Nederlando: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Kani (diskuto | kontribuoj) |
||
Linio 66:
<!--[[File:Population of the Netherlands 1900-2000.png|thumb|La loĝantaro de Nederlando el 1900 al 2000.]]-->
Nederlando havis ĉirkaŭkalkule 16,785,403 loĝantojn en la 30a de Aprilo 2013.<ref name="cbs-counter">{{cite web|title=Population and population dynamics; month, quarter and year|url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLEN&PA=37943eng&LA=EN|publisher=Statistics Netherlands|accessdate=12a de Junio 2013}}</ref> Ĝi estas la 10a plej loĝata lando en Eŭropo kaj la [[Listo de landoj laŭ loĝantaro|63a plej loĝata lando]] en la mondo. Inter 1900 kaj 1950, la loĝantaro de la lando preskaŭ duobliĝis el 5.1 al 10 milionoj. El 1950 al 2000, la loĝantaro plue pliiĝis, al 15.9 milionoj, kvankam tio reprezentis pli malaltan proporcion de [[loĝantarkresko]].<ref>[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLEN&PA=37556ENG&D1=0-44,53-60&D2=1,11,21,31,41,51,61,71,81,91,101&LA=EN&VW=T CBS Statline – Population; history]. Centraal Bureau voor de Statistiek. Alirita la 8an de Marto 2009.</ref> La ĉirkaŭkalkulita kresko en 2013 estis 0.44%.<ref name="cia-worldfactbook-nl">{{cite web|title=The World Factbook – Netherlands|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nl.html|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=11a de Junio 2013}}</ref>
La [[fekundindico]] en Nederlando estas 1.78 filojn por virino (2013 ĉ.<ref name="cia-worldfactbook-nl"/>), kio estas alta kompare kun multaj aliaj eŭropaj landoj, sed sub la proporcio de 2.1 filoj por virinoj postulita por natura anstataŭado de loĝantaro. [[Vivdaŭro]] estas alta en Nederlando: 83.21 jaroj por novaj junulinoj kaj 78.93 por junuloj (2013 ĉ.<ref name="cia-worldfactbook-nl"/>). La lando havas proporcion de [[migrado]] de 1.99 enmigrantoj por 1,000 loĝantoj jare.<ref name="cia-worldfactbook-nl"/>
Linio 78 ⟶ 76:
Nederlandanoj, aŭ posteuloj de nederlandanoj, troviĝas ankaŭ en enmigrontaj komunumoj tutmonde, ĉefe en [[Kanado]], [[Aŭstralio]], [[Sudafriko]] kaj [[Usono]]. LAŭ la usona censo de 2006, pli ol 5 milionoj da usonanoj postulas totalan aŭ partan nederlandan antaŭlaron.<ref>{{cite web|author=American FactFinder, United States Census Bureau |url=http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_%2526amp%253B-_lang%253Den%2526amp%253B-_caller%253Dgeoselect%2526amp%253B-format%253D |title=Census 2006 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder.census.gov |accessdate=29a de Aprilo 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110428095854/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_%2526amp%253B-_lang%253Den%2526amp%253B-_caller%253Dgeoselect%2526amp%253B-format%253D |archivedate=28a de Aprilo 2011 }}</ref> Estas ĉirkaŭ 3 milionoj da nederlanddevenaj [[Afrikansoj]] kiuj laĝas en Sudafriko.<ref>[http://countrystudies.us/south-africa/49.htm South Africa – Afrikaans Speakers]. ''Library of Congress.''</ref> En 1940, estis 290,000 Eŭropanoj kaj Eŭrazianoj en Indonezio,<ref>[http://repositories.cdlib.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1077&context=ies A Hidden Language – Dutch in Indonesia] (PDF). Institute of European Studies (University of California, Berkeley).</ref> sed plej ekde tiam lasis la landon.<ref>[http://www.kitlv.nl/pdf_documents/asia-migrations.pdf Dutch colonialism, migration and cultural heritage] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110428094931/http://www.kitlv.nl/pdf_documents/asia-migrations.pdf |date=28a de Aprilo 2011 }} (PDF). Royal Netherlands Institute of Southeast Asia and Caribbean Studies.</ref> Laŭ [[Eurostat]], en 2010 estis 1.8 milionoj da fremdnaskitaj loĝantoj en Nederlando, koresponde al 11.1% de la totala loĝantaro. El tiuj, 1.4 milionoj (8.5%) naskiĝis ekster la EU kaj 0.428 milionoj (2.6%) en alia ŝtato membro de la EU.<ref>Vasileva, Katya (2011) [http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-11-034/EN/KS-SF-11-034-EN.PDF 6.5% of the EU population are foreigners and 9.4% are born abroad] Arkive en [https://web.archive.org/web/20120128101046/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-11-034/EN/KS-SF-11-034-EN.PDF] 28a de Januaro 2012, Eurostat, Statistics in focus vol. 34.</ref>
Pro siaj ĉirkaŭ 400 loĝantoj por ĉiu kvadratkilometro da [[ĉeflando|landa areo]], Nederlando estas unu el la plej dense loĝitaj ŝtatoj en la mondo. Kompare la monda averaĝo estas 48, en [[Irlando]] 60, [[Germanujo]] 231, [[Namibio]] 2,4)<ref>''Der Fischer Weltalmanach 2006. Zahlen, Daten, Fakten''. Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2005, ISBN 3-596-72006-0; S. 334,117,126,321,325</ref>. Fakte Nederlando estas la 24a plej dense loĝata lando en la mondo, kun 408.53 loĝantoj por kvadrata kilometro aŭ – se oni kalkulas nur la terareon ted (33,883 km²) – 500.89 loĝantoj por kvadrata kilometro.<ref>{{cite web |url=http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm |title=Bevolkingsteller |publisher=CBS |accessdate=23a de Novembro 2015}}</ref> Kiam oni enkalkulas nur la terareon de provincoj (33 718 km²), nombro de 500 loĝantoj por kvadrata kilometro estis atingita en la unua duono de 2014. La [[Randstad]] estas la plej granda [[kunurbaĵo]] el la lando kiu situas en la okcidento de la lando kaj enhavas la kvar plej grandajn urbojn: nome Amsterdamo en la provinco [[Norda Holando]], [[Roterdamo]] kaj [[Hago]] en la provinco [[Suda Holando]], kaj [[Utreĥto (urbo)|Utreĥto]] en la provinco [[Utreĥto (provinco)|Utreĥto]]. La Randstad havas 7 milionojn da loĝantoj kaj estas la 6a plej granda [[Metropolaj regionoj|metropola areo]] en Eŭropo. Laŭ la nederlanda statistika servo, en 2015, 28 procento de la nederlanda loĝantaro havis enspezon de ĉirkaŭ 40 milojn da EUR.<ref>{{cite web|title = CBS – Income distribution – Extra|url = http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/inkomen-bestedingen/cijfers/extra/inkomensverdeling.htm|website = www.cbs.nl|accessdate = 15a de Septembro 2015}}</ref>
===Ĉefaj urboj===
<ref>http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en</ref>
{|class="wikitable sortable" style="text-align:left;"
|-style="font-size:100%; text-align:center;"
!align=center|Plej grandaj urbaj areoj
!align=center|Population<br /><small>2011</small>
|-
| '''[[Amsterdamo]]'''
| align=right|2,502,000
|-
| '''[[Roterdamo]]'''
| align=right|1,419,000
|-
| '''[[Hago]]'''
| align=right|850,000
|-
| '''[[Utreĥto]]'''
| align=right|770,000
|-
| '''[[Eindhoven]]'''
| align=right|695,000
|-
| '''[[Groningen]]'''
| align=right|482,000
|-
| '''[[Enschede]]'''
| align=right|402,000
|-
|}
===Lingvoj===
[[File:Foreign languages Netherlands, 2005.png|thumb|350px|Kono de eksterlandaj lingvoj en Nederlando, laŭ porcento de la loĝantaro super 15 jaroj, 2006. Informo el esploro de EU. [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf ebs_243_en.pdf] (europa.eu)]]<!-- the percentage for English in the report is 87% - NOT 89% -->
La oficiala lingvo estas la [[Nederlanda lingvo|nederlanda]], kiu estas parolata de la ampleksa majoritato de la loĝantoj. Krom la nederlanda, ankaŭ la [[Okcidentfrisa lingvo|okcidentfrisa]] estas agnoskata kiel dua oficiala lingvo en la norda provinco [[Frislando]] (''Fryslân'' en okcidentfrisa).<ref>{{cite web|url=http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erkende-talen/talen-in-nederland |title=Talen in Nederland – Erkende talen |publisher=rijksoverheid.nl |accessdate=12a de Aŭgusto 2014}}</ref> La okcidentfrisa havas formalan statuson por registara korespondado en tiu provinco. En la eŭropa parto de Nederlando du aliaj regionaj lingvoj estas agnoskitaj laŭ la [[Eŭropa Ĉarto pri la Regionaj kaj Minoritataj Lingvoj]].<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html |title=CIA World Factbook: Official languages per country |publisher=Cia.gov |accessdate=23a de Aprilo 2011}}</ref>
{{redaktata}}
The first of these regional languages is [[Dutch Low Saxon|Low Saxon]] (''Nedersaksisch'' in Dutch) is recognised. Low Saxon consists of several dialects spoken in the north and east, like [[Twents]] in the region of [[Twente]], and [[Drents]] in the province of [[Drenthe]]. Secondly, [[Limburgish]] is also recognised as a regional language. It consists of Dutch varieties of [[Meuse-Rhenish]] [[Franconian languages]] and is spoken in the south-eastern province of [[Limburg (Netherlands)|Limburg]].<ref name="international2000"/> The dialects most spoken in the Netherlands are the [[Brabantian]]-[[Hollandic]] dialects.<ref>{{cite web|url=http://www.taalcanon.nl/vragen/hoeveel-dialecten-heeft-het-nederlands/ |title=Hoeveel dialecten heeft het Nederlands? | Taalcanon |publisher=Taalcanon.nl |accessdate=23 April 2014}}</ref>
[[Ripuarian language]], which is spoken in [[Kerkrade]] and [[Vaals]] in the form of, respectively, the [[Kerkrade dialect]] and the [[Vaals dialect]]<ref>{{cite web|title=Gemeente Kerkrade {{!}} Kirchröadsj Plat|url=http://www.kerkrade.nl/de_stad_kerkrade/kerkrade_toen_en_nu/kirchroadsj_plat|accessdate=10 June 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vaals.nl/voor-inwoners/cittaslow-gemeente_3683/|title=Cittaslow Vaals: verrassend, veelzijdig, veelkleurig|accessdate=9 September 2015}} The PDF file can be accessed at the bottom of the page. The relevant citation is on the page 13: "De enige taal waarin Vaals echt te beschrijven en te bezingen valt is natuurlijk het Völser dialect. Dit dialect valt onder het zogenaamde Ripuarisch."</ref> is not recognised as a regional language of the Netherlands.
[[English in the Netherlands|English]] has a formal status in the special municipalities of [[Saba]] and [[Sint Eustatius]]. It is widely spoken on these islands. [[Papiamento]] has a formal status in the special municipality of [[Bonaire]]. [[Yiddish]] and the [[Romani language]] were recognised in 1996 as non-territorial languages.<ref>"The Kingdom of the Netherlands further declares that the principles enumerated in Part II of the Charter will be applied to the Lower-Saxon languages used in the Netherlands, and, in accordance with Article 7, paragraph 5, to Yiddish and the Romanes languages." [http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?NT=148&CM=8&DF=23/01/05&CL=ENG&VL=1 Netherlands: Declaration contained in the instrument of acceptance, deposited on 2 May 1996 – Or. Engl.], List of declarations made with respect to treaty No. 148 – [[European Charter for Regional or Minority Languages]]</ref>
The Netherlands has a tradition of learning foreign languages, formalised in Dutch education laws. Some 90% of the total population indicate [[English in the Netherlands|they are able to converse in English]], 70% in German, and 29% in French.<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_237.en.pdf European Union survey]</ref> English is a mandatory course in all secondary schools.<ref name=xyz>{{cite web|title=Foreign languages in secondary education |work=Wat is het aanbod aan vreemde talen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs (vo)? |publisher=Rijksoverheid |url=http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/vragen-en-antwoorden/wat-is-het-aanbod-aan-vreemde-talen-in-de-onderbouw-van-het-voortgezet-onderwijs-vo.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429185145/http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/vragen-en-antwoorden/wat-is-het-aanbod-aan-vreemde-talen-in-de-onderbouw-van-het-voortgezet-onderwijs-vo.html |archivedate=29 April 2011 |accessdate=3 May 2010 |deadurl=yes |df=dmy }}{{nl icon}}</ref> In most lower level secondary school educations (''[[voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs|vmbo]]''), one additional modern foreign language is mandatory during the first two years.<ref name="Schedule of the Central Exams of 2009">[http://www.examenblad.nl/9336000/1/j9vvhinitagymgn_m7mvh57glpdohx6_n11vg41h1h4i9qe/vhl5jftd1sx8 Schedule of the Central Exams of 2009], Examenblad</ref>
In higher level secondary schools (''[[hoger algemeen voortgezet onderwijs|havo]]'' and ''[[voorbereidend wetenschappelijk onderwijs|vwo]]''), two additional modern foreign languages are mandatory during the first three years. Only during the last three years in ''vwo'' one foreign language is mandatory. Besides English, the standard modern languages are French and German, although schools can replace one of these modern languages with Spanish, [[Turkish language|Turkish]], [[Arabic]], or Russian.<ref name="Schedule of the Central Exams of 2009"/> Additionally, schools in Friesland teach and have exams in [[West Frisian language|Frisian]], and schools across the country teach and have exams in classical Greek and Latin for secondary school (called gymnasium or vwo+).
=== Religio ===
| |||