⟶ 73:
Ĉar la mono por tajpisto mankis al Tolkien, li devis retajpi siajn librojn antaŭ eldono.
===
* ''[[La Mastro de l' Ringoj]]''<ref>http://www.tolkienbooks.net/php/esperanto.php</ref>,<ref>http://www.worldcat.org/title/mastro-de-lringoj/oclc/718069645</ref> estas tradukita en Esperanton de [[William Auld]].▼
* ''[[La Hobito (libro)|La hobito aŭ tien kaj reen]]'', esperantigis [[Christopher Gledhill|Christopher J. Gledhill]] kaj [[William Auld]] (poezio), provlegis [[Wolfgang Kirschstein]] kaj [[Halina Gorecka]], eldonis [[Sezonoj]] [[2000]], [[Jekaterinburg]], 224 p.▼
=== Tekstoj rete troveblaj ===▼
La stilo de Tolkien ne estas eleganta kaj subtila, sed simpla kaj ĉarma kaj tamen ne-moderna. Li preferas la anglajn vortojn malnovajn (anglosaksidajn) kaj mallongajn, ne la novajn ("eksterlandajn", latinidajn) kaj longajn. Tio donas al liaj skriboj la econ de antikva fabelo.
[[C. S. Lewis]], alia profesoro de literaturo ĉe Oksfordo, kiu ankaŭ inventis kaj skribis pri fantasta mondo ([[Narnio]]) estis amiko de Tolkien. Kvankam Lewis tute admiris Tolkien kaj ties verkojn, Tolkien ne admiris la librojn de Lewis pri Narnio. Laŭ Tolkien, la libroj pri Narnio ja estas bonaj, sed ne en la sama klaso kiel la de Mez-Tero. Kaj Lewis kaj Tolkien estis seriozaj [[kristanismo|kristanoj]], kaj ilia kristana [[mondbildo]] profunde influis iliajn kreojn—ambaŭ rakontis pri lukto inter la bono kontraŭ la malbono, kie la malbono estis pli forta (precipe per magio), sed la bono, post longa tempo, finfine venkas pro morala kuraĝo. Pri ''La Mastro de l' Ringoj'', Tolkien diris, ke ĝi "fundamente estas religia kaj katolika". Kvankam la estimo de magio en la libro kaj la konduto de Frodo ja estas kristana, aliflanke neniu preĝas kaj neniu mencias Dion. Inter homoj, kontakto kun la supernatura estas limigitaj plejparte al sorĉistoj. Kaj la leganto ne scias ĉu [[Gandalf]] estas sorĉisto, anĝelo aŭ kiu.
▲=== Kritikoj pri la verko de Tolkien ===
Iuj recenzistoj atentigis pri la malegalecaj kaj rasismaj [[implico]]j en la mondo priskribita de Tolkien. La Elfoj, kiaj ajn murdistoj ili estas, ĉiam pravas (kaj belas), ĉar ilia flanko estas la bono; kun [[orko]]j tute ne eblas trakti, ĉar ilia flanko estas malbono (kaj ili terure malbelas) - kvankam estas certaj aludoj, ke ili havas certan socian organizon, sufiĉe altajn teknologiojn, medicinon ktp.▼
Certe, eblas tute diversaj ideologiaj interpretoj de la enhavo de la verko, sed minimume tiu baza aksiomo pri ekzisto de apriore bonaj kaj malbonaj rasoj kultivas en la medio de adorantoj de la verko rasismajn ideojn.▼
Notindas, ke la verkoj de Tolkien estas aparte popularaj en italaj [[Novdekstrismo|novdekstraj]] medioj.▼
== Mito kaj metaforo ==
Linio 73 ⟶ 90:
Spite de tio, Tolkien diris ke liaj romanoj estas tute por amuzo kaj estas sen iu ajn profunda signifo. Ekzemple, la Ringo ne estas metaforo por la [[atombombo]], la milito kontraŭ [[Saŭrono]] ne estas subtekste pri la milito kontraŭ [[Hitlero]], ktp. Tamen, Tolkien agnoskis, ke [[The Shire]] ("La Provinco" en la esperantigo de [[William Auld]]) estu spegulo de lia infanaĝa Anglio, kaj ke kerne, la verko temas pri [[Morto]].
== Kritikoj pri la verkaro de Tolkien ==
▲== Tolkien, Esperanto kaj Eŭropo ==
▲Iuj recenzistoj atentigis pri la malegalecaj kaj rasismaj [[implico]]j en la mondo priskribita de Tolkien. La Elfoj, kiaj ajn murdistoj ili estas, ĉiam pravas (kaj belas), ĉar ilia flanko estas la bono; kun [[orko]]j tute ne eblas trakti, ĉar ilia flanko estas malbono (kaj ili terure malbelas) - kvankam estas certaj aludoj, ke ili havas certan socian organizon, sufiĉe altajn teknologiojn, medicinon ktp.
▲Certe, eblas tute diversaj ideologiaj interpretoj de la enhavo de la verko, sed minimume tiu baza aksiomo pri ekzisto de apriore bonaj kaj malbonaj rasoj kultivas en la medio de adorantoj de la verko rasismajn ideojn.
▲Notindas, ke la verkoj de Tolkien estas aparte popularaj en italaj [[Novdekstrismo|novdekstraj]] medioj.
▲En sia konferenca prelego "A secret vice" (1931) pri sia inklino al lingvo-kreado li diris enkonduke, ke li persone estas "kredanto je 'artefarita' lingvo, ĉiukaze por Eŭropo"; li detaligas, ke tio estas kredado "je ĝia dezirindeco, kiel unu afero antaŭe necesa por la unuiĝo de Eŭropo, antaŭ ol ĝi estas glutita de ne-Eŭropo" same kiel "pro multaj aliaj bonaj kaŭzoj". Li "specife ŝatas Esperanton", ne laste, ĉar ĝi estas kreaĵo de unu homo.<ref>J. R. R. Tolkien [http://faculty.smu.edu/bwheeler/tolkien/online_reader/T-ASecretVice.PDF A secret Vice]. Prelego el 1931</ref>
▲En [http://tolkiengateway.net/w/images/0/03/A_Philologist_on_Esperanto.png letero al la Brita Esperanto-Asocio] Tolkien skribis en 1932, ke li "interesiĝas, kiel filologo, kaj kiel ĉiu filologo devus, pri la internaci-lingva movado" kaj ke li simpatias speciale kun la asertoj de Esperanto. Li informas, ke 25 jarojn pli frue li lernis kaj li ne forgesis la gramatikon kaj strukturon de Esperanto, kaj ke li legis sufiĉan kvanton skribitan en ĝi ("a fair amount").<ref name="Tolkien1932">"I take an interest, as a philologist, and as every philologist should, in the international-language movement (...)"; (I am) "sympathetic to the claims of Esperanto in particular." "I can neither write nor speak the language. I know it, as a philologist would say, in that 25 years ago I learned and have not forgotten its grammar and structure, and at one time read a fair amount written in it (...)". Artikolo "[http://tolkiengateway.net/w/images/0/03/A_Philologist_on_Esperanto.png A philologist on Esperanto]", The British Esperantist, Vol. 28, May 1932. [http://tolkiengateway.net/wiki/A_Philologist_on_Esperanto Prezento de la artikolo ĉe tolkiengateway.net]. Detala traktado de la letero kaj cirkonstancoj en [https://tolkieniano.blogspot.de/2014/03/the-educational-value-of-esperanto-word.html "The Educational Value of Esperanto: The word of Tolkien in The British Esperantist 1933]" de Oronzo Cilli. Kp. ankaŭ [http://www.tolkienbooks.net/html/esperanto.htm Tolkien: The Esperantist?] </ref>
▲Kelkfoje oni citas t.n. "leteron" de Tolkien el 1956; fakte temas nur pri nefinita skizo de letero, kiu troviĝis en lia postlasaĵo. Ne klaras, ĉu la letero estis entute sendita.
▲<!-- Konsiderante la neklarecon pri tiu teksto mi forigas la elstarigon. Lu Wunsch-Rolshoven, 2017-01-29 {{Cquote| -->
▲"Estis ĝuste kiam la milito de 1914 eksplodis al mi, ke mi malkovris, ke la «legendoj» dependas de la lingvo al kiu ili apartenas; sed vivanta lingvo same dependas de siaj legendoj, kiujn ĝi komunikas tradicie. […] Volapuko, Esperanto, Ido, Novialo, ktp. ktp. estas ĉiuj mortaj, multe pli ol la praaj, ne plu uzataj lingvoj, ĉar iliaj aŭtoroj neniam elpensis Esperanto-legendojn…"<ref>{{en}}
▲"It was just as the 1914 War burst on me that I made the
▲discovery that 'legends' depend on the language to which they belong; but a living language
▲depends equally on the 'legends' which it conveys by tradition. (...)
▲Volapük, Esperanto, Ido, Novial, &c &c are dead, far deader than ancient
▲unused languages, because their authors never invented any Esperanto legends." El [https://timedotcom.files.wordpress.com/2014/12/the_letters_of_j.rrtolkien.pdf THE LETTERS OF J. R. R. TOLKIEN] A selection edited by Humphrey Carpenter with the assistance of Christopher Tolkien. Harper Collins. 2006
▲<!-- De kie venas tio??? - Tolkien considered languages inseparable from the mythology associated with them, and he consequently took a dim view of auxiliary languages: In 1930 a congress of Esperantists were told as much by him, in his lecture A Secret Vice, "Your language construction will breed a mythology", but by 1956 he concluded that "Volapük, Esperanto, Ido, Novial, &c, &c, are dead, far deader than ancient unused languages, because their authors never invented any Esperanto legends" [56]. --></ref>
▲<!-- |4=el nefinita skizo de letero de J. R. R. Tolkien al iu Mr. Thompson, 1956; ne klaras, ĉu la letero estis fakte sendita.}} -->
▲Supozeble ne estas saĝe tiri tro grandajn konkludojn el privata leterskizo, kies teksto eble neniam sendiĝis.
▲* ''[[La Mastro de l' Ringoj]]''<ref>http://www.tolkienbooks.net/php/esperanto.php</ref>,<ref>http://www.worldcat.org/title/mastro-de-lringoj/oclc/718069645</ref> estas tradukita en Esperanton de [[William Auld]].
▲* ''[[La Hobito (libro)|La hobito aŭ tien kaj reen]]'', esperantigis [[Christopher Gledhill|Christopher J. Gledhill]] kaj [[William Auld]] (poezio), provlegis [[Wolfgang Kirschstein]] kaj [[Halina Gorecka]], eldonis [[Sezonoj]] [[2000]], [[Jekaterinburg]], 224 p.
▲=== Tekstoj rete troveblaj ===
▲* [http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/Noveloj/hobbito.html La Hobito (specimeno)]
== Referencoj ==
{{referencoj}}
| |||