Atoma bombado de Hiroŝima kaj Nagasaki: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Alifono (diskuto | kontribuoj) e Etikaj konsideroj |
||
Linio 1:
[[File:Atomic bomb 1945 mission map.svg|thumb|upright=1.3|La misio de la 6a kaj 9a de Aŭgusto, kun Hiroŝima, Nagasaki, kaj Kokura (originala celo de la 9a de Aŭgusto).|alt=map of Japan and the Marianas Islands indicating the routes taken by the raids. One goes straight to Iwo Jima and Hiroshima and back the same way. The other goes to the southern tip of Japan, up to Kokura, down to Nagasaki, and the southwest to Okinawa befofore heading back to Tinian.]]La '''Atombombadoj de Hiroŝimo kaj Nagasako''' estis nukleaj atakoj sur la [[Japana Imperio]] dum la [[Dua mondmilito|Dua Mondmilito]]. Dum la fina stadio de la [[Dua Mondmilito]], Usono eksplodigis du [[atomarmilo]]jn sur la [[Japanio|japanaj]] urboj [[Hiroŝima]] kaj [[Nagasaki]] la 6an kaj la 9an de Aŭgusto, [[1945]]<ref>(en) "''[https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/primary-resources/truman-hiroshima/ Truman announces bombing of Hiroshima]''". PBS. </ref>, respektive. Usono faligis la bombojn post atingi interkonsenton de [[Unuiĝinta Reĝlando]], kiel postulita de la Kebeka Traktato. La du bomboj mortigis 129,000–226,000 personojn, el kiuj plejmultaj estis civitanoj. Unualoke oni volis ĵeti atombombon sur [[Kamakuro|Kamakura]] (鎌倉) anstataŭe sur Nagasako, sed estis tro nuba super la urbo Kamakura tiun tagon.
Japanio anoncis sian kapitulacon al la Aliancanoj la
En la fina jaro de la milito, la Aliancanoj prepariĝis por tio kio estis antaŭvidita kiel tre kosta invado de la Japania ĉeftero. Tiu iniciato estis antaŭita de konvencia kaj bombada kampanjo kiu detruis 67 Japanajn urbojn. La milito en Eŭropo estis finita kiam Germanio subskribis sian kapitulacon la 8an de Majo, 1945. Kiam la Aliancanoj turnis sian atenton al la [[Pacifika Fronto]], la Japanoj frontis la saman faton. La Aliancanoj alvokis por senkondiĉa kapitulaco de la imperiaj japanaj armitaj fortoj en la Pocdama Deklaro la 26an de Julio, 1945 — la alternativo estus "tuja kaj forta detruo". La Japanoj malakceptis la [[ultimato]]n kaj la milito pluis. ▼
== Historio ==
Ĉirkaŭ Aŭgusto 1945, la [[Projekto Manhattan]] de la Aliancanoj estis produktinta du tipojn de [[atombombo]]j, kaj la 509a Komponita Grupo de la Usona Aerarmeo (USAAF) estis ekipita per la specializita ''Silverplate'' versio de la [[Boeing B-29 Superfortress]] kiu povus liveri ilin el [[Tiniano]] en la [[Nordaj Marianoj]]. Oni mendis atombombojn uzotajn por kvar japanaj urboj la 25an de Julio. La 6an de Aŭgusto, unu el la B-29 faligis la [[uranio|uranienhavan]] atombombon ''[[Little Boy]]'' sur Hiroŝima. Tri tagojn poste, la 9an de Aŭgusto, la [[plutonio|plutonienhava]] atombombo ''Fat Man'' estis faligita fare de alia B-29 sur Nagasaki. Ambaŭ bomboj tuje detruegis siajn celojn. Dum la venontaj du aŭ kvar monatoj, la akraj efikoj de la atoma bombado mortigis el 90,000 al 146,000 personoj en Hiroŝima kaj 39,000–80,000 personoj en Nagasaki; preskaŭ duono de la mortoj en ĉiu urbo okazis la unuan tagon. Grandaj nombroj de personoj plue mortis pro la efikoj de bruloj, radiadaj malsanoj, kaj aliaj vundoj, komponitaj el malsanoj kaj malsato, dum multaj monatoj. En ambaŭ urboj, plej el la mortintoj estis civiluloj, kvankam Hiroŝima havis grandan militistan soldataron. ▼
▲En la fina jaro de la milito, la Aliancanoj prepariĝis por tio kio estis antaŭvidita kiel tre kosta invado de la Japania ĉeftero. Tiu iniciato estis antaŭita de konvencia kaj bombada kampanjo kiu detruis 67 Japanajn urbojn. La milito en Eŭropo estis finita kiam Germanio subskribis sian kapitulacon la 8an de Majo, 1945. Kiam la Aliancanoj turnis sian atenton al la [[Pacifika Fronto]], la Japanoj frontis la saman faton. La Aliancanoj alvokis por senkondiĉa kapitulaco de la imperiaj japanaj armitaj fortoj en la Pocdama Deklaro la 26an de Julio, 1945 — la alternativo estus "tuja kaj forta detruo". La Japanoj malakceptis la [[ultimato]]n kaj la milito pluis.
▲Ĉirkaŭ Aŭgusto 1945, la [[Projekto Manhattan]] de la Aliancanoj estis produktinta du tipojn de [[atombombo]]j, kaj la 509a Komponita Grupo de la Usona Aerarmeo (USAAF) estis ekipita per la specializita ''Silverplate'' versio de la [[Boeing B-29 Superfortress]] kiu povus liveri ilin el [[Tiniano]] en la [[Nordaj Marianoj]]. Oni mendis atombombojn uzotajn por kvar japanaj urboj la
▲Japanio anoncis sian kapitulacon al la Aliancanoj la 15an de Aŭgusto, ses tagojn post la bombado de Nagasaki kaj la Sovetunia militdeklaro. La 2a den Septembro, la Japana registaro subskribis la kapitulacon, kio efektive finigis la Duan Mondmiliton. La etika kaj jura justigo por la bombado estas ankoraŭ debatita ĝisnune.
==
Hiroŝimo kaj Nagasako estis elektitaj pro pluraj kialoj. Unue, ambaŭ grandurboj estis malraciaj por fajrobombadceloj, plejparte pro la riverdeltoj malhelpantaj la fajroŝtormojn esti tre efikaj. Due, ambaŭ grandurboj havis terenojn kiuj disponigis bonan mezuradon por difekto kaŭzita de la atombomboj<ref>(en) ''[http://www.atomicheritage.org/key-documents/target-committee-recommendations Summary of Target Committee Meetings May 10 and 11, 1945]''</ref>. Tria kaj finfine, ambaŭ grandurboj enhavis strategian personaron kaj instalaĵojn; Hiroŝimo estis la ĉefsidejo de la dua General Army kaj 5-a Dividado kun 40,000 japanaj batalistoj postenigitaj ene de la limo de la grandurbo, kaj Nagasako enhavis du grandajn Mitsubishi armilojn kaj multaijn aliajn mez-al-malgrandajn laborrenkontiĝojn kaj plantojn disponigantajn decidajn militkomponentojn por la milita maŝino de Japanio. En ambaŭ grandurboj, ĉar kun aliaj japanaj grandurboj, tiuj celoj estis miksitaj enen kun civilaj hejmoj, lernejoj, kaj temploj. Ekzemple, almenaŭ 54% de la mortoj en Hiroŝimo estis batalistoj kaj sklavlaboristoj dum 72% de la mortoj en Nagasako estis militaj industriodungitoj kaj sklavlaboristoj<ref>(en) Crane, Conrad C. (1994). ''The Cigar that brought the Fire Wind: Curtis LeMay and the Strategic Bombing of Japan''. JGSDF-U.S. Army Military History Exchange. p. 145. ASIN B0006PGEIQ.</ref>.
* [[Operaco Downfall]]▼
== Etikaj konsideroj ==
La vasta plimulto de la homoj diras ke la atombomboj fakte ŝparis multajn vivojn, vidita el longa perspektivo, ĉar ĝi malhelpis la invadon de Japanio. Post la bomboj, Antaŭ la bombado, Japanio volis kapitulacii je la kondiĉo ke ĝia registaro plu estus en funkcio, sed Usono diris, ke la japana imperiestro povus resti en povo, sed la japanoj devis obei la ordonojn de usonaj soldatoj lokitaj en Japanujo, igante ĝin okupata teritorio. Usono tiam invadis la japanan insulon [[Kjuŝuo|Kyūshū]], nomita ''Operation Olympic''. Pli da homoj estintus mortigitaj sur ambaŭ flankoj en plena batalo en Japanio. Kelkaj diras ke la bombadoj ne estis necesaj. Homoj daŭre kverelas pri tio. Neniu atombombo iam estis uzita en batalo ekde la 9-a de aŭgusto 1945.
La decido uzi atombombojn sur Japanio estis farita post analizo montris ke pli ol miliono da homoj - militistoj kaj civitanoj - mortus se Japanio estintus invadita fare de la aliancanoj. La atombombado, ŝoka kaj senprecedenca, fakte paliĝis en komparo kun la ''Operacio Meetinghouse'' (fajrobombado de Tokio inter la 9-a kaj la 10-a de marto 1945), kiu mortigis 100,000 civilulojn kaj detruis 3,91 km2 (16 kvadratajn mejlojn) en ununura nokto. Sen la nukleaj armiloj, Usono turnintus al fajrobombado kontraŭ Hiroshima kaj Nagasaki, kiu kaŭzus la saman damaĝon, sed ne kaŭzintus la psikologian ŝokefikon de nukleaj armiloj<ref>(en) Compton, Karl (December 1946). "''[https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1946/12/if-the-atomic-bomb-had-not-been-used/376238/ If the Atomic Bomb Had Not Been Used]''". ''The Atlantic''.</ref>.
Parte pro la atombombadoj, post kiam la milito Japanio post la milito adoptis la tri ne-nukleajn principojn kiuj postulas i.a. ke Japanio ne povas krei aŭ provi akiri nukleajn armilojn<ref>(en) Miller, Henry I. "''[https://www.forbes.com/sites/henrymiller/2012/08/01/the-nuking-of-japan-was-a-tactical-and-moral-imperative/#3782207c4881 The Nuking Of Japan Was A Tactical And Moral Imperative]''". ''forbes.com''. </ref><ref>(en) Zachary Keck, ''[https://thediplomat.com/2014/08/how-hiroshima-and-nagasaki-saved-millions-of-lives/ How Hiroshima and Nagasaki Saved Millions of Lives]'' (kiel Hiroŝima kaj Nagasaki savis milionojn da vivoj), The Diplomat, la 7-an de aŭgusto 2017 (alirite la 13-an de marto 2019).</ref>.
== Literaturo ==
Okada Haru, ''Notoj pri la delto'', traduko en Esperanto fare de Konisi Gaku, 1992. 90 p., Japanio. <nowiki>ISBN 4-930785-34-0</nowiki>. La aŭtoro priskirbis en ĝi siajn spertojn tuj post la atombombado en [[Hiroŝimo]].
== Rilataj paĝoj ==
▲* [[Operaco Downfall]]
* [[Fisio]]
* [[Nuklea milito|Atommilito]]
* [[Debato super la atombombadoj de Hiroŝimo kaj Nagasako]]
{{projektoj}}
{{Dua mondmilito}}▼
== Notoj kaj referencoj ==
Tiu ĉi artikolo estas parta traduko (pere de GramTrans) de la sama artikolo en la simpla angla versio de vikipedio ja le 15-a de decembro 2018 ([https://simple.wikipedia.org/w/index.php?title=Atomic_bombings_of_Hiroshima_and_Nagasaki&oldid=6358224 6358224])
▲<br />{{Dua mondmilito}}
[[Kategorio:Atombombado de Hiroŝimo kaj Nagasako| ]]
[[Kategorio:Konfliktoj en 1945]]
| |||