Persa lingvo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
e →‎Literumo: Anstataŭigi <i> kaj </i> per ''
Linio 165:
==== Literumo ====
Kiel ordinare en la araba skribsistemo, precipe konsonantoj estas notataj. Longajn vokalojn oni notas tiele:
* <i>''â</i>'' per ا kaj per آ vortkomence
* <''i>i</i>'' kaj <i>''ej</i>'' per ی kiu notas ankaŭ <i>''j</i>''
* <i>''u</i>'' kaj <i>''</i>'' per و kiu notas ankaŭ <i>''v</i>.''
Mallongajn vokalojn oni notas nur parte, precipe komence kaj fine de vortoj. Ene de vortoj povas ilin marki kromsignoj, kiuj tamen estas uzataj nur en iuj vortaroj aŭ en koranaj eldonoj, ne en ordinara skribo.
 
Ekzemple
* نور literumiĝas kiel n-u-r kaj legiĝas kiel <i>''nur</i>'' (lumo)
* ني literumiĝas kiel n-i kaj legiĝas kiel <i>''nej</i>'' (kano, fluto)
* آتش literumiĝas kiel â-t-ŝ kaj legiĝas kiel <i>''âteŝ</i>'' (fajro).
 
Enpreno de arabaj vortoj kaŭzas, ke pluraj literoj notas la saman sonon en persa elparolo:
* ﺕ <i>''te</i>'' kaj ﻁ <i>''tâ</i>'' egale valoras kiel /t/
* ﺱ <i>''sin</i>''<i>''se</i>'' kaj ﺺ <i>''sâd</i>'' egale valoras kiel /s/
* ﺯ <i>''ze</i>''<i>''zâl</i>''<i>''zâd</i>'' kaj ﻅ <i>''</i>'' egale valoras kiel /z/
* ﻩ <i>''he (duokula)</i>''<i>''he (de ĝo)</i>'' egale valoras kiel /h/
* ﻍ <i>''ghejn</i>'' kaj ﻕ <i>''qâf</i>'' egale valoras kiel /q/.
La unuaj estas la ordinaraj literoj. Enesto de <i>''tâ, se, sâd, zâl, zâd, zâ</i>'', aŭ <i>''he (de ĝo)<i>'' en vorto signas, ke ĝi devenas de la araba lingvo, iom simile kiel <i>''ph, th...<i>'' anstataŭ <i>''f, t...</i>'' en anglaj vortoj signas grekdevenajn radikojn.
 
Kelkaj nekonsekvencaĵoj havas diversajn kaŭzojn:
* historia evoluo interalie en la silabo /xwa:/ evoluinta al /xa:/ sed skribe konservanta la literon و <i>''vâv</i>'': خواب <i>''ĥ(ŭ)âb</i>'' (dormo).
* hezitoj pri literumo de sonsinsekvoj, kiuj eventuale postulas plurajn ی <i>''je</i>'' aŭ plurajn و <i>''vâv</i>'': طاووس <i>''tâvus</i>'' (pavo) kun du vavoj, sed داود <i>''dâvud</i>'' (Davido) kun unu vavo.
 
 
Kelkaj nekonsekvencaĵoj havas diversajn kaŭzojn:
* historia evoluo interalie en la silabo /xwa:/ evoluinta al /xa:/ sed skribe konservanta la literon و <i>vâv</i>: خواب <i>ĥ(ŭ)âb</i> (dormo).
* hezitoj pri literumo de sonsinsekvoj, kiuj eventuale postulas plurajn ی <i>je</i> aŭ plurajn و <i>vâv</i>: طاووس <i>tâvus</i> (pavo) kun du vavoj, sed داود <i>dâvud</i> (Davido) kun unu vavo.
=== Vortprovizo ===