Kompakta disko: Malsamoj inter versioj

[[Kompakta disko]] (mallonge '''KD''' aŭ(elp '''kodoo''': ko-do), ankaŭ nomata '''lumdisko,''') estas datuma konservilo, farita el polikarbonato, entenanta maksimume 700 M[[bajto|B]]-ojn. Ĝi estas inventaĵo de la firmaoj Sony kaj Philips kaj venis en la merkaton en 1982. Ĝi tiam estis tute novspeca: la unua konservilo, kiu estas legata sen mekanika tuŝado, nur per lumradio ([[lasero]]).

Lumdiskoj aŭ '''kompaktdiskoj''' estas uzataj precipe por du celoj:

Pluraj konjektas, ke kompakta disko estiĝis en la 80-aj jaroj de la 20-a jarcento. Sed estas vere, ke komencoj de ĝia estiĝo okazis proksimume ĝis mezo de la 60-aj jaroj de tiu jarcento. Tiam [[James T. Russell]] venis al konjekto, kreigi registrosistemon, kiu ebligus nelimigitan reludigadon sen evidenta perdo de kvalito de surdiskigaĵo. Estas konate, ke ekz. kiam [[gramofondisko]] reludiĝos plurfoje, la kvalito de la registro sinkas. Ankaŭ [[magnetofono|magnetofona]] bendo havas similajn malbonajn ecojn. Tial Russell venis kun ideo de registrado kaj reproduktado de sono sentuŝe, per transdono de informoj sole per [[lumo]]. Sed lia maniero havis nenion komunan kun [[optiko|optika]] registro tiel, kiel ni konas ĝin ekz. ĉe [[sono|son]][[filmo]]. Li eluzis jam tiam konatan principon de cifereca registro. Tiun liaokaze kreis "punktoj" de lumo kaj mallumo, ĉiu je diametro 1 mikrometro. Kiel lumfonto li uzis laseron, "lumon" kaj "mallumon" li poste transigis je [[elektro|elektra]] signalo, kiu estis aŭdebla aŭ videbla. Li kreis tiel perfektan registron, kiu neniam reludiĝos. Por tiu ĉi sia sistemo Russell ricevis 22 [[patento]]jn. Malgraŭ tio ke li multfoje sukcese prezentis sian inventaĵon, investistoj kaj sciencistoj estis tre skeptikaj. Investoj ŝajnis al ili tro longaj kaj profitoj tro malproksimaj. Kaj tiel tio estis ĝis la jaro [[1980]]. Produktrajtojn aĉetis kompanioj '''''[[Philips]]''''' kaj '''''[[Sony]]'''''. Tiuj ĉi kompanioj faris kelkajn modifojn de la sistemo, por ke ili subtenu amasvendadon kaj eblecon de "hejma" uzado. En la jaro [[1981]] 35 elektronikaj firmaoj konsentis kun standardo de Phillips-Sony kaj komenciĝis konkurso en produktado de reludigiloj por kompaktaj diskoj. En evoluo de tiuj ĉi reludigiloj "meritas" ankaŭ "alveno" de proporcie malmultekostaj laseraj [[LED-diodo]]j. En la jaro [[1986]] oni jam vendis pli ol 1 miliono de tiuj reludigiloj. Ili tiel fariĝis la plej vendata aparato de konsuma [[elektroniko]]. La kompaktaj diskoj inundis la mondon: Preskaŭ perfekta kvalito, preskaŭ neneniigeblaj, kiujn ne ĝenas fingropremoj, etaj gratsignoj kaj eĉ kelkhora [[pluvo]]. Sed la evoluo ne haltis.

'''[[KD-ROM]]''' estas pre-presita optika [[kompakta disko]] kiu enhavas [[Memoro (komputiko)|memoron]]. La anglalingva kaj internacieva nomo ''CD-ROM'' estas [[akronimo]] kiu signifas "''Compact''Compact ''Disc Read-Only Memory'''" (kompakta disko kiu legas nur memoron). Komputiloj povas legi KD-ROMojn, sed ne povas verki al KD-ROMoj kiuj estas ne verkeblaj aŭ forviŝeblaj.