Kiel registrite je 15:17, 23 maj. 2021 redakti Alifono (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Patrolantoj, Kontrolantoj 20 278 redaktoj Enkonduko Etikedo: Vida redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 17:00, 23 maj. 2021 redakti malfari Alifono (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Patrolantoj, Kontrolantoj 20 278 redaktoj Neniu resumo de redakto Etikedo: Vida redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 39: Liberio estas la plej malnova [[respubliko]] moderntipa de Afriko, fondita de eks-sklavoj el [[Usono]] kaj ĝia dua plej maljuna sendependa ŝtato post [[Etiopio]]. Liberio estas la plej malriĉa lando en Okcidentafriko kaj la tria plej granda lando en la mondo. Krome Liberio havas [[Senlaboreco\|senlaborecon]] de 85% de ĝia loĝantaro. Ĉi tiu senlaboreco estas unu el la plej altaj en la mondo. Liberio ankaŭ estas konata pro siaj 'sangaj diamantoj': ribelantoj okupis diamantajn minejojn kaj uzas la diamantojn por pagi siajn armilojn. * '''Kredantoj:''' [[kristanoj]], [[muzulmanoj]]. * '''Eksporto:''' fera krudaĵo, kaŭĉuko, kafo, kakao, diamanto, oro. * '''Organizoj:''' [[UNO]] ([[1945]]) '''Landa kodo:''' ''LR, LBR'' '''Nombro de loĝantoj:''' ''3.786.764 loĝantoj (2011)'' '''Registaro:''' ''Respubliko'' '''Plej alta punkto:''' ''1.440 m (Wuteve)'' *'''Fluga tempo el Eŭropo al Manrovio:''' ''ĉirkaŭ 7 horoj'' == Historio == La lando estas lando fondita de ekssklavoj el [[Usono]] La lando spertis puĉon la 12-an de aprilo [[1980]], periodo de milita diktaturo de Samuel Doe inter [[1980]] kaj [[1989]] kaj du internaj militoj post ĉi tiu periodo: inter [[1989]] kaj [[1996]] kaj inter [[1999]] kaj [[2003]], kiuj alportis centojn kaj milojn da viktimoj, same kiel katastrofa efiko al la landa ekonomio .▼ === La puĉo de Samuel Doe en 1980 === En 1997, [[interna milito]] finiĝis kaj okazis balotoj, en kiu [[Charles Taylor]] estis elektita prezidento kaj lia Nacia Patriota Partio, NPP, gajnis 49 el la 64 seĝoj en la Ĉambro de Reprezentantoj kaj 21 el la 26 seĝoj en la Senato. Taylor ne konservis la packontrakton kaj baldaŭ Liberio implikiĝis en la agitado kontraŭ [[Sieraleono\|Siera-Leono]] per subteno al la ribeluloj de [[RUF]] kaj lia deziro akiri kontrolon super la diamantaj minejoj en Siera-Leono. ▲La lando spertis puĉon la 12-an de aprilo [[1980]], periodo de milita diktaturo de Samuel Doe inter [[1980]] kaj [[1989]] kaj du internaj militoj post ĉi tiu periodo~~: inter [[1989]] kaj [[1996]] kaj inter [[1999]] kaj [[2003]], kiuj alportis centojn kaj milojn da viktimoj, same kiel katastrofa efiko al la landa ekonomio~~ . === Internaj militoj inter 1989 kaj 2003 === [[Unuiĝintaj Nacioj]] kaj [[Eŭropa Unio]] postulis, ke Liberio rompu kun RUF kaj forlasu la konflikton, sed eĉ post kiam Taylor rompis kun RUF, 12 monatoj da sankcioj kontraŭ la lando estis efektivigitaj. En [[2002]], tutlanda kampanjo kaj interna milito komenciĝis kontraŭ Taylor kiun multaj enloĝantoj konsideris krimulon. Taylor kontraŭis ribelajn grupojn kiel ekzemple ''Liberianoj Unuigitaj por Repaciĝo kaj Demokratio'' (LURD) kaj ''Movado por Demokratio en Liberio''. La pli granda kaj iama LURD ricevis subtenon de najbara [[Gvineo]], la pli malgranda ribela grupo ricevis subtenon de [[Ebur-Bordo\|Eburbordo]]. En la prezidenta elekto de [[2005]], [[Ellen Johnson Sirleaf]] gajnis. Post la elekto, Taylor estis arestita kaj kondukita unue al [[Fritaŭno]], la ĉefurbo, kaj poste al [[Den Haag]], ĉefurbo de Nederlando, kie li estis akuzita kaj tiam juĝita pro malobservoj de [[homaj rajtoj]]. inter [[1989]] kaj [[1996]] kaj inter [[1999]] kaj [[2003]] okazis internaj militoj kiu kreis almenaŭ pli ol duonmilionon da rifuĝintoj. En 197 estis subskribita packontrakto kaj okazis baloto por la Respublika prezidenteco, kiun gajnis Charles Taylor. Tamen la internacia komunumo elektis ignori la balotan fraŭdon kaj amasan perforton kontraŭ la opozicio. ~~Dum~~Post la elektoj kontraŭuloj de Charles Taylor organizis etskalan ribelan militon, plurfoje invadis la teritorion de Liberio el najbaraj landoj. En [[2002]], kun la aktiva helpo kaj subteno de gvinea prezidanto Lansana Conte, kreiĝis granda opozicia movado (LURD), kiu post tutlanda kampanjo sukcesis eksigi Taylor. Dum tiu interna milito, 200.000 liberianoj estis mortigitaj, okazis severaj misuzoj de la civila loĝantaro kaj pli ol duono de la loĝantaro devis fuĝi al najbaraj landoj. Oni kalkulas, ke ĉirkaŭ 15.000 infanaj soldatoj partoprenis en la milito. === Prezidenteco de Ellen Johnson Sirleaf === En la prezidenta elekto de [[2005]], [[Ellen Johnson Sirleaf]] gajnis. === Taylor antaŭ la internacia kortumo en Nederlando === Post la elekto, Taylor estis arestita kaj kondukita unue al [[Fritaŭno]], la ĉefurbo, kaj poste al [[Den Haag]], ĉefurbo de Nederlando, kie li estis akuzita kaj tiam juĝita pro malobservoj de [[homaj rajtoj]]. == Geografio == === Urboj === Kelkaj grandaj urboj en Liberio estas: Harbel, Robertsport, Gbarnga, Zwedra kaj Greenville. === Klimato === Linio 146 ⟶ 162: Almenaŭ 80% de la loĝantaro estas tre malriĉa. Tamen la [[2010-aj jaroj]] la ekonomio konstante resaniĝis, ĉar la politika situacio stabiliĝis. Dum la periodo de Ellen Johnson-Sirleaf kiel prezidanto, la rekonstruo de la landa infrastrukturo komenciĝis serioze, senlaboreco kaj centra registara ŝuldo ankaŭ iom post iom falis. === Turismo === Ankoraŭ multaj ribelantoj aktivas en la lando kaj tial ne ekzistas turismo en la lando. Liberio havas ampleksan [[Flaŭro\|flaŭron]] kaj [[Faŭno (biologio)\|faŭnon]]. Liberio havas multajn sablajn plaĝojn, montregionojn, marĉojn kaj pluvarbarojn (44% de la lando),[[Elefanto\|elefantojn]], [[Amfibia hipopotamo\|hipopotamojn]], [[Ĉimpanzo\|ĉimpanzojn]] kaj [[Antilopo\|antilopojn]]. == Vidu ankaŭ ==

Liberio: Malsamoj inter versioj