Kiel registrite je 17:10, 27 feb. 2017 redakti Alois (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 2 735 redaktoj Neniu resumo de redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 18:15, 1 mar. 2017 redakti malfari KuBOT (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 112 941 redaktoj e Anstataŭigo de ne plu uzota Ŝablono:EL; vidu VP:DT en Marto 2017; kosmetikaj ŝanĝoj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 22: '''Breisach (Rejno)''' aŭ ''Breisach am Rhein'' estas urbo en [[Germanio]]. Ĝi apartenas al la [[distrikto Breisgau-Hochschwarzwald]], en la [[Regiono Suda Supra Rejno]] kaj en la [[distriktaro (Germanio)\|distriktaro]] [[distriktaro Freiburg\|Freiburg]] de la [[federacia lando (Germanio)\|federacia lando]] [[Baden-Virtembergo]]. Gxi situas je la [[Germanio\|germana]]-[[Francio\|franca]] limo, suonvoje inter [[Kolmaro]] kaj [[Freiburg im Breisgau]] (po proksimume 20 kilometrojn) kaj po proksimume 60 kilometrojn norde de [[Bazelo]] kaj sude de [[Strasburgo]]. Ĝi situas proksime al [[Kaiserstuhl (Baden)\|Kaiserstuhl]]. [[Rejnponto Breisach-Neuf-Brisach\|Rejnponto]] kondukas al [[Volgelsheim]] sur la franca flanko. La graveco de la urbo Breisach am Rhein nuntempe kuŝas en ĝia funkcio por la regiono je la germana flanko kaj por la najbara [[Alzaco]]. Ĝia funkciregiono ampleksas proksimume 40.000 loĝantojn. Fine de {{#time: F Y \| {{Metadatumoj pri nombroj de loĝantoj en Baden-Virtembergo\|\|STATO}}}} la komunumo havis {{nombro\|{{Metadatumoj pri nombroj de loĝantoj en Baden-Virtembergo\|08315015}}}} loĝantojn. == Geografio == Linio 30: === Klimato === La [[precipitaĵo\|meznombra tutjara precipitaĵo]] altas 638 milimetrojn, tiu kvanto kuŝas en la malsupra triono de la la meznombraj mezurrezultoj de la [[Germana veterservo]]. 28 procentoj montras malpli altajn kvantojn. La plej seka montato estas la februaro; plej ofte pluvas en junio. En la plej precipitaĵriĉa monato falas proksimume 2,3oble pli da pluvo ol en la plej seka monato. La variadoj laŭsezonaj estas en la supera triono. En pli ol 84 prozentoj de ĉiuj lokoj la monata precipitaĵo varias malpli.<div style="clear:left;"></div> === La urbodivido === La urbo Breisach am Rhein konsistas el la urbopartoj Breisach, Güdlingen, [[Niederrimsingen]] kaj [[Oberrimsingen]]. La urbopartoj ĝis antaŭ la 1970aj jaroj estis memstaraj municipoj samnomaj. Al la urboparto Breisach apartenas la malnovurbo Breisach, la urboparto Hochstetten kaj diversaj apartaj bienoj kaj loĝdomoj. Sude de la malnovurbo Breisach elstaras la [[Eckartsberg (Breisach)\|Eckartsberg]], sur kiu iam staris burgo kaj monaĥejo. En 1851 ĉi tie starigis obeliskon memore al la transiro de Breisach al la grandduklando Badeno en la jaro 1806. Al la poreŭropa popoldecido de Breisach la 9an de julio 1950 memorigas eŭropoflago. Linio 47: [[Dosiero:Breisach Mons Brisiacus.jpg\|eta\|Trovaĵoj de la malfruromania fortikaĵo Mons Brisiacus sur la nuntempa Münsterberg]] La monto, sur kiu Breisach situas, ĝis la rektigo de la Rejno fare de [[Johann Gottfried Tulla]] dum altakvo estis en la Rejno. En la antikva epoko ĝi estis residejo de [[Keltoj\|kelta]] duko. La [[Romio\|romianoj]] havis ek de la 4-a jarcento ĝis proksimume al la frua 5-a jarcento post Kristo sur la „[[mons Brisiacus]]" [[Castrum\|~~kastrumo~~kastrumon]]n por helptrupoj por protekti la limon. Imperiestro [[Valentiniano la 1-a]] tie la 30-an de aŭgusto 369 eldonis edikton, en kiu Breisach unuafoje estis dokumente menciita kiel „brisiacus“ (de la kelta brisin-ac/ „akvorompilo). Ties enhavo konserviĝis en la ''[[Codex Theodosianus]]''. Laŭ pli novaj arkeologiaj ekscioj la romiana kastrumo havis amplekson de proksimume tri [[hektaro]]j kaj entenis reprezentan konstruaĵon por administraado kaj loĝado, tielnomatan [[pretorejo]]n. <ref>{{Internetquelle \|url=http://www.badische-zeitung.de/ralf-dahrendorf-preis-fuer-marcus-zagermann--21385533.html \|titel=Ralf-Dahrendorf-Preis für Marcus Zagermann \|zugriff=2016-10-25}}</ref> Imperiestro [[Valentiniano la 1-a]] kontrolis de ĉi tie la plukonstruadon de la laŭrejna limo per novaj pormilitaj fortikaĵoj, por tiel protekti pli bone la romian imperion kontraŭ la avancantaj [[alemanoj]]. En la 11-a jarcento Breisach estis unu el la ĉefaj rezidejoj de la [[Zähringer]].<ref>Heinrich Gottfried Gengler: ''Regesten und Urkunden zur Verfassungs- und Rechtsgeschichte der deutschen Städte im Mittelalter'', Erlangen 1863, S. 308–319, {{Google Buch \| BuchID= NdkcAAAAMAAJ \| Seite= PA310 \| Linktext = Volltext\| Hervorhebung =}}; siehe auch {{Google Buch \| BuchID= NdkcAAAAMAAJ \| Seite= PA975 \| Linktext =975 \| Hervorhebung =}}</ref> Moneron el Breisach de la 11-a jarcento oni malkovris sur la [[Feroaj insuloj]] en la [[moneroj de Sandur]]. Ĉirkaŭ la jaro 1146 la [[Listo de la episkopoj de Bazelo\|bazela episkopo]] ja konstruigis sur la Münsterberg setlejon por komercistoj kun preĝejo, sed la urbon Breisach mem fondis la [[Ŝtaŭfoj]] en la jaro 1185. Kiam reĝo [[Filipo de Ŝvabio]] bezonis monon, li lombardis Breisach je 3000 arĝent[[Marko (masunuo)\|~~marko~~markoj]]j al Bertoldo la 5-a en 1198. Kiam la [[Zähringer\|~~Ceringa~~Ceringaduko]]~~duko~~ transprenis la urbon, la komerca konkurenco inter Breisach kaj Freiburgo en la Breisgau finiĝis. Ĝis sia morto en la jaro 1218 Bertoldo konstruigis la [[burgo]]n Breisach sur la norda flanko, la radfonton (Radbrunnen) en la mezo kaj la katedralon Sankta Stefano sur al suda flanko de la monto. Post la morto de la lasta [[Ŝtaŭfoj\|Ŝtaŭfa]] reĝo [[Konrado la 4-a (Sankta Romia Imperio)\|Konrado la 4-a]] en la jaro 1254 la princepiskoplandoo Bazelo sub la episkopo [[Heinrich von Neuenburg]]<ref>Günther Seith, Die rechtsrheinischen Gebiete des Bistums Basel, Zeitschrift Das Markgräflerland, S. 59, Schopfheim, Heft 2, 1951.</ref> ricevis dum la sekvanta interregno denove la plej altan potencon super Breisach. En la sekvaj jaroj [[Rudolfo la 1-a (Sankta Romia Imperio)\|Rudolfo de Habsburgo]] sukcesis alproprigi al si ĉiujn havaĵojn de la Ŝtaŭfoj je la Suprarejno, en 1273 ankaŭ la urbon Breisach.<ref>Joseph Bader, Auszüge aus amtlichen Berichten von 1638, Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins '''12''', 481, 1861.</ref> En la sama jaro la reĝo donis al Breisach la statuson de[[Libera regna urbo\|libera kaj imperia urbo]]. Imperiestro [[Ludoviko la 4-a (Sankta Romia Imperio)\|Ludoviko la Bavaro]] lombardis en 1330 la urbon al la aŭstraj dukoj [[Otto la Gaja]] kaj [[Alberto la 2-a, la Saĝa aŭ Lama]]. En la jaro 1458 ilia pranepo, [[Alberto la 6-a (Aŭstrio)\|arkiduko Albrecht]], nomata la Bonfaranto aŭ Malŝparema, cedis la aŭstriajn antaŭlandojn (eksklavojn), inkluzive de Breisach, al sia nevo arkiduko [[Sigismondo de Aŭstrio\|Sigismondo la Monriĉulo]], kiu lombardis la urbon en 1469 al [[Karlo la Brava]], duko de Burgonjo. Pri la administrado okupiĝis la land[[vokto]] de Karlo [[Peter von Hagenbach]]. En 1474 oni akuzis lin en Breisach pro lezo de garantiitaj rajtoj, seksaj kaj aliaj krimoj, kondamnis lin kaj senkapigis lin sur la placo antaŭ la kupra pordego. Post la morto de Karlo la Kuraĝa Breisach fariĝis posedaĵo de [[Maksimiliano la 1-a (Sankta Romia Imperio)\|Maksimiliano la 1-a]] kiel heredaĵo de lia edzino [[Maria (Burgonjo)]], la filino de Karlo. De tiam ĝis la [[Vestfala Paco]] Breisach restis aŭstria. == Oftaj ŝanĝoj de regantoj == Linio 69: <gallery heights="100"> Bistum Basel 5336.JPG\|La Bazelaj episkopoj regis en Breisach ĝis la transpreno de la urbo per la Habsburgoj en 1273 Zaehringer 5334.JPG\|Mallonga interludo de la Zähringer kun Bertoldo 5-a, al kiu la Ŝtaŭfo Filippo de Ŝvabio lombardis la urbon al la dinastio Aŭstrio 5332.JPG\|Ekde 1273 la Habsburgoj estis la regantoj de Breisach komence ĝis la Vestfalia Paco Pfandschaft Burgund 5331.JPG\|Ĝis sia morto la duko de Burgonjo Karlo la Brava mallongtempe posedis Breisach kiel lombardlando de la Habsburgoj </gallery> === La Tridekjara milito === [[Dosiero:Breisach merian.jpg\|eta\|Kuprogravuraĵo Laŭ Merian, 1644]] Ekde la frua 16-a jarcento la habsburgaj imperiestroj plukonstruigis Breisach kiel imperian fortreson. La fortan fortikaĵon oni ankaŭ nomis ''ŝlosilo de la imperio''. Tiel ĝi rezistis al la unua impeto en la [[Tridekjara milito]], kiam [[Otto Ludwig von Salm-Kyrburg-Mörchingen\|rejngrafo Otto Ludoviko]] sieĝis Breisach ekde la 9-a de julio 1633. En la fora Vieno oni diris, ''Breisach perdita, ĉio perdita'. Pro tio la imperiestro konsentis al la kuniĝo de la hispana armeo sub la duko [[Gómez Suárez de Figueroa, duque de Feria\|Feria]] kun la imperia armeo sub [[Johano de Aldringen]], kiuj malsieĝigis la imperian fortikaĵon sur la vojo al la [[hispana Nederlando]] la 20an de oktobro 1633 kvazaŭ preterpaŝante. Kiam okaze de la [[Praga Paco (1635)]] ebliĝis konsento en la religia konflikto, Francio reincitisis la militon en la germanaj landoj. Kardinalo [[Armand Jean du Plessis de Richelieu\|Richelieu]] financis armeon de 18 000 soldatoj (Armée d’Allemagne) al la senteritoria [[Bernhardo de Sachsen-Weimar]].<ref name="brugger">Peter Brugger: [http://www.faz.net/-gqz-87a49 Durch die halbgeöffnete Tür ins Elsass]</ref> Bernhardo ambiciis, krei al si propran imperian princujon; en 1638 li okupis en rapida sinsekvo unue la kvar tielnomatajn [[Arbarurboj]]n [[Waldshut]], [[Bad Säckingen\|Säckingen]], [[Laufenburg]] kaj [[Rheinfelden]], poste li konkeris [[Freiburg im Breisgau\|Freiburg]]. Ekde aŭgusto li sieĝis la imperian fortikaĵon Breisach, kiun la urba komandanto [[Hans Heinrich la 9-a de Reinach\|barono (Freiherr) de Reinach]] komisie de imperiestro [[Ferdinando la 3-a per ĉiuj rimedoj strebis teni. En la sieĝita fortikaĵo iom post iom la nutraĵo elĉerpiĝis. Fine de oktobro 14 000 imperiestraj soldatoj sub Johann de Götzen provis malsieĝigi Breisach. == Eksteraj ligiloj == ~~{{EL}}~~* {{Oficiala retejo}} ({{de}}) ~~{{EL}}~~* [http://www.deheim.de/breisach/ Breisach: fotoj kaj historio. (germane)] [[Dosiero:Breisach 73.850.jpg\|thumb\|left\|<!-- _Luftbild_ _von_ _Breisach_ -->]]

Breisach (Rejno): Malsamoj inter versioj