Geedzeco: Malsamoj inter versioj

'''Monogamio''' estas formo de edzeco en kiu individuo havas nur unu edz(in)on dum sia vivodaŭro aŭ je ajna tempo (seria monogamio).

La kompara studo de edzeco tra la tuta mondo fare de la antropologo [[Jack Goody]] uzante la ''Ethnographic Atlas'' trovis fortan kunrilaton inter intensaintensiva plugagrikulturo[[plugilo|plug]]-[[agrikulturo]], [[doto]] kaj monogamio. Tiu modelo troviĝis en larĝa gamo de eŭraziaj socioj el [[Japanio]] al [[Irlando]]. La majoritato de socioj el Sub-Sahara Afriko kiuj praktikas etendan ŝpatan agrikulturon, kontraste, montras kunrilaton inter "edzinprezo," kaj poligamio.<ref name="Goody 1976 7">{{Cite book|last=Goody|first=Jack|title=Production and Reproduction: A Comparative Study of the Domestic Domain|year=1976|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|page=7}}</ref> Plua studado bazita sur la ''Ethnographic Atlas'' montris statistikan kunrilaton inter pliiĝanta grando de socio, la kredo en "altaj dioj" por elteni homan moralon, kaj monogamio.<ref>{{Cite journal|last=Roes|first=Frans L.|title=The Size of Societies, Monogamy, and Belief in High Gods Supporting Human Morality|journal=Tijdschrift voor sociale wetenschappen|year=1992|volume=37|issue=1|pages=53–8}}</ref>

En la landoj kiuj ne permesas poligamion, persono kiu edziĝas en unu el tiuj landoj al persono dum ankoraŭ estas laŭleĝe edz(in)igita al alia fifaras krimon de [[bigamio]]. En ĉiuj okazoj, la dua edzeco estas konsiderata laŭleĝe nula kaj malvalida. Krom ke la dua kaj sekvaj geedziĝoj estas malvalidaj, la bigamiano estas ankaŭ submetebla al aliaj punoj, kiuj varias ankaŭ inter la diversaj jurisdikcioj.
[[Dosiero:Brauysegen im Bett.gif|eta|Plenumo de la ''geedzaj devoj'' antaŭ aŭtoritatoj, gravuraĵo de la 15a jarcento.]]

Registaroj kiuj eltenas monogamion, povas permesispermesi facilan divorcon[[divorco]]n. En multaj okcidentaj landoj la divorcaj indicoj alproksimiĝas al 50%. Tiuj kiuj regeedziĝas kaj poste denove divorcas estas averaĝe 3 fojojn. Divorco kaj regeedziĝo povas tiele rezulti en "seria monogamio", t.e. multoblaj geedziĝoj sed nur unu laŭleĝa edz(in)o je ĉiu tempo. Tio povas esti interpretata kiel formo de plurala pariĝado, kiel ĉe tiuj socioj kie hegemonias inestraj familioj en [[Karibio]], [[Maŭricio]] kaj [[Brazilo]] kie estas ofta rotacio de needzaj partneroj. En ĉio, tiuj estas kalkulitaj je 16 al 24% de la "monogamia" kategorio.<ref>{{Cite book|last=Fox|first=Robin|title=Reproduction & Succession: Studies in Anthropology, Law and Society|year=1997|publisher=Transaction Publishers|location=New Brunswick, NJ|page=34}}</ref>

Seria monogamio kreas novan tipon de parenco, la "eks-"oj, la eksulo, eksulino. La "eks-edzino", por ekzemplo, restas aktiva parto de la vivo de ŝia "eks-edzo", ĉar ili povas resti kunligita al transpaso de rimedoj (edzinelteno, filelteno), aŭ kunhavado de filzorgado. Bob Simpson notas ke en la brita situacio, seria monogamio kreas la koncepton de "etenda familio" – nombraj familinaojfamilianoj tiele kunligitaj, inklude multhejmaj filoj (eblaj eksuloj povas esti eks-edzino, eks-bofrato ktp., sed ne "eks-filo"). Tiuj "neklaraj familioj" ne kongruas kun la muldilo de la monogamia kerna familio. Kiel serio de konektitaj familianoj, ili similas al la poliginia modelo de separataj familianoj eltenita de patrinoj kun gefiloj, ligita al maskloj al kiuj ili estas aŭ estis edziniĝintaj aŭ divorcitaj.<ref>{{Cite book|last=Simpson|first=Bob|title=Changing Families: An Ethnographic Approach to Divorce and Separation|year=1998|publisher=Berg|location=Oxford}}</ref>
[[Dosiero:En Tyrkisk Notar, Som Afslutter En Aegtepagt (Martinus Rørbye).jpg|eta|''Turka notario, preparante geedziĝon'', en pentraĵo de Martinus Rørbye.]]