|
[[Dosiero:Hasankeyf.JPG|500x500px400px|eta|La rivero Tigris fluanta trans la urbo de Hasankeyf, multe de kiu estos inundita por la akvobaraĵo|alternative=]]La '''Ilisu-baraĵo '''estas [[akvobaraĵo]] en la sudoriento de [[Turkio]] sur la rivero [[Tigriso]] proksime al la vilaĝo de Ilısu kaj laŭlonge de la landlimo de la provincoj [[Provinco Mardin|Mardin]] kaj [[Provinco Şırnak|Şırnak]] en [[Turkio|Turkio.]] Ĝi estas unu el la 22 [[Akvobaraĵo|akvobaraĵoj]] de la sudorienta anatolia projekto kies celo estas akvo-energia produktado, inunda kontrolado kaj akva tenado. Kiam operacia, la akvobaraĵo provizos 1200 MW-an energiostacion kaj formos akvorezervujoakvorezervujon de 10,4 miliardoj m3m³. La konstruo de la akvobaraĵo komencis en 2006 kaj estis originale planite esti realigita en 2016.<ref>{{cite web|title=Ilısu Project Target 2014|url=http://www.haberler.com/ilisu-projesi-nde-hedef-2014-4023036-haberi|publisher=Haberler|accessdate=99a Mayde Majo 2013|date=1717a de OctoberOktobro 2012}}</ref><ref>{{cite news|last1=Gusten|first1=Susanne|title=Court Case Could Slow Turkish Dam Project|url=https://www.nytimes.com/2011/03/31/world/middleeast/31iht-m31-hasankeyf.html?_r=0|accessdate=1515a Decemberde Decembro 2015|publisher=New York Times|date=3030a Marchde Marto 2011}}</ref> Kiel parto de la projekto, la multe pli malgranda akvobaraĵo Cizre devos esti konstruata laŭflue de la rivero por [[irigacio]] kaj energioprovizado[[energio]]-provizado.
La akvobaraĵo provokis internacian polemikon, ĉar ĝi inundos partojn de antikva Hasankeyf, unu el la plej malnovaj kontinue loĝataj lokoj sur tero, kaj necesigas la translokiĝon de la loĝantaro en la regiono.<ref>http://iraqmarshrestoration.blogspot.co.uk/2010/08/ilusu-dam.html</ref> Pro tio ĉi, la akvobaraĵo perdis internacian financadon en 2008.<ref>http://iraqmarshrestoration.blogspot.co.uk/p/press-release-doga-dernegi-support-for.html</ref> Membroj de la [[Kurdistana Laborista Partio]] ankaŭ atakis infrastrukturon asociitan al la akvobaraĵo kiu gvidis al konstruaj prokrastoj.
====== Ekologia domaĝo ======
Ĝi subakvigos 400 km² da valora naturo kaj havos katastrofajn sekvojn por la [[ekosistemo]] de la Tigrisobaseno<ref name=":0">[https://www.vrede.be/nieuws/la-subakvigo-de-la-naskigejo-de-la-civilizacio La subakvigo de la naskiĝejo de la civilizacio], Vrede n-ro 344, alirite la 20-an de novembro 2018.</ref>.
====== Atako al kultura heredaĵo ======
[[Dosiero:Hasankeyf P1040955 20080425162057.JPG|alternative= Kultura heredaĵo : iamaj loĝejoj en la montoj de Hasankeyf.|eta|Kultura [[heredaĵo]] : iamaj loĝejoj en la montoj de Hasankeyf.|300x300ra]]
En Hasankeyf kaj ĝia tuj apuda ĉirkaŭaĵo troviĝas centoj da monumentoj kaj miloj da neolitikaj grotoj el kiuj multaj estis loĝataj ĝis antaŭ ne longe. Hasanbeyt troviĝis dum jarcentoj sur la [[Silka Vojo]] kaj estis unu el la plej grandaj urboj en la mezepoko. Estis plano plenigi kunper rubo 200 de tiuj neolitikaj grotoj kaj eksplodigi rokmuron, kontraŭ kio ekestis multaj protestoj. Jam en 2006 fondiĝis la "Iniciato por gardi Hasanfeyf vivanta" kiel protestmovado. Publikaj manifestacioj preskaŭ ne eblis kaj la regionoj ĉirkaŭ Hasankeyf estis deklaritaj militistaj zonoj : “La militistigo atingis tian nivelon ke ne plu eblis viziti la lokon kiel sendependa esploristo”, deklaris la "Iniciato por gardi Hasanfeyf vivanta". La malnova urbo Hasanbeyt plenumas la kondiĉojn por esti rekonata de [[Monda heredaĵo de Unesko]], sed la [[Turkio|turka ŝtato]] nemiamneniam prezentis peton pri tio<ref name=":0" />.
En 2015 la Eŭropa Kortumo pri Homaj Rajtoj akceptis la proceson de kvin individuoj kiuj kontestas la detruon de kultura heredaĵo. Ili atendas verdikton ĉi jare.
====== Forpeloj kaj transloĝiĝoj ======
Tiu giganta [[artefarita lago]] senhejmigos ĉirkaŭ 78 000 homojn, la plimulto de ili [[kurdoj]]. La historia urbo Hasankeyf, unu el la plej malnovaj kontinue loĝataj lokoj sur terokajtero kaj, samkiel 199 vilaĝoj tute aŭ parte subakviĝos. Turkio estas unu el la plej agemaj baraĵkonstruistoj en la mondo. Ĝi jam nombras 635 grandajn baraĵojn. La Ilisu-baraĵo dependas de la Sud Anatoli Projekto (SAP) kiu celas la konstruadon de 22 baraĵoj kaj de 19 hidro-elektraj centraloj sur la Tigriso kaj la Eŭfrato. Kiel parto de la SAP-projekto oni planas inter alie la konstruadon de alia baraĵo en Cizre (pr. Sisre), laŭflue de la Ilisu-baraĵo kiu rezultos probable en plia izolado kaj forpelado de la [[kurdoj]] de iliaj teroj<ref name=":0" />.
====== Akvomanko por Irako kaj Sirio ======
La baraĵo havos ankaŭ gravajn konsekvencojn por Sirio kaj pli speciale por Irako. Ambaŭ landoj dependas de la riveroj Tigriso kaj Eŭfrato por sia akvoprovizado. La mezopotamiaj marĉoj[[marĉo]]j en Irako – grava ekosistemo – estos detruitaj kiam la Ilisua artefarita lago povus dum monatoj haltigi fluon de la Tigriso al IrakoIrakoIrako nur povas garantii 40 procentojn de ĝiaj bezonoj per propraj akvaj rimedoj. Ĉi tiu projekto povus konduki al konflikto kun nekalkuleblaj sekvoj<ref>(germana) ''[https://www2.klett.de/sixcms/media.php/8/29770_026_027.pdf Konfliktstoff Wasser – das Südostanatolien-Projekt]'' (Konfliktaĵo akto - la sudorientanatola projekto), alirite la 20-an de novembro 2018.</ref>.
== Vidu ankaŭ ==
*[[Hasankeyf]]
*[[Kurdoj]]
== Samtema artikolo ==
*[[Daria baraĵo]] (Irano)
== Referencoj ==
| 