Sabbioneta: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Teseo (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Alifono (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
Linio 31:
| mapamplekso = 300
}}
'''Sabbioneta''' (en Esperanto: '''Sabloneto''') estas urbo kaj [[komunumo]]
Ĝi ricevis la kromnomon ''Malgranda Ateno de Gonzaga''. Laŭ la usona advokato kaj verkisto [[Richard Paul Roe]], la teatraĵo [[Somermeznokta sonĝo]] de [[William Shakespeare]] ne estis lokita en Ateno sed en Sabbioneta, konata kiel "malgranda Ateno" ekde ĝia fondo. Ĝi apartenas al la [[regionoj kaj provincoj de Italio|regiono]] [[Lombardio]] kaj al la [[provinco Mantova]]. Fine de [[2017]] en la komunumo vivis {{unuo|{{WikidataLoĝantaro}}|loĝantoj}}. Najbaraj komunumoj estas [[Casalmaggiore]] (CR), [[Commessaggio]], [[Rivarolo del Re ed Uniti]] (CR), [[Spineda]] (CR) kaj [[Viadana]].
[[File:Sabbioneta-Mura.jpg|thumb|left|Sabbioneta]]
Kristana patrono de la komunumo estas la sanktulo [[sankta Sebastiano|Sebastiano]], kies memortago, la [[20-a de januaro]], sekve ankaŭ estas la komunuma festotago.
La urbo estis fondita de la [[duko]] Vespasiano Gonzaga. Post la morto de Gonzaga, la urbo restis plejparte sendifekta dum la jarcentoj.
== Historio ==
[[Dosiero:Vespasiano I Gonzaga-Colonna.jpg|alternative=Statuo de Vespasiano I Gonzaga|maldekstra|eta|Statuo de Vespasiano I Gonzaga]]
La Sabbionetta estis fondita sur la sabla bordo de la [[rivero Po]] en [[1556]] fare de la duko Vespasiano I Gonzaga<ref>Noto: En 1571, imperiestro Rudolfo la Duan, kiu ĝenerale favoris Vespasianon, permesis al li nomi sin Duko de Sabbioneta.</ref>, kiu volis konstrui tie idealan renesancan urbon duonvoje inter Mantuo kaj [[Parmo]]. Tamen li vidis ĝis ĉefe ankaŭ kiel fortikaĵo. Artistoj el la tuta norda Italio estis invititaj konstrui sian propran palacon, artan galerion kaj templojn, inkluzive la faman familion Campi el Kremono. La teatrokonstruaĵo estis projektita de Vincenzo Scamozzi.
En 1550 Gonzaga apelaciis al la arkitekto Domenico Giunti, sed li rifuzis pro aliaj projektoj. Poste Gonzaga mem desegnis la stratplanon kaj projektis preskaŭ ĉiujn konstruaĵojn. Ofte temas pri simpligitaj adaptaĵoj de konstruaĵoj, kiujn li admiris. Sendube ankaŭ la plano de Giunti en la proksima komunumo [[Guastalla]] provizis inspiron.
En 1551 komencigis la konstruado de la ''Duka Palaco'' kaj en 1554 komenciĝis la konstruado de la urbomuroj. En letero al amiko en 1557, Gonzaga priskribis sian ideon pri malgranda Ateno.
En la periodo 1568-1578 Gonzaga estis plejparte en [[Hispanio]], kie li okupiĝis pri fortikaĵa konstruado. Dume, la ''Grande Galleria'' estis komencita en Sabbioneta kaj dum la lastaj jaroj de Gonzaga finiĝis la preĝejo ''Incoronata'' (1588) kaj la Teatro all'antica (1590).
== Monda heredaĵo de Unesko ==
La 7-an de julio 2008, Sabbioneta, kune kun Mantuo, estis deklarita de Unesko kiel Monda heredaĵo pro sia escepta eco kiel nove fondita urbo konstruita en iom pli ol 30 jaroj laŭ la volo de duko Vespasiano I Gonzaga. Laŭ Unesko, Sabbioneta reprezentas perfektan ekzemplon de la apliko de Renesancaj teorioj pri kiel ideala urbo devas esti projektita.
Male al Mantuo, kiu havas konstruaĵojn kaj kvartalojn de malsamaj periodoj, Sabbioneta apartenas al nur unu periodo, la Renesanco. Ĝia urba plano estas regula. La defendaj muroj, la krado de stratoj, la rolo de publikaj spacoj kaj monumentoj, ĉio ĉi faras Sabbioneta unu el la plej bonaj ekzemploj de idealaj urboj konstruitaj en Eŭropo, kun influo sur urbismo kaj arkitekturo ambaŭ ene kaj ekster la kontinento<ref>(it) ''[http://whc.unesco.org/es/list/1287/multiple=1&unique_number=1518 Mantua y Sabbionetta]'', Unesko</ref>.
== Vidindaĵoj ==
La ''Palaco Ducale'' estis la unua strukturo konstruita en la urbo.
La preĝejo ''Santa Maria Assunta'' situas vidalvide de la palaco kaj estas ornamita per freskoj de Antonio Bresciani.
Aliaj monumentoj en la urbo estas la preĝejo ''Incoronata'', la ''Teatro all'antica'' de Vincenzo Scamozzi (la plej malnova memstara teatrejo en la mondo), la ''Palazzo del Giardino'' kaj la placo ''Piazza d'Armi'' .
Sabbioneta ankaŭ estas konata pro sia historia juda geto kaj [[sinagogo]], kaj precipe pro sia hebrea presejo<ref>(it) [http://www.sabbioneta.org/menu-ebr.htm Sabbioneta ebraica]</ref>. Sabbioneta ankaŭ havas la plej malnovan poŝtoficejon en la mondo.
== Kinematografio ==
Pluraj filmoj enhavas scenojn filmitajn en Sabbioneta. En la dua sezono de la itala televida serio I Medici, elsendita en 2018, iuj scenoj estis filmitaj en Sabbioneta por reprezenti Renesancan Florencon.
== Famuloj ==
Mario Nizoglio (1498-1576), itala filozofo kaj humanisto.
== Esperanto ==
La 2-an de junio 2001 la Forumo de la [[Esperanta Civito]] tie promuligs sian "Konstitucion"<ref>(eo) [https://www.esperantio.net/index.php?id=15 Konstitucio], Esperanta Civito, 2001</ref>
== Bibliografio ==
Chiara Tellini Perina, ''Sabbioneta'', 1991. <nowiki>ISBN 884353470X</nowiki>
Gerrit Confurius, ''Sabbioneta oder Die schöne Kunst der Stadtgründung'', 1991. <nowiki>ISBN 3596105323</nowiki>{{projektoj}}
== Vidu ankaŭ ==
[[Esperanta Civito]]
== Eksteraj ligiloj ==
[https://valesmonkeys.smugmug.com/Photography/Mantova-and-Sabbioneta/ Fotoserio pri la urbo fare de fotisto de UNESKO]
== Bildgalerio ==
<gallery widths="250" heights="250">
Dosiero:Sabbioneta-galleria degli antichi.jpg|Galerio de la antikvoj
Dosiero:Sabbioneta01.jpg|La Duka Palaco
Dosiero:Sabbioneta-Piazza Ducale.JPG|Centro de la urbo.
</gallery>
== Referencoj ==
[[Kategorio:Komunumoj de Italio]]
[[Kategorio:Komunumoj de Lombardio]]
[[Kategorio:Komunumoj de Provinco Mantova]]
[[Kategorio:Monda heredaĵo de Unesko]]
| |||