Dissolvo de Sovetunio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
RG72 (diskuto | kontribuoj)
grave korektis
Neniu resumo de redakto
Linio 8:
Dum la [[1980-aj jaroj]], la Afgana milito kaj [[Vetarmado]] kun Usono sekvigis pezajn ekonomiajn perdojn en Sovetia ekonomio. Tiuj perdoj kun recesio kreis malabundecojn de produktoj kaj deficiton de buĝeto. Malalta kosto de [[petrolo]] en la 1980-jaroj ankaŭ akcelis ekonomikan krizon de Sovetunio.<ref>[http://echo.msk.ru/programs/albac/44499/ Почему рухнула советская империя?]</ref>
 
En [[1985]] mortis [[Konstantin Ĉernenko]], posteulo de Leonid[[Jurij BreĵnevAndropov]]. [[Politburoo]] konsciiĝis pri maljuniĝo de la partia estraro, do la 15-an de marto 1985 ĝi elektis [[Miĥail Gorbaĉov]] kiel Ĝenerala sekretario. Gorbaĉov estis juna burokrato, antaue laborinta sub Andropov. Li komencis politikajn kaj ekonomiajn reformojn, konatajn kiel [[Perestrojko]] kaj [[Glasnost]]. [[Parollibereco]] kaj Esprimlibereco kreskis laŭgrade dum lia regado: Cenzuro de kulturo malpliiĝis, multaj malpermisitaj verkoj estis publikigitaj. Tamen, tiuj reformoj provokis debatojn inter reformistoj kaj konservativuloj, kiuj grandparte apartenis al [[nomenklaturo]].
 
Dume kreskis popolaj protestoj kontraŭ partiaŭtokrata regadoregimo. Inter 1985 kaj [[1989]] ili kreskis en la socialismaj landoj kaj en 1989 multaj ŝtatoj spertisfariĝis povoŝanĝojndemokratajn statojn sekde de la [[revolucioj de 1989|popolaj revolucioj]]. En Sovetunio ankaŭ kreskis protestoj. Dekabre 1986 en Kazaĥio unua protesto kreskis kontraŭ registaro. Popolo en baltaj respublikoj protestis kontraŭ Sovetunio inter jaroj 1987 kaj 1990, poste nomas konata [[Kantanta Revolucio]] kaj [[Baltia Vojo]]. Novembre 1989, falis la [[Berlina muro]].
 
== Malintegriĝo ==
Linio 34:
En 1990 [[Kongreso de Popolaj Deputitoj]] de USSR aprobis reformon de la federaciaj registaro kaj strukturo. La 17-an de marto [[1991]] okazis tutnacia referendumo pri daŭra ekzistado de la ŝtato. 80% de la voĉdonrajtaj civitanoj partoprenis ĝin kaj 77,85% voĉdonis jese. Sed respublikoj, kiuj proklamis sendependencon antaŭ la referendumo, (Estonio, Litovio, Latvio, Kartvelio, Armenio, Moldavio) refuzis okazigi ĝin sur siaj teritorioj. Post la referendumo, Gorbaĉov kaj respublikaj prezidentoj planis subskribi novan unian traktaton la 20-an de aŭgusto [[1991]].
 
Tamen la [[19-an de aŭgusto]] en Moskvo grupo de altpostenuloj faris provon restarigiforigi sovetanGorbaĉov kaj establi novan regadon. Tiu provoŝtatrevenso estas konata kiel [[Aŭgusta puĉo]]. Ĝia celo estis haltigi lasubskribon de nova unia reformojntraktato kaj konservipreservi lapolitikan unuecanpotencon, sovetiansed ŝtaton.sekde la popolaj protestoj la puĉo fiaskis post tri tagoj. Kiel rezulto de puĉo, [[Komunista Partio de Sovetunio]] perdis politikan potencon.
 
La [[8-an de decembro]] 1991 ŝtatestroj de Ukrainio, Belorusio kaj Rusio subskribis ''Interkonsenton pri fondo de la Komunumo de Sendependaj Ŝtatoj'', ankaŭ konata kiel ''Beloveĵa interkonsento''. En tiu dokumentointerkonsento la tri ŝtatestroj "konstatis"jesis disfalon de Sovetunio<ref>[http://sng.rian.ru/688/news250433.html Соглашение о создании Содружества Независимых Государств]</ref> kaj proklamis kreon de [[KSŜ]].
 
La [[25-an de decembro]] 1991 sovetia prezidento Miĥail Gorbaĉov anoncis sian eksiĝon. La flago de Sovetunio super [[Moskva Kremlo|Kremlo]] estis deprenita, ĝin anstataŭis la trikolora [[flago de Rusio]]. La sekvan tagon kunvenis la [[Supera Soveto de Sovetunio]] (en ĝi tiam restis ĉefe deputitoj de aziaj respublikoj, tamen la kunveno estis [[kvorumo|kvoruma]]) kiu faris kelkajn decidojn pri ekzistoĉeso de Sovetunio. Tiu dato, la [[26-a de decembro]], estas kutime konsiderata kiel la dato de disfalo de Sovetunio, kvankam kelkaj sovetiaj strukturoj (interalie Gosstandart) ankoraŭ funkciis en [[1992]].