Joseph Roth: Malsamoj inter versioj

[[Dosiero:Joseph Roth (1926).jpg|eta|La verkisto en 1926.]] '''Joseph ROTH''' (naskiĝinta en la [[2-a de septembro]] [[1894]] en [[Brodi]], mortinta en la [[27-a de majo]] [[1939]] en [[Parizo]]) estis aŭstra verkisto. En siaj sociaj romanoj, influitaj de la realismo de la 19-a jarcento influitaj sociaj romanoj, kiel ''Radetzkymarsch'' (1932) kaj ''Die Kapuzinergruft'' (1938) li pentris nostalgian bildon de la pereinta [[Danuba Monarkio]]. Centra motivo por la priskribo de la distinojdestinoj de orienteŭropaj judoj estas la mito pri [[Ahasvero]] (''Flucht ohne Ende'', 1927, ''Juden auf Wanderschaft'', eseoj, 1927). Li estis sub la influo de la grupo [[Jung-Wien]].

La filo de komercisto pri ligno kaj greno studis filozofion kaj germanistikon en [[Lvivo]] (1913) kaj [[Vieno]] (1914). Post 1916 li soldatis, unue kiel milita ĝendarmo, poste kiel kunlaboranto de la fronta informoservo. Antaŭe aperis la unua rakonto ''Der Vorzugsschüler'' (1915).

Dum la milito li publikigis felietonajn artikolojn kaj poemojn en gazetoj de [[Prago]] kaj Vieno. En 1918 li revenis Vienon kaj iĝis en 1919 ĵurnalisto de la maldekstra-liberala ĵurnalo ''Neuer Tag''. Post la transloĝiĝo en Berlinon en 1920 li edziĝis en la 1922-a jaro al Friederike Reichler.

En 1923 li reiris Vienon. La unuaj romanoj ''Das Spinnennetz'' (1923), ''Hotel Savoy'' (1924; Esperanta truduko aperis en 2018) kaj ''Die Rebellion'' (1924) antaŭe aperis serie/parte en la socialdemokratia ''Arbeiter-Zeitung'', en la ''Frankfurter Zeitung'' kaj en la berlina gazeto ''Vorwärts''.

Simpatiante kun socialismaj pensadoj li rakontis (ekz. ĉe ''Das Spinnennetz'') la implikigonimplikiĝon de nememkonfida etburĝo en nekontroleblaj povo-strukturoj. Krome li laboris tiam i.a. ĉe la borsa gazeto ''Berliner Börsenkurier'' kaj ĉe ''Prager Tagblatt''.

En la ĉefverko ''Radetzkymarsch'' privata fiasko kaj historiaj evoluoj kombiniĝas sen eblecoeblo eskapi, per la prezento de la familio Trotta: "La historio malamas nin; tiu ĉi tempo simple sopiregas al la kreado de naciaj ŝtatoj!"

En 1928, la jaro de llala komenco de amikiĝo kun [[Stefan Zweig]], la edzino de Roth senditis al psikiatria hospitalo pro kreskanta [[skizofrenio]]: en 1940 ŝi murditis fare de [[nazioj]] en la kadro de eŭtanaziaj agadoj.

En 1933 li elmigris Franclandon, kaj kunlaboris en Parizo ĉe kelkaj gazetoj por elmigrintoj. Li vivis en hotelĉambroj, havis multajn personajn problemojn kaj pli kaj pli iĝis viktimo de ekscesa alkoholismo. Dum tiu tempo skribitis ''Das falsche Gewicht. Die Geschichte eines Eichmeisters'' (1937), ''Die Kapuzinergruft'' (1938) kaj ''Die Legende vom heiligen Trinker'' (1939). Anakronismaj kaj izolitaj protagonistoj glorkronadas la pereintan [[Danuba Monarkio|Danuban monarkion]] kiel alternativon politikan al tiutempaj faŝismaj kaj naciaj politikaj modeloj.

En 1936 Roth konatiĝis en [[Oostende]] kun la verkistino Irmgard Keun. Kun ŝi li ekrilatis dum unu kaj duonanduona jaronjaroj. En 1937/38 sekvis lastaj vojaĝoj Pollandon (pro invito de la tiea PEN-klubo), al Vieno kaj Amsterdamo. En la mortojaro aperis ''Die Geschichte von der 1002. Nacht''. Roth mortis en la pariza hospitalo pormalriĉula ''Necker''.

Kromaj verkoj estis: ''Zipper und sein Vater'' (1928), ''Tarabas. Ein Gast auf dieser Erde'' (1934), ''Beichte eines Mörders, erzählt in einer Nacht'' (1936), kaj ''Leviathan'' (postmorte, 1940). Al la ekrano adaptitaj estis i.a. ''Die Kapuzinergruft'' (1971, reĝisoro J. Schaaf), ''Hiob'' (1978, reĝisoro M. Kehlmann), ''Tarabas'' (1982, M. Kehlmann), ''Das Spinnennetz'' (1989, reĝisoro [[Bernhard Wicki]]).