Lahti: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Noto
eNeniu resumo de redakto
Linio 2:
[[Dosiero:Location of Lahti in Finland.png|maldekstra|eta|Situo de Lahti en Finnlando|alternative=|maldekstra]]
 
'''Lahti''' ([[Finna lingvo|finna]] elparolo: {{IFA|[ˈlɑhti]}}, {{lang-sv|Lahtis}}, {{lang-eo|Lahtio}}) estas urbo kaj municipo en la [[provincoj de Finnlando|provinco]] [[Päijänne-Tavastio]] de [[Finnlando]], sur la suda bordo de la lago [[Vesijärvi]] (“akva lago”) kaj 100 kilometrojn nordoriente de [[Helsinko]]. La longa terkresto [[Salpausselkä]]<ref>Noto : Salpausselkä (litere iel tradukebla kiel 'dorsofermo', temas pri [[gruzo]], [[sablo]] kaj [[Ŝtono|ŝtonoj]] ([[moreno]], ĝuste) kiujn lasis la degelanta glaciokovrilo de la [[glaciepoko]]. La formoj de tiuj gruzaĵoj estas rondaj kaj sur ili kreskas ofte arboj ([[Pino|pinoj]]), la [[Deklivo|deklivoj]] ne estas tre altaj. En Finnlando troviĝas multaj "''harju''" (terŝpino, nun la ĉiĉeronoj uzas iun alian nomon), kiuj estas gruzaĵoj lasitaj de la glacia kovrilo. Ĉar a glacia kovrilo siatempe dikis je ĉirkaŭ 2 km kaj forskrapis la montojn, ĝi lasis ankaŭ grandajn ŝtonajn blokojn, </ref> trapasas la centron de la urbo.
 
Lahtio estis fondita kiel urbo en [[1905]]. La 30-an de septembro 2018 ĝi havis 119.730 loĝantojn<ref>https://www.lahti.fi/tietoa-lahdesta/tilastot-ja-tilastojulkaisut</ref>, estante la oka plej granda urbo Ffenen Finnlando. Lahtio, estasla konataĉefurbo prode vintrajla sportojvintra sporto de Finnlando, estas konata pro simfonia orkestro, teatroj, internacia kunveno de verkistoj, mediprotekta industrio kaj industria fasonado. En Lahtio troviĝas kelkaj muzeoj, kiel ekzemple tiuj pri historio, skisporto, milita muziko kaj milita medicino, radio kaj televido<ref name=":2">[[Dima Ŝevĉenko|Dima Sevĉenko]] kaj [[Anna Striganova]], Lahtio, modernaj kondiĉoj ene de la vivanta natur, [[Esperanto (revuo)|revuo Esperanto]]. p. 243-245, n-ro 1330 (12) decembro 2018.</ref>.
 
La nomo de la urbo signifas 'golfo'. La [[blazono]] de la urbo prezentas trajnoradon ĉirkaŭatan de flamoj.
Linio 40:
La haveno de Lahtio ĉe la lago Vesijärvi kunigis siatempe la fervojajn kaj lagoŝipajn kursojn de Suda Finnlando. Ankoraŭ nuntempe eblas somere ekskursi per ŝipoj de Lahti ĝis la urbo [[Jyväskylä]]. Somere en la haveno funkcias ankaŭ multaj kafejoj kaj restoracioj, parto el kiuj estas en antikvaj ŝipoj.
 
=== Koncerteja halo 'Sibelius talo' : koncerteja halo ===
La koncertejo kaj kongresejo Sibelius, ĉe la haveno, estis konstruita en [[2000]] laŭ la desegno de la arĥitektoj Hannu Tikka kaj Kimmo Lintula. La ĉefa salono estas plene el ligno, sed kovrita ekstere per vitro. Ĉiujare efektiviĝas festivalo honore al la mondfama komponisto [[Jean Sibelius]]<ref name=":0">[http://vojagxo.info/lahti-urbo-cxe-laga-lando/ Laĥti, urbo ĉe laga lando], La Vojaĝo, la 5-an de septembro 2018, alirite la 13-an de septembro 2018.</ref>.
 
=== Parko de moderna ligna arkitekturo ===
Proksime de 'Sibelius talo' troviĝas parko de moderna ligna arkitekturo prilumas la historion de la haveno, la lignan sperton en Lahti kaj la modernajn konstrumetodojn<ref>(angla) Wood architecture park (mapo de kie la parko troviĝas)</ref>.<ref name=":2" />
 
=== La radiomastoj kaj la radia-televida muzeo ===
[[Dosiero:Lahti skijumps.jpg|alternative=|eta|300x300ra|La skisaltejoj de Lahti]]
La du radiomastoj sur monteto meze de la urbo fariĝis la simbolo de Lahtio. Ili estis konstruitaj en [[1927]] por disaŭdigi publikan radioprogramon en Suda Finnlando ankaŭ ekster la ĉefurbo Helsinki. La mastoj estas 150 metrojn altaj. En la iama konstruaĵo de la radiostacio troviĝas nun radia-televida muzeo.
 
Linio 54 ⟶ 56:
 
== Esperanto en Lahti ==
[[Dosiero:Isku Areena.jpg|alternative=Isku Areena servos kiel kongresjo de la UK de Esperanto en 2019.|eta|300x300ra|Isku Areena servos kiel kongresjo de la UK de Esperanto en 2019 kaj enhavas glacihokean stadionon, kiu estas la hejmstadiono de la loka profesia glacihokea teamo Lahti Pelicans.]]
Inter la 20-a kaj 27-a de julio 2019 en Lahtio okazos la [[UK 2019|104-a Universala Kongreso de Esperanto]] sub la temo 'Vivanta naturo, floranta kulturo'<ref>Kongresa temo, [http://www.esperanto.fi/uk2019/ La 104-a universala kongreso de Esperanto en Lahtio].</ref> <ref name=":1" />. La kongresejo Isku Areena kapablas akcepti eĉ pli ol 5000 spektantojn kaj situas paŝdistance de la stacidomo kaj de la urbocentro<ref name=":2" />. Veni sperti la [[Esperanto-kulturo|Esperanto-kulturon]] estas ne nur [[Interkultura edukado|interkultura sperto]], sed ankaŭ iom nekutima sperto kiel finna esperantistino bonege esprimis ĝin sur sia blogo : ''Per Esperanto mi havis sperton de proksimeco inter nekonatoj, kian mi ĝis nun neniam havis uzante la anglan lingvon kiel internacian lingvon de komunikado''<ref>Larissa, [http://pienetajatukset.blogspot.com/search/label/esperanto Interrail], la 16-an de julio 2016.</ref>''. Ciferecan partoprenon la LKK esploras''<ref name=":1" />''.''
 
Okaze de la kongreso la oficialaj turismaj ĉiĉeronoj de la urbo estas lernantaj la lingvon Esperanto por akompani la kongresanojn al turismaj lokoj<ref>YouTube : 103-a UK – Lisbono 2018 – fragmento XVI – Tuomo, Jaija, Lauri kaj Mark Fettes - Curysgofre, kanalo de [https://www.youtube.com/channel/UCfWfyFnHgAwL8ZLQjVqYGWA Ciro Gomes de Freitas]</ref>.
 
Pri la Esperanto-movado en Finnlando: vidu detalojn sub [[Finnlando#Esperanto-movado en Finnlando|Finnlando]].
 
== Naturprotektado ==
[[Dosiero:Lahti skijumps.jpg|alternative=|eta|300x300ra|LaEn skisaltejojLahti detroviĝas Lahtitri mondfamaj skisaltejoj.]]
Krom la multaj sportaj kluboj kaj diversaj aliaj asocioj menciindas la asocio Naturamikoj de Salpausselkä, kiu estas loka branĉo de ''Suomen luonnonsuojeluliitto (SLL''), la plej granda [[ne-registara organizaĵo]] por [[Mediprotekto|medioprotektado]] kaj [[Naturkonservado|naturokonservado]] en Finnlando<ref>(finna) Liisa Hulkko'', [https://www.sll.fi/luonnonsuojelija/lehtiarkisto/2018/3-2018/luonnon-puolesta-80-vuotta Luonnon puolesta 80 vuotta]''(80 jaroj por la naturo), Suomen Luonnonsuojeluliitto, 3/2018.</ref>.
 
Linio 93 ⟶ 97:
Estas ankaŭ la flughavenoj en [[Tampere]] (Tampere-Pirkkalan) kaj [[Turku]] <ref name=":0" />.
 
Ĉe la stacidomo de Lahti haltas la internaciaj trajnoj ''Allegro'' (vojaĝo inter Helsinki kaj [[Sankt-Peterburgo]] daŭras ĉirkaŭ 2h40 min. kun lima kontrolo okazante ene de la trajno, kiam ĝi veturas<ref name=":2" />) kaj ''Leo Tolstoj'' (inter Helsinki kaj [[Moskvo]]). Ĝi ankaŭ uzeblaj por veturaso inter Helsinki kaj Lahto. La stacidomo (''Lahden rautatieasema'') situas sude de centro de la urbo, ĉe ''Mannerheiminkatu, 15''<ref name=":0" />.
 
LSL estas la regiona publika transporto aŭtoritato. Sur la finna vikipedia artikolo ''[[:fi:Lahden_seudun_liikenne|Lahden seudun liikenne]]'' troveblas tabelo kun la itineroj de la buslinioj.
 
En la urbo Lahti eblas ankaŭ lui biciklojn. Biciklaj vojoj en Lahtio estas tre bone aranĝitaj, speciale en la centro de la urbo<ref name=":2" />.
 
== Haveno ==
Linio 109 ⟶ 115:
 
*Trajnstacidomo de Lahti: https://www.vr.fi/cs/vr/fi/lahti_fi
*Finnlanda fervojo : https://www.&#x20;vr.fi
*Jutuba filmeto: Vivanta naturo, floranta kulturo - Invito al la 104-a Universala Kongreso de Esperanto (2019 Lahtio)
*[http://www.esperanto.fi www.esperanto.fi]