Tutmondiĝo: Malsamoj inter versioj

Kvankam fakuloj lokigas la originon de tutmondiĝo en modernaj epokoj, aliaj markas ties historion longe antaŭ la eŭropa [[Epoko de Malkovroj|epoko de malkovroj]] kaj la veturojvojaĝoj al la [[Nova Mondo]]. Kelkaj eĉ markas laĝiajn originojn al la 3a jarmilo a.K.<ref name="GL-H-09">Frank, Andre Gunder. (1998). ''ReOrient: Global economy in the Asian age.'' Berkeley: University of California Press. {{ISBN|978-0520214743}}</ref><ref name="GL-H-10">{{cite web|title=''Globalization and Global History'' (p.127)|url=http://58.192.114.227/humanities/sociology/htmledit/uploadfile/system/20110522/20110522005012939.pdf|accessdate=3a de Julio 2012}}</ref> Fine de la 19a jarcento kaj komence de la 20a jarcento, la ligiteco de la tutmondaj [[ekonomio]]j kaj [[kulturo]]j kreskiĝis rapide.

La fenomeno jam pridiskutiĝis longe antaŭ ol ekestis la termino. Ekzemple la germana filozofo [[Karl Jaspers]] en sia kulturkritika publikaĵo ''Die geistige Situation der Zeit'' ("la spirita situacio de la epoko", 1932) uzis la [[germana lingvo|germanlingvan]] adjektivon ''planetarisch'', do "tutplaneda": "El teknika kaj ekonomika vidpunkto, ĉiuj problemoj ŝajne iĝas tutplanedaj".<ref>Origine [[germana lingvo|germanlingve]]: ''„Als technische und wirtschaftliche scheinen alle Probleme planetarisch zu werden“''.</ref> La proceso de tutmondiĝo''tutplanediĝo'' laŭ li signifis "hororan" samniveliĝon. Karl Jaspers elstarigis, ke la tutmondiĝo de la [[20-a jarcento]] diferenciĝas de similaj tendencoj de antaŭaj epokoj per tio ke ne nur la ekonomiaj interrilatoj pli interplektiĝis, sed ĉiuj interrilatoj, inkluzive de la militoj[[Militfortoj|militistaj]], kiel montris la [[unua mondmilito]] kaj post la publikigo de lia verko ankaŭ la [[dua mondmilito]]. La homaj kulturoj disvastiĝas tutmonde, sed post unua "deliro de pli vasta spaco" li priskribas "senton de tutmonda malvasteco".<ref>Origine germanlingve ''„Rausch der Raumerweiterung“'' kaj ''„Gefühl der Weltenge“''. En [[Karl Jaspers]]: ''Die geistige Situation der Zeit'', p. 67 (eldono de 1932), ekzemple ISBN 3-11-016400-0</ref>

Homoj interrilatis trans longdistancoj dum miloj da jaroj. La transtera [[Silka Vojo]] kiuj ligis Azion, Afrikon, kaj Eŭropo estas ideala ekzemplo de la transforma potenco de transloka interŝanĝado kiu ekzistis en la "[[Malnova Mondo]]". [[Filozofio]], [[religio]]j, [[lingvo]]j, [[arto]]j, kaj aliaj aspektoj de [[kulturo]] disvastiĝis kaj miksiĝis kiam nacioj interŝanĝadis produktojn kaj ideojn. En la 15-a kaj [[16-a jarcento]]j, eŭropanoj faris gravajn eltrovaĵojn en sia esplorado de la oceanoj, inkluzive de la komenco de transatlantika vojaĝado al la "[[Nova Mondo]]" [[Ameriko]]. Tutmonda movado de homoj, varoj, kaj ideoj kreskis signife en la sekvaj jarcentoj. Komence de la [[19-a jarcento]], la evoluo de novaj formoj de transportado (kiel ekzemple la [[vaporŝipo]] kaj [[fervojo]]j) kaj telekomunikado kiuj "kunpremis" kaj tempon kaj spacon enkalkulis ĉiam pli rapidajn indicojn de tutmonda interŝanĝado.<ref name="When Did Globalization Begin">O'Rourke, Kevin H. and Jeffrey G. Williamson. (2000). "When Did Globalization Begin?" [http://www.nber.org/papers/w7632 NBER Working Paper No. 7632.]</ref> En la [[20-a jarcento]], [[Veturilo|stratveturiloj]], nova infrastrukturo por transporto, kaj [[flugkompanio]]j igis transportadon eĉ pli rapida. La apero de elektronikaj komunikadoj, plej precipe [[poŝtelefono]]j kaj la [[Interreto]], ligis miliardojn da homoj laŭ novaj manieroj ĝis la jaro 2010.

La problemo por lingvoj kaj kulturoj ne estas la tutmondiĝo mem, sed venas de la maniero kiel oni organizis la internaciajn rilatojn pere de la hegemonio de unu kulturo, unu nacio, unu geografia areo, kaj kiel evidenta simbolo de tiu altrudo de [[hegemonio]], ankaŭ la superrego de unu sola lingvo kiel bazo de la tutmondiĝo<ref>José Antonio del Barrio''',''' ''[http://www.liberafolio.org/2017/07/04/alia-universalismo/ Alia universalismo]'', Libera Folio, 4-a julio 2017.</ref>. ViduĜenerale, ankaŭevoluantaj [[Tutmondiĝadolandoj -montriĝas lingvojpli zorgemaj rilate al kultura tutmondiĝo ol evoluintaj landoj. Tamen, en ĉiu el la 17 enketitaj landoj, la plimulto de malgrandala disvastecoenketitoj -spertis interlingvistikokultura interŝanĝo kiel pozitivema, sed ne negativa<ref>(en) Martin S. Edwards: situacioj''P[http://pirate.shu.edu/~edwardmb/ripe.pdf kajublic problemoj|Tutmondiĝadoopinion -regarding lingvojeconomic deand malgrandacultural disvasteco]globalization: evidence from a cross-national survey].'' (PDF; 118 kB). In: ''Review of International Political Economy.'' 13(4), 2006, paĝoj 587–608.</ref>. [75]