Unuiĝinta Reĝlando: Malsamoj inter versioj

| eonomo = Unuiĝinta Reĝlando de Granda Britio kaj Nord-Irlando

| politika sistemo = [[Monarĥio|KonstituaKonstitucia monarĥio]]

| ĉefministro = [[DavidTheresa CameronMay]]

| esperanto-asocio = [[Esperanto-Asocio de Britio]] &kaj [[Junularo Esperantista Brita]]

La [[Britaj Insuloj]], nuntempe kelkfoje nomataj la [[Insuloj de la Nord-Atlantiko]] (IONA), konsistas el [[Britio]], [[Irlando]], [[Manksinsulo]] kaj multaj aliaj insuletoj ĉirkaŭaj. La [[Manikinsuloj]] apud [[Francio]] apartenas al la reĝoj de [[Anglio]] kiel dukoj de [[Normandio]], sed ili ne estas partoj de la Unuiĝinta RegnoReĝlando.

En la jaro [[1921]], la plejmulto de [[Irlando (insulo)|Irlando]] sendependiĝis kiel la [[Respubliko de Irlando]], kaj nun nur ses provinceroj, aŭ graflandoj (''The Six Counties'') en la nordorienta parto de la insulo daŭre apartenas al la UnuiĝitaUnuiĝinta Reĝlando.

La [[Britio (insulo)|insulo Britio mem]] (''Great Britain'' aŭ ''Britain'' angle) havas areon da 229.893 km², kaj estas [[Listo de insuloj laŭ areo|la 9a plej granda insulo en la mondo]]. La loĝantaro de la RegnoReĝlando en [[2001]] estis 59.508.382, kaj ĝia areo estas 244.100 km². La [[ĉefurbo]] estas [[Londono]]. La simbola [[regnestro|regnestrino]] estas la [[reĝino]] [[Elizabeto la 2-a (Britio)|Elizabeth la 2-a]], sed la efektivan politikan potencon havas la [[parlamento]]. La nuntempa [[ĉefministro]] estas [[Theresa May]], kaj la [[registaro]] estas la [[Konservisma Partio (Britio)|Konservativa Partio]].

La [[1-an de majo]] [[1707]], la [[Reĝlando de Granda Britio]]<ref>{{cite web|url=http://www.parliament.uk/actofunion/ |title=Welcome|publisher=www.parliament.uk|dateformat=dmy|accessdate=7-a de oktobro 2008}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.scotshistoryonline.co.uk/union.html |title=THE TREATY or Act of the Union |publisher=www.scotshistoryonline.co.uk |dateformat=dmy|accessdate=27-a de aŭgusto 2008}}</ref> estis kreita de la [[politika unio]] de la [[Reĝlando de Anglio]] (inkluzivinte [[Kimrio]]n) kaj la [[Reĝlando de Skotlando]]. Ĉi tiu evento estis la rezulto de la [[Act of Union 1707|Traktato de Unio]] kiu estis subskribita la [[22-an de julio]] [[1706]]<ref>{{cite web|url=http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/docs/articles_union.htm |title=Articles of Union with Scotland 1707|publisher=www.parliament.uk |dateformat=dmy|accessdate=19-a de oktobro 2008}}</ref>, kaj adoptita de [[Parlamento de Anglio]] kaj [[Parlamento de Skotlando]], ambaŭ farante [[Act of Union 1707|Aktojn de Unio]] en 1707. Preskaŭ post jarcento, la [[Reĝlando de Irlando]], jam sub angla kontrolo ekde 1691, kuniĝis kun la Reĝlando de Granda Britio por formi la Unuiĝintan Reĝlandon de Granda Britio kaj Irlando per la adopto de la [[1800 Akto de Unio]].<ref>{{cite web |url=http://www.actofunion.ac.uk/actofunion.htm#act | title=The Act of Union |publisher=Act of Union Virtual Library |dateformat=dmy|accessdate=15-a de majo 2006}}</ref> Kvankam Anglio kaj Skotlando estis apartaj ŝtatoj antaŭ 1707, ili estis ligitaj ekde la [[Unio de la Kronoj]] en 1603, kiam [[Jakobo la 1-a (Anglio)|Jakobo la 1-a]] heredis la tronon de la Reĝlandoj de Anglio kaj Irlando kaj translokigis liansian korton de [[Edinburgo]] al [[Londono]].<ref>{{cite book|title=Chronology of Scottish History|publisher=Geddes & Grosset|isbn=1855343800|last=Ross|first=David|year=2002|quote=''1603:'' James VI becomes James I of England in the Union of the Crowns, and leaves Edinburgh for London|page=56}}</ref><ref>{{cite book|title=Claiming Scotland: National Identity and Liberal Culture|publisher=Edinburgh University Press|isbn=1902930169|last=Hearn|first=Jonathan|year=2002|quote=Inevitably, James moved his court to London|page=104}}</ref>

En ĝiasia unua jarcento, la Unuiĝinta Reĝlando grave rolis disvolvante okcidentajn ideojn de la [[parlamento|parlamenta sistemo]], kaj farante gravajn kontribuojn al literaturo, artoj, kaj sciencoj.<ref>{{cite book |last=Ferguson |first=Niall |year=2003 |title=Empire: The Rise and Demise of the British World Order |publisher=Basic Books |isbn=0465023282}}</ref> Ĝia [[Industria Revolucio]] transformis la landon kaj fuelumis la kreskantan [[Brita Imperio|Britan Imperion]]. Dum ĉi tiu tempo, ĝi ekspluatis sklavecon, tamen post la adopto de la [[Akto pri Sklava Komerco]] en 1807, ĝi estris kiel unu el la kelkaj landoj kontraŭ sklaveco.<ref>[http://www.bbc.co.uk/devon/content/articles/2007/03/20/abolition_navy_feature.shtml Sailing against slavery. By Jo Loosemore] BBC</ref>

Post la malvenkovenko desuper [[Napoléon Bonaparte]] en la [[Napoleonaj Militoj]], Unuiĝinta Reĝlando havis la ĉefan maran armadon de la 19-a jarcento, kaj estis mara superpovo ĝis meza 20-a jarcento. La Brita Imperio kreskis alĝis ĝiasia maksimuma grandeco en 1921, akirinte la germanajn kaj osmanidajn posedaĵojn sekve al la [[Unua Mondmilito]] kaj kadre de aljuĝoj far la [[Ligo de Nacioj]]. Post unu jaro, la [[BBC]], la unua mondvasta elsenda servo, estis kreita.

La Unuiĝinta Reĝlando estis unu el la [[Aliancanoj]] de la [[Dua Mondmilito]]. Sekve de la malvenko de ĝia eŭropaj aliancanoj en la unua jaro de la milito, Britio kontinuis la batalon kontraŭ Germanio en la aerarmea kampajnokampanjo konata kiel la [[Batalo de Anglio]]. Post la venko, Britio estis inter la superpovoj kiuj planis la postmilitan mondon. La Dua Mondmilito finance damaĝis Brition. Tamen, kun la helpo de la [[Plano Marshall]] kaj pruntoj de Usono kaj Kanado, la brita ekonomia situacio denove pliboniĝis.

La subŝtatoj Anglio, Skotlando kaj Kimrio situas sur insulo nord-okcidenta de la eŭropa kontinento, kiu lokiĝas en la [[nordaNorda maro]]. La nordo de la insulo, kie estas Skotlando, famas pro sia vasta montaro, kiu estas anglalingve nomata ''Scottish Highlands'' (esperante ''Skotaj altlandoj''). Okcidente de la brita insulo estas la irlanda.