Sebastopolo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→‎Historio: Ĝisdatigo
estis ŝanĝita nur unu jaro en la teksto
Linio 1:
{{informkesto urbo|regiono-ISO=RU}}
'''Sebastopolo'''<ref>MalgraŭLa lanomo fakto,Sevastopolo kekun enlitero la rusa kaj ukraina lingvoj oni skribas la nomon de la urbo per '"v'," la esperantigo per ''Sebastopolo'' ŝajnasestas preferinda, ĉar, unue, ĝi pli laŭas la grekan etimologion de la vorto kaj, due,preferenda ĝiol estas jam fakte pli hejma en Esperanto (la formo ''Sebastopolo'' estaskun menciita, interalie, en [[NPIV]] kaj Esperanto-rusa vortaro de [[Eŭgeno Bokarev|Bokarev]], eble ankaŭ en la aliaj gravaj kaj aŭtoritataj vortaroj). La internacia uzado ŝajnas heziti interlitero "b"'v' kaj 'b', do ne eblas fidi al la internacieco.</ref> ({{Lingvo-ru|Севастополь}}, {{Lingvo-uk|Севастополь}}, {{Lingvo-crh|Aqyar}}) estas la urbo kaj marhaveno en [[Krimeo]], ĉe la Nigra Maro, [[Urbo-Heroo|urbo-heroo]]. Malgraŭ la geografia aparteno al [[Krimeo]], administre la urbo (kaj la ĉirkaŭa teritorio) ne apartenas al [[Respubliko Krimeo]], sed estas [[Sebastopola municipo|aparta administra unuo]] de [[Rusio]]. Fakte por konservi la akcento al la silabo -sto- en la nomo, oni povas uzi tiel: Sevastoplo.
 
Ekde la [[21-a de marto]] de [[2014]] la registaro de Rusio komprenas la urbon parto de la [[Krimea Federacia Distrikto]], kiu konsideratas unu el la naŭ [[federaciaj distriktoj de Rusio]]. La nomo de la urbo devenas de la du helenaj vortoj: {{lang|el|Σεβαστος}} (ekvivalento de la romia titolo "Aŭgusto") kaj {{lang|el|πολις}} (urbo), do, laŭvorte ĝi tradukeblas kiel "urbo de imperiestro". Tamen dum Sovetia epoko pro ideologiaj konsideroj la etimologio estis transdonata per "urbo de gloro, adorinda urbo". En la Granda Sovetia Enciklopedio la nomo estas tradukita per "alta, sankta urbo".
Linio 8:
krime-tatara loĝloko ''Aĥtiar'' estis fondita la fortikaĵo de la Rusuja armeo. En la
jaro [[1797]] imperiestro Paŭlo la Unua realinomis ĝin ''Aĥtiar''. En la jaro [[1826]]
la nomo estis renomita SebastopoloSevastopolo.
 
[[Dosiero:Sevastopol 04-14 img36 Chersonesus.jpg|thumb|left|Restaĵoj de la helena kolonio Ĥersoneso]]
En la antikva tempo sur la teritorio de moderna SebastopoloSevastopolo situis la helena kolonio Ĥersoneso, fondita de eksloĝantoj de Herakleo en kvina jarcento a.K. (ĝiaj restaĵoj estas nun grava turisma objekto de la urbo).
 
En la jaro 987 p.K. la kieva princo Vladimio Svjatoslavoviĉ almilitis Ĥersoneson kaj konkeris ĝin en 988. En la sama jaro en Ĥersoneso okazis bapto de Vladimir, kiu akceptis kristanismon kiel oficialan religion de [[Kieva Regno]].
Linio 17:
Dum la mezepoko sur la loko de la urbo situis negranda tatara loĝloko ''Aĥtiar''.
 
En la jaro 1784 post anekso de Krimeo fare de Rusia Imperio sur la teritorio de la moderna urbo estis fondita la fortikaĵo, ĉirkaŭ kiu aperas la moderna urbo. La geografiaj apartaĵoj de la loko (ĝi havas multajn profundajn krekojn) difinis ĝian sorton de la milit-ŝipara bazo. En la jaro 1804 SebastopoloSevastopolo estas nomumita la ĉefa milita haveno de la Nigra Maro.
 
Dum la [[Krimea milito|Krimea (Orienta) Milito]] Sebastopolo iĝis la areno de arda batalado, kiu eniris la historion kiel la Unua Defendado de SebastopoloSevastopolo (de 13.09.1854 ĝis 27.08.1855).
 
Dum la Sovetia tempo la urbo iĝis parto de la Krimea Aŭtonoma Sovetia Socialisma Respubliko de Rusio (vidu ĉe [[Aŭtonoma Respubliko Krimeo]]).
 
Dum la [[Dua Mondmilito]] Sebastopolo denove iĝis areno de batalado, kiu eniris la historion kiel la [[Dua Defendado de Sebastopolo|Dua Defendado de Sevastopolo]] (de 30.10.1941 ĝis 4.7.1942). Pro tiu defendado en 1945 la urbo estis nomumita [[Urbo-Heroo|urbo-heroo]].
 
En la jaro 1948 la urbo estis rearanĝita al aparta administra centro (urbo de la respublika subiĝo), sed daŭre restis parto de la Krimea Aŭtonoma Soveta Socialisma Respubliko. Dum post militaj jaroj ĝis falo de Sovetunio Sebastopolo estis "fermita" urbo kun tre limigita enir-eblo.
 
En 1954 SebastopoloSevastopolo (kune kun tuta Krimea Provinco) estis transdonita al Ukrainia Soveta Socialisma Respubliko. En la Konstitucio de USSR de la jaro 1978 SebastopoloSevastopolo estas menciata kiel urbo de la respublika subiĝo.
 
Dum la unuaj jaroj post falo de Sovetunio inter Ukrainio kaj Rusio okazis seriozaj malkonsentoj pro Sebastopolo (kie tiam baziĝis la Nigramara Floto de Rusio). Tamen post la akcepto de Ukrainia Konstitucio (1996), laŭ kiu Rusio arendas la bazojn de SebastopoloSevastopolo ĝis la jaro 2017, la situacio trankviliĝis. En la jaro 2010 la prezidentoj de Ukrainio kaj Rusio interkonsentis pri la daŭrigo de la arendo de la SebastopolajSevastopolaj havenoj por la rusia Nigramara Floto ĝis la jaro 2042.
 
En 2014, post la [[Politika krizo en Ukrainio (2013-2014)|politika krizo kaj renverso de ŝtata potenco en Ukrainio]] kaj referendumo, SebastopoloSevastopolo same kiel tuta Krimeo denove revenis al Rusio. De tiam SebastopoloSevastopolo kaj la ĉirkaŭaĵo estas [[Federacia urbo (Rusio)|federacia urbo]], same kiel [[Moskvo]] kaj [[Sankt-Peterburgo]].
 
[[Dosiero:Sevastopol_monument.jpg|thumb|Vidaĵo de la Sebastopola kreko kaj la Monumento al la Dronigitaj Ŝipoj]]
 
== La nuntempo ==
Nuntempe SebastopoloSevastopolo estas la plej granda haveno, industria, scienc-teĥnika kaj kultura centro de la sudo de Ukrainio. En la urbo estas ŝip-konstrua, ŝip-ripara, instrument-konstrua, ĥemia k.a. uzinoj; kelkaj altlernejoj; 2 teatroj; multaj muzeoj, dediĉitaj al la milita historio de la urbo;
akvariejo de la instituto pri biologio de la sudaj maroj. Grava turisma objekto estas ankaŭ la restaĵoj de Ĥersoneso.
 
Administre la [[Sebastopola municipo|Sevastopola municipo]] estas dividita je 4 distriktoj: la Balaklava, la Gagarina, la Lenina, la Naĥimova. En tiuj 4 distriktoj estas 2 urboj - SebastopoloSevastopolo kaj [[Inkermano]] (eksa urbo [[Balaklavo]] nun administre ne estas aparta urbo), unu [[urbotipa loĝloko]] - [[Kaĉo (Sebastopola municipo)|Kaĉo]], kaj kvar municipoj, kiuj sume havas 29 vilaĝojn.
 
En la urbo mem loĝas ĉirkaŭ 308 mil homoj; en la tuta SebastopolaSevastopola regiono loĝas ĉirkaŭ 380 mil homoj. Rusoj konsistigas ĉirkaŭ 74%, ukrainoj - 20%; la restan parton konsistigas pli ol 25 nacioj (belorusoj, krime-tataroj, judoj, armenoj, grekoj, germanoj, bulgaroj, poloj, koreoj ktp.). La absoluta plimulto de la loĝantoj estas ruslingva.
 
== Piednotoj ==