1-a de septembro: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→Eventoj: Elekto de Rudolfo la 1-a kiel romia-germana imperiestro |
→Eventoj: libereca sonorilo alvenis al Filadelfio |
||
Linio 16:
* [[1643]]: [[Svedio|Sveda]] armeo komencis nesukcesan [[sieĝo]]n de la ĉeĥa urbo [[Brno]]
* [[1715]]: [[Ludoviko la 15-a (Francio)|Ludoviko la 15-a]] iĝis reĝo de Francio
* [[1752]]: [[Usono]]: [[Libereca sonorilo]] estis transdonita al [[Filadelfio (Pensilvanio)|Filadelfio]]
* [[1804]]: Germana astronomo [[Karl Ludwig Harding]] malkovris en la [[asteroida zono]] unu el la plej grandan [[asteroido]]n [[3 Junono]], nomitan laŭ la romia diino [[Junono]]
* [[1870]]: [[Francia-Prusia Milito]]: malvenko de la franca armeo en la [[batalo de Sedan]] ([[Ĉampanjo-Ardenoj]])
Linio 39 ⟶ 40:
* [[1935]]: Litova [[mararmeo]] kreiĝis
* [[Dua mondmilito]] en [[Pollando]] kaj la mondo:
** [[1939]]: '''Sen [[militdeklaro]] [[Germanio]] kaj [[Slovaka ŝtato]] frumatene je la 4:40 [[invado en Pollandon|invadis Pollandon]] - komenco de la dua mondmilito''' (ĉ. 70 milionoj de [[homo]]j pereos, en tio 6 milionoj de [[poloj|polaj]] civitanoj, t.e. 3000 [[viktimo]]j ĉiutage); prezidento [[Ignacy Mościcki]] enkondukis [[militjuro]]n sur teritorio de la tuta [[Pollando|lando]]; [[sieĝo de Westerplatte]]: pola militunuo pripafata de 11 [[kanono]]j de gaste alveninta kirasita [[batalŝipo]] - '''unua [[batalo]] de la milito daŭranta 7 tagojn''' (anstataŭ dekkelkaj horoj planataj de [[germanoj]]); [[Bombado de Wieluń]] - unua germana atako de 29 [[Junkers Ju 87]] kun 50 [[tuno]]j da [[bombo]]j al civilaj celoj (nova germana [[normo]], kontraŭa al la [[internacia juro]] - '''unua germana [[militkrimo]] de la milito''') - la urbo detruiĝis 75% (laŭvice [[malsanulejo]], [[sinagogo]], [[preĝejo]]), ĉirkaŭ 1200 [[poloj]] pereis; komandanto de Pola [[Poŝto]] en [[Gdańsk]] mortfalis - la poŝtistoj defendis sin dum 14 horoj anstataŭ planataj 1-2 laŭ germanoj kaj 6 laŭ poloj; '''[[Poznań]]: dum aeratakoj 195 personoj pereis kaj 43 mortis pro vundoj'''; [[Katowice]]: enurbe kaj regione estis 15 [[ekzekuto]]j kun 199 murditaj poloj; soldatoj de [[Wehrmacht]] en 15 ekzekutoj murdis en teritorio de Pollando 139 personojn (ĉiutage dum la germana invado estis ĉ. 15 amasaj ekzekutoj, en kiuj pereis 12 000 homoj); '''batalo de Mokra''' (apud [[Kłobuck]]) - Volinia [[Brigado|Brigada]] [[Kavalerio]] dum la tuta tago haltigis la 4-an Kirasitan [[Divizio]]n (polaj perdoj: 530 soldatoj, en tio 27 oficiroj, mortigitaj, vunditaj kaj perdiĝintaj, kaj 300 [[ĉevalo]]j; germanaj perdoj: pli ol 100 [[tanko]]j kaj kelkcent soldatoj); [[Toruń]]: je la 5.30 subleŭtenanto '''piloto [[Stanisław Skalski]] pafalterigis unuan germanan aviadilon''' (septembre pafalterigis 6); [[Varsovio]]: subkolonelo piloto Leopold Pamuła post pafalterigo de du germanaj aviadiloj kaj manko de [[municio]] [[ramo|ramis]] la laŭvican kaj [[paraŝuto|paraŝutis]]; '''en [[Tczew]] revenĝe mortfalis unuaj [[viktimo]]j de la milito''' - polaj [[fervojisto]]j kaj [[dogano|doganistoj]] ekblokintaj germanan [[trajno]]n kun [[armilo]]j - '''unua malvenko de germanoj pro defendo kaj eksplodigo de la urbaj [[landlimo|landlimaj]] [[ponto]]j, pro kio ili revenĝe murdis kelkaj miloj de poloj en la unuaj tagoj de la milito'''; gazeto "Goniec Warszawski" (Varsovia Kuriero) aperigis [[verso]]n de [[Kazimierz Wierzyński]] "Święty Boże" (Sankta [[Dio]]), verkitan tagon pli frue, kiu komencis la polan militan [[poezio]]n; gazetaro skribis pri hieraŭa soveta ratifiko de la [[pakto Ribbentrop-Molotov]]; '''reprezentanto de [[Slovakio]] en [[Varsovio]] Ladislav Szathmary rifuzis obeemon al sia registaro pro ties subskribo de [[kunlaborismo|kunlaboro kun germanoj]]'''
** '''Registaro de [[Sovetunio]] ebligis al [[germanoj]] uzi [[radiostacio]]n en [[Minsko]] por ke ili povu [[ĉifrado|ĉifre]] instrui siajn [[bombaviadilo|bombaviadilistojn]]'''; germana instrukcio por gazetaro: skribi, ke poloj [[provoko de Gliwice|atakis la unuaj]] kaj en titoloj eviti la vorton ''milito'', kaj informi pri 1,2 mln de germanoj vivantaj en Pollando (la vera nombro estis ĉirkaŭ 700 mil); [[Litovio]] anoncis neŭtralecon; [[Ĉikago]]: "Dziennik Chicagowski" publikigis alvokon de la Koncilio de Amerika Pola Diasporo ''Samlandanoj al Ago!'' kaj membroj de Nacia Asocio de Pollando deklaris transdoni tagan [[enspezo]]n al [[Fonduso]] de Nacia Defendo; en [[Nazia Germanio]] oni konfirmis insignon de [[vundo|vunditoj]] por soldatoj de [[Wehrmacht]], [[SS (organizo)|SS]], Kriegsmarine kaj [[Luftwaffe]] kun la [[Fera Kruco]] (la lasta versio)
** [[1940]]: '''[[Heinrich Himmler]] direktis al batalo kontraŭ la [[Pola Rezistomovado]] "specialan [[bataliono]]n de [[krimo|krimuloj]] komandatan de [[Oskar Dirlewanger]] sub kontrolo de [[SS (organizo)|SS]]'''; en pola [[Asocio de Armita Batalado]] estis 3733 [[oficiro]]j kun substandarditoj kaj 15 981 suboficiroj; en [[Varto]]-Lando fondiĝis [[konspiro|konspira]] Armia Narodowa (Nacia Armeo); germanaj regopovoj en [[Varsovio]] fiksis polican horon de la 21-a vespere ĝis la 5-a matene; la unuaj n-roj de germanaj gazetoj por poloj aperis en Varsovio kaj [[Krakovo]];
Linio 45 ⟶ 46:
** [[1941]]: Germanaj regopovoj enkondukis en [[Lvovo]] apartajn [[tramo|tram]]-vagonojn destinitaj "nur por judoj"; en [[Lodzo]] aperis [[konspiro|konspira]] junulara organizaĵo "Promieniści"; en [[Varsovio]] fondiĝas [[konspiro|konspira]] organizaĵo Polscy Socjaliści (Polaj [[Socialistoj]])
** '''Ĉefa Sekur-Oficejo de [[Nazia Germanio]] enkondukis devon marki [[judoj]]n per [[Stelo de Davido]]''' en [[Protektorato Bohemio kaj Moravio]], Nazia Germanio kaj en enkorpigitaj al ĝi polaj teritorioj; aktorino Sarah, filino de [[Winston Churchill]] apelacias per [[Londono|Londona]] radio pri helpo al polaj [[rifuĝintoj]]; en [[Blackpool]] aperas nova dusemajna revuo "Skrzydła. Wiadomości ze Świata" (Flugiloj. Sciigoj el la Mondo)
** [[1942]]: '''[[Pola Enlanda Armeo]] transdonis al [[Londono]] sian [[dokumento]]n pri [[ekstermejo|ekstermado]] de [[judoj]]'''; Organizaĵo de Eta [[Sabotado]] okaze de la datreveno de eksplodo de la dua mondmilito disĵetis en [[Varsovio]] ĉirkaŭ 30 mil [[flugfolio]]jn; [[pola|pollingva]] "[[Biuletyn Informacyjny]]" atingis nombron de 24 mil ekzempleroj; nokte de la 1-a/2-a de septembro '''sovetaj [[aviadilo]]j bombis [[Varsovio]]n - aparte damaĝis kvartalo [[Wola (administra parto de Varsovio)|Wola]]'''
** [[1943]]: '''[[Volinia masakro]]''': [[ukraino]]j murdis en Siomaki dekkelkajn polojn; taĉmento de [[Pola Enlanda Armeo]] de la 31-a de aŭgusto ĝis la 1-a de septembro konkeris por kelkaj horoj [[Końskie]] mortigante 10 agentojn de [[gestapo]] kaj prenante provizon kun [[municio]]; en [[Poznań]] reaktiviĝis konspira organizaĵo "Polska Niepodległa" (Pollando Sendependa) kun [[spionado|spiona]], [[sabotado|sabota]] kaj [[propagando|propaganda]] celo; en [[Pińczów]] aperis unua n-ro de [[skoltismo|skolta]] subtera revuo "Dywersant" (Flanka Atakanto); '''"[[Biuletyn Informacyjny]]" aperis en eldonkvanto de 43 mil ekzempleroj'''
** '''Polaj [[ĉasaviadilo|ĉasaviadilistoj]] pafalterigis ĝis tiu ĉi tago 570 malamikajn [[aviadilo]]jn certe''', 152 verŝajne kaj 192 difektis
** [[1944]]: [[Ribelo de Varsovio]] (pli da eventoj): '''ĉiuj soldatoj kaj parto de civilaj loĝantoj de Malnova Urbo evakuiĝis per [[kloako (kanalo)|kanaloj]] al [[Śródmieście|Mezurbo]]''' (4500-5000 personoj) - nur 50-persona grupo de [[Bataliono]] "Zośka" trairis surtere; [[Hitler]] sugestis ĵeti super ribelanta Varsovio [[mino]]jn por bruligi konstruaĵojn; [[germanoj]] [[murdo|murdis]] en Varsovio 2 [[profesoro]]jn, geografon Stanisław Lencewicz kaj arthistoriiston Zygmunt Batowski kaj per [[tanko|tankaj]] [[kuglo]]j detruis monumenton al pola reĝo [[Sigismondo la 3-a Vasa]]; soveta [[NKVD]] [[deportado|deportis]] de [[Vilno]] 72 soldatojn de [[Pola Enlanda Armeo]] en [[Sovetunio]]n; germanaj kaj [[ukraino|ukrainaj]] policanoj pafmortigis 8 virojn en du vilaĝoj de [[distrikto Wielicki]]
** '''[[George Orwell]] publikigis senkompromise akran kritikon de "fia kaj malkuraĝega" konduto de [[britio|brita]] gazetaro kaj intelektuloj rilate al la varsovia
* [[1945]]: [[Pollando]]: en [[Stargard Szczeciński]] malfermiĝis [[liceo]], la unua en [[Pomerio]]
* [[1945]]: '''Malfermo de Pola Milita [[Tombejo]] sur [[Monto Kasino]] omaĝe al soldatoj de la [[Dua Pola Korpuso]] partoprenantaj la [[batalo de Monte Cassino|batalon de Monte Cassino]]'''
Linio 58 ⟶ 59:
* [[1963]]: '''De [[Malajzio|Malajzia]] Federacio sendependiĝis [[Sabaho]], [[Saravako]] kaj [[Singapuro]]''' (de [[Britio]])
* [[1965]]: Sidejo de la [[OPEL|Organizaĵo de Petrol-Eksportaj Landoj]] translokiĝis de [[Ĝenevo]] al [[Vieno]]
* [[1969]]: Armea [[puĉo]] en [[Reĝlando Libio]]: post faligo de la reĝo [[Idris (Libio)|Idris]] ekregis kolonelo [[Muamar Kadafi]]
* [[1972]]: '''En [[Rejkjaviko]] finiĝis [[ŝako|ŝaka]] "[[matĉo]] de jarcento" pri [[Mondĉampiono pri ŝako|mondĉampioneco]]''' - usonano [[Bobby Fischer]] venkis [[Boris Spasskij|Borison Spasskij]] de [[Sovetunio]]
* [[1979]]: '''[[Konfederacio de Sendependa Pollando]]''' kreiĝis - la unua en [[Orienta Bloko]] malkaŝe aganta [[opozicio (politiko)|opozicia]] partio
| |||