|
|komunejo =
}}
'''Belega Eŭforbio''' (''Euphorbia pulcherrima''), estas plantspecio el la genro [[Eŭforbio]] (''Euphorbia'') en la familio [[Eŭforbiacoj]] (Euphorbiaceae). Eŭforbioj belegaj estas pro iliasiaj intense koloritaj koloraj [[brakteo]]j stelforme starantaj stelforme ŝatata ĉambroplanto antaŭ kristnasko. En multaj landoj la planto nomiĝas '''kristnaska stelo'''. Ofte laiko pensas, ke la brakteoj estas petaloj.
== Nomo ==
La [[epiteto]] ''pulcherrima'' estas [[latina lingvo|latinelatina]] kaj signifas „la„plej plej bela“.
La de hortikultivistoj uzata nomo „Poinsettia“ estas la iama genro nomo kiukaj honarashonoras la usonan ambasadoroambasadoron en [[Meksiko]], [[Joel Roberts Poinsett]], kiu enkondukis la planton komence de la 19a jarcento en [[Usono]]
== Priskribo kaj ekologio ==
=== Habito kaj folioj ===
La natura specio ''Euphorbia pulcherrima'' estas ĉiamverda [[arbusto]] kun ligniĝanta trunko kaj malmultaj branĉoj. Ĝi ricevas altecon de ĝis 4 m. La [[hortikulturo| hortikulture]] kultivataj plantoj estas malgrandaj kaj havas relative multajn branĉojn. La plantoj havas blankan [[laktosuko]]n. Junaj plantoj havas dikajn sukoplenajn radikojn kaj estas entute iom [[sukulenta planto|sukulentaj]]. La mallongaj cilindoformaj branĉoj estas komence sukaj kaj ligniĝas poste. La alterne sidantaj [[folio (planto)|folioj]] konsistas el folitigo kaj foliplato. La folitigo longas 2 ĝis 8 cm. La simpla foliplato estas ĝis 12 cm longa kaj larĝas 7 cm (se ĝi staras mallume, la folioj iĝas pli grandaj),; ĝi estas ovala kaj ofte denta. La supra surfaco de la folioj estas malhelruĝa, dum la malsuprmalsupra surfaco estas pli hela.
=== Infloresko kakkaj forojfloroj ===
La ĉefa flotempoflortempo estas inter novemronovembro kaj februaro. La belegaBelega eŭforbio estas tipa [kurttaga planto]], kiu nur ricevas florojn nur, kiam la luma tagdaŭro estas malpli ol la tiel nomata [[kritika tagdaŭro|krita tagdaŭro]]. Tiu „kurta tago“ devas daŭri 7 ĝis 9 semajnojn ĝis kiam la planto komencas transiri de la vegetaravegeta fazo al la generativa fazo, do kiam la planto komencis elkreskielkreskigi florojn. Tio signifas, ke en horitkulturejojhortikultivejoj oni plilongigas la daŭron de la malluma parto de la tago per nigra plastfolio por ke la planto akurate ricevasricevu kolorajn brakteojn komence de la [[advento]]. Manipulante la helajn kaj malhelajn fazojn la hortikultivisto ankaŭ povas ricevi florantajn plantojn ankaŭ je aliaj tempoj de la jaro.
La veraj [[floro]]j estas verdaj-flavecaj, malgrandaj kaj ne okulfrapaj. KioKiel ĉe aliaj [[eŭforbio]]j tio, kio aspektas kiel floro, estas vere estas [[infloresko]], kiu nomiĝas [[ciato]]. Ĉiu unuopa floro estas unuseksa, aŭ ina aŭ maskla. La unuopaj floroj estas reduktitaj nur je la plej necesaj partoj. En ciato ĉiam nur estas nur unu ina floro, kiu konsistas nur konsistasel elovarioovario kaj stigmo, en la centro. La masklaj floroj ĉirkaŭas la inan floron. La maskla floro konsistas nur el unu [[stameno]] sur tigeto. Ne ekzistas [[involukro|involukraj folioj]] ne ekzistas.
La brakteoj havas la celon logi [[insekto]]jjn.
== DisvastigoDisvastiĝo kaj historio ==
[[dosiero:Weihnachtsstern auf Teneriffa.jpg|eta|belega eŭforbio sur Tenerifo]]
[[dosiero: Poinsettia bush belize.jpg|eta|maldekstre| belega eŭforbio en Belizo]]
La belegaBelega eŭforbio hejmiĝashejmas en la tropikaj foliarbaroj de [[MexikioMeksiko]], [[Mezameriko]] kaj [[Sudameriko]]. PlantitaPlantite kiel [[ornamplanto]]j en aliaj subtropikaj kaj tropikaj regionoj ĝi sovaĝiĝis ofte sovaĝiĝis. Pli grandaj aroj de la planto ekzistas en [[Afriko]] (ekzemple en [[Kenjo]], [[TansaniaTanzanio]] kaj [[Ugando]]), en [[Azio]] (ekzemple en [[Birmo]], [[Malajzio]] kaj la [[Filipinoj]]), [[Aŭstralio]] kaj en la [[Mediteraneo|mediteranea ]] regiono.
La srbusto nomiĝasnomiĝis ĉe la [[aztekoj]] ''Cuetlaxochitl'' (au pli precize ''cuetlax-xōchitl'', t. s. ledo-floro) kaj estis ls plej ŝatata planto de [[Moctezuma la 2a]]. En la jaro 1804 la naturesploristo [[Alexander von Humboldt]] portis la planton por la unua fojounuafoje al Eŭropo.
En 1833 ĝi ricevis la botanikan nomon ''Euphorbia pulcherrima'' – la „plej bela Eŭforbio“ - de la germana botanikisto [[Carl Ludwig Willdenow]]. La [[unua priskribo]] okazis en 1834 fare de Johann Friedrich Klotzsch (1805–1860), kuracisto, apotekisto kaj kuratoro de la Botanika Muzeo en Berlino.
[[dosiero:Weihnachtssterne.JPG|eta|rechts|belegaj eŭforbioj kaj strelicioj en La Orotava, Tenerifo]]
En 1828 Joel Poinsett, usona ambasadoro en Meksikio, estis tiamtiom entuziastigitaentuziasmigita de la planto, ke li portis ĝin al sia hejmurbo Greenville, [[Suda Karolino]]. De tie li sendis la plantonplantojn al amikoj kaj botanikaj ĝardenoj. Ĝardenistejo en [[Pensilvanio]] estis verŝajne la unua, kiu vendis la planton sub ĝia botanika nomo.
En 1836 la historiisto kaj ĝardenisto [[William Prescott]] nomis la planton „Poinsettia“ por honori la ambasadoron kaj por havi bonan komercan nomon.
KomenseKomence de la 20a jarcento la german elmigrintaenlmigrinta familio [[Paul Ecke Ranch|Ecke]] en Kalifornio inventis la nomon „kristnaska floro“ por la planto. Unue la planto estis kultivata kiel tranĉfloro.
Sukcesaj bredadoj, ne laste en GermanujoGermanio dum lal 1950aj jaroj, ebligas, ke la kultivaroj toleras la klimaton en varmaj, hejtitajhejtataj ĉambroj.
[[dosiero:Euphorbia pulcherrima-1.jpg|eta|rechts|belega eŭforbio kiel ĉambroplanto]]
Precipe la belega exforbioeŭforbio estas tre ŝatata kiel [[ĉambroplanto]] en meza Eŭropo ekde ĉ. 1950. Ĝi estas kultivata en diversaj kreskoformoj kiel unutiga, plurtiga aŭ altigaalttiga aŭ piramidforma potplanto en diversaj grandecoj, kiukaj estas ofertata dum [[advento]].
[[dosiero:Pointsettia 1.JPG|eta|belega eŭforbio en plantdomo]]
== Kultivado en Ornamplanta kultivejo ==
Tutmonde la belega eŭforbio estas unu el la plej multnombre kultivataj ĉambroplantoj.
La kultivado de tiu varme ŝatata planto en aŭtuno kaj komence de vintro estas tre energikonsuma.
== Sanminaco ==
La laktosuko de eŭforbio kaŭzas iridacioniriton de la haŭto. Manĝinte partojn de la planto oni suferas je venenaj simptomoj kaj digestaj problemoj. ''Euphorbia pulcherrima'' estas malforte venena.
== Galerio ==
| 