Jean Baptiste Perrin: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Almeti la ŝablonon "pronunco". La nomo estas skribita kun la esperanta alfabeto kaj la IFA alfabeto. |
e Almeti Jean-Perrin premio |
||
Linio 1:
{{informkesto homo}}
'''Jean Baptiste PERRIN''' {{Prononco|ĵabaptist pera|ʒɑ̃baptist perɛ̃}} (naskiĝis la [[30-an de septembro]] [[1870]] en [[Lille]], [[Francio|Francujo]]; mortis la [[17-an de aprilo]] [[1942]] en [[Novjorko]], [[Usono]]) estis franca [[fizikisto]], [[
Por sia unua scienca esplorado, Jean Perrin entreprenis solvi la [[Enigmo|enigmon]] de la naturo de [[Katoda radio|katodaj radioj]] kaj [[Ikso-radioj|X-radioj]]. Ĉu ili estas [[lumo]] ĉu [[materio]] ? En 1895, li demonstris per konvinkaj eksperimentoj, ke la katodaj radioj konsistas el [[Elektra ŝargo|partikloj negative ŝargitaj]]. En 1896 li konstatis, ke la X-radioj agas kiel [[ultraviolaj radioj]] havante etan [[Ondolongo|ondolongon]], kaj li malkovris, ke ili [[Joniga radiado|jonigas]] gasajn molekulojn.
La plej fama ol siaj sciencaj esploradoj konsistis serion da eksperimentoj inter 1907 kaj 1909, por konfirmi la interpreton de [[Albert Einstein]] en 1905 pri la [[Braŭna movo|Braŭna molekula movo]], kaj determini la [[konstanto de Avogadro]]. En 1913, Jean Perrin publicis la libron « ''La atomoj'' », en kiu li kolektis pri fizikaj
Dum la unua [[mondmilito]], Jean Perrin konceptis kaj fabrikis stereo[[Akustiko|akustik]]<nowiki/>ilojn por lokalizi la malamikajn [[Submarŝipo|submarŝipojn]] kaj [[Artilerio|arteleriojn]]. Post la [[unua mondmilito]], li zorgis pri scienca edukado kaj konsekvence skribis artikolojn por la studantoj kaj la publiko. Samtempe, li valorigis organizaĵojn pri la [[kulturo]], la [[industrio]] kaj la [[Scienca esplorado|scienca esploro]], unue kiel politika konsilisto kaj poste, kiel ano de la registaro de la franca [[Popola Fronto]]. Speciale, li estis iu el la fondintoj de la [[Observatorio de Haute-Provence]] en 1936, la [[Palaco de Malkovro]] en 1937 kaj la [[Nacia centro pri scienca esploro]] (CNRS) en 1939.
Jean Perrin estis ano de la [[Akademio de Sciencoj de Francio|Akademio de Sciencoj de Francujo]], la [[Reĝa Societo de Londono]], la [[Reĝa Akademio de Belgio|Reĝa Akademio de Belgujo]] kaj ankaŭ aliaj akademioj. Li estis [[Honora legio|Grand-oficiroj de la Honora Legio]]. Jean Perrin ekziliĝis volonte al [[Novjorko|NovJorko]] kaj mortis en 1942. Liaj cindroj, tiel same kiel lia amiko [[Paul Langevin]], estis transportataj en la [[Panteono de Parizo]] en 1948. Ĉiujare ''Franca societo de fiziko'' rekompencas fizikiston per [[Jean-Perrin premio]].
== Biografio ==
=== Infaneco kaj adoleskeco (1870-1891) ===
Jean Perrin naskiĝis la 30an de Septembro 1870 en [[Lillo]]<ref>https://gw.geneanet.org/machaon75?lang=fr&pz=jean+baptiste&nz=perrin&ocz=0&p=jean+baptiste&n=perrin</ref> kiam lia patro, la [[kapitano]] Jean Baptiste Perrin, estis vundata dum la [[Francia-Prusia Milito|Francuja-Prusuja milito]] kaj estis kaptata en [[Metz]] la 18an de Aŭgusto. Poste, la prusoj enprizonigis lin la 29an de Oktobro<ref>http://www2.culture.gouv.fr/public/mistral/leonore_fr?ACTION=RETROUVER&FIELD_1=NOM&VALUE_1=PERRIN&NUMBER=82&GRP=1&REQ=%28%28PERRIN%29%20%3aNOM%20%29&USRNAME=nobody&USRPWD=4%24%2534P&SPEC=9&SYN=1&IMLY=&MAX1=1&MAX2=1&MAX3=100&DOM=All</ref>. Thérèse Lasalle, la patrino de Jean Perrin, naskiĝis en [[Boulogne-sur-Mer|Boulogne-sur-mer]], kie ŝiaj gepatroj estis nutraĵvendistoj<ref>http://archivesenligne.pasdecalais.fr/console/ir_seriel_visu.php?SID=8qm545aulnhpk2g8kfan6amnn2&id=205821617&l=1350&h=632&titre=205821617#</ref>. La patro de Jean, Jean Baptiste Perrin, naskiĝis en [[Saint-Dié-des-Vosges|Saint Dié]], kie lia familio laboris kiel kultivisto<ref>http://www.janinetissot.fdaf.org/jt_perrin.htm</ref>. Li komencis en la armeo kiel soldato, suboficiro iĝis kaj poste [[oficiro]] kun la rango de [[subleŭtenanto]] en 1854<ref>http://www.janinetissot.fdaf.org/jt_perrin.htm</ref>. Thérèse Lasalle kaj li geedziĝis en Boulogne la 11an de Julio 1857<ref>http://archivesenligne.pasdecalais.fr/console/ir_seriel_visu.php?SID=r4l6qigets6sbsaogqnsglkdf4&id=199997916&l=1350&h=632&titre=199997916#</ref>.
Jean Perrin havis du fratinojn : Eugénie, naskita en 1858, kaj Marie-Rose, naskita en 1867. Eugénie ediziniĝis kun sia kuzino François Leprêtre, kuracisto en Liono, la 24an de Junio 1882. Marie Rose, instruisto, edziniĝis kun Gustave Bernard, instruisto, en la urbo Sourdun. Post la morto de ŝia edzo, ŝi reedziniĝis kun Pierre Frédéric la 25an de Novembro 1911.
Linio 23:
==== Doktora disertaĵo, geedzeco kaj la unua instrua ofico ====
[[Dosiero:Jean_Perrin_1908.jpg|ligilo=https://eo.wikipedia.org/wiki/Dosiero:Jean_Perrin_1908.jpg|alternative=Foto de Jean Perrin en 1908|eta|Jean Perrin en 1908]]
Jean studis en la [[Supera Normala Lernejo]] (ENS) inter 1981 kaj 1894{{Sfn|Charpentier-Morize|1997|p=20}}. Samtempe li studis en la [[Sorbono]], kie li ricevis du [[Licencio|licenciojn]] pri matematiko kaj fiziko. Li sukcesis la konkurson de instruisto pri fiziko en 1984. Inter 1895 kaj 1898,
La 31an de Aŭgusto 1987, li edziĝis kun Henriette Duportal, fratino de unu el liaj amikoj en mezlernejo ''Janson-de-Sailly''. Henriette havis [[Abiturientdiplomo|abiturienta diplomo]], kiu estis eksterordinara por virino dum tiu periodo. Ŝi estas filino de Henri Duportal, inĝeniero de [[Nacia lernejo pri pontoj kaj ŝoseoj]], nepino de Armand Duportal kiu estis [[Prefekto (Francio)|prefekto]] de [[Haute-Garonne]]. Ili havis du infanojn : Aline, naskita en 1899, kaj Francis, naskita en 1901<ref>[https://gw.geneanet.org/machaon75?lang=fr&pz=jean+baptiste&nz=perrin&ocz=0&p=jean+baptiste&n=perrin Geonologia arbro de Jean Perrin]</ref>. Aline edziniĝis kun la pentristo [[Charles Lapicque]]. Ili havis kvin infanojn, inter kiuj la poeto [[Georges Lapicque]]. Ŝi estis [[ilustristo]] sub la nomo [[Aline Lapicque-Perrin]]. [[Francis Perrin]] estis fizikisto, specialialisto pri la [[Fisio|nuklea fisio]], kaj komisaro de la [[Komisarejo pri Atoma Energio]] (CEA) inter 1951 kaj 1970. Li edziĝis kun Colette Auger, filino de [[Victor Auger]] kiu estis profesoro pri kemio en la [[Fakulto pri sciencoj de Parizo]]. Francis kaj Colette havis tri infanojn : Nils, [[David Perrin|David]] kaj Françoise.
Linio 36:
Dum ilia granda amikeco, ili organizis vespermanĝojn, en kiuj partoprenis [[Paul Painlevé]], [[Paul Adam]], [[Charles Péguy]], [[Léon Blum]], [[Édouard Herriot|Édouart Herriot]]. En 1906, tiuj intelektuloj motivigis Emile Borel por kreii la ĵurnalo ''La Revue du mois (''franclingve por ''La Revuo de la monato''), en kiu la readakciaj komitatanoj estis Jean Perrin, Paul Langevin, [[Aimé Cotton]], [[Jacques Duclaux]], [[Henri Mouton]], [[Robert Lespieau]] kaj [[Louis-Jacques Simon]]. Ankaŭ Blum, Painlevé kaj Herriot skribis en ĝi. En 1907, la familioj Borel, Langevin kaj Curie kune decidis instrui siajn infanojn ekster la publika lernejo{{Sfn|Charpentier-Morize|1997|p=33-42}}.
En la komenco de la 20a jarcento, tiuj sciencistoj fariĝis [[ferio]]<nowiki/>grupo
[[Dosiero:1911_Solvay_conference.jpg|ligilo=https://eo.wikipedia.org/wiki/Dosiero:1911_Solvay_conference.jpg|
''Sidantoj (de maldekstre al dekstre) :'' [[Walther Nernst]], [[Marcel Brillouin]], [[Ernest Solvay]], [[Hendrik Lorentz]], [[Emil Warburg]], Jean Perrin, [[Wilhelm Wien]], [[Marie Curie]] kaj [[Henri Poincaré]].]]
==== ''La atomoj'' ====
Inter 1907 kaj 1909, Jean Perrin publikis serion da artikloj pri la [[braŭna movado]], kiujn li kolektis sub la titolo ''Braŭna movado kaj molekula realo'' en 1909<ref>[https://fr.wikisource.org/wiki/Mouvement_brownien_et_r%C3%A9alit%C3%A9_mol%C3%A9culaire]{{Artikolo|verkinto=Jean Perrin|titolo=Mouvement brownien et réalité moléculaire|gazeto=Ann.Chim.Phys., 8e série, Vol.18|jaro=1909}}</ref>. Tiu artikolo, tradukita rapide en la angla lingvo, famigis lin en Francujo kaj en aliaj landoj. En 1910, Jean Perrin ricevis promocion de profesoro pri fiziko kaj kemio en la Sorbono. En 1911, li iĝis honora ano de la [[Teknologia Universitato Berlino|Instituto pri fiziko de la universitato de Berlino]].
Li partoprenis en la unua Solvay-kongreso pri fiziko, kiu okazis en Bruselo. [[Ernest Solvay]] organizis tiel la unan sciencan kongreson, kiu kunigis dudekon el la plej grandaj fizikistoj de tiu periodo. Ĉiu partoprenanto devas sendi antaŭe sian labor-prezentaĵon por sia disdonado al la aliaj. La prezentado de Jean Perrin, titolita ''La pruvoj de la molekula realeco'', estas tiel klare kaj argumente, ke ĉiuj partoprenantoj konvikiĝis pri la ekzisto de la atomoj, eĉ la plej nekredemaj partoprenantoj. Precize, la kemiisto [[Wilhelm Ostwald]], kiu havis opinion tiel kontraŭan ke li ne partoprenis al la kunsido de lia kunlaboranto [[Ludwig Boltzmann]], deklaris sian konvinkon post li legis la labor-prezentaĵon de Jean Perrin{{Sfn|Charpentier-Morize|1997|49}}. [[Henri Poincaré]], kiu estis nekredemulo pri la atoma ekzisto ĝis la prezentado de Jean Perrin, konfidis :{{Citaĵo|teksto=
== Bibliografio ==
Linio 54 ⟶ 53:
* {{fr}} ''Les grosses molécules en solution'', omaĝa kongreso al Jean Perrin kaj [[Paul Langevin]], [[Kolegio de Francio]], 1948.
<br />
== Referencoj ==
| |||