Tutmonda varmiĝo: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Korektis interpunkcion
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo Altnivela poŝaparata redaktado
Fransoazo (diskuto | kontribuoj)
e Kelkaj prilingvaj korektoj.
Linio 1:
{{PorA|iam ajn okazanta aŭ okazinta varmiĝo aŭ klimatŝanĝo|klimata ŝanĝo}}
 
'''Tutmonda varmiĝo''' estas nuntempe progresanta plialtiĝo de la averaĝa [[temperaturo]] de la [[atmosfero]] kaj [[oceano]]j de la [[Tero]] kaj ties rilataj efikoj. La termino [[klimata ŝanĝo|klimata ŝanĝiĝo]] referencas al ĉiu ajn historia ŝanĝoŝanĝiĝo de la klimato. Multaj linioj de scienca pruvaro montras, ke la klimata sistemo varmiĝas.<ref>[Chapter 2: Observations: Atmosphere and Surface] {{Harvnb|Hartmann|Klein Tank|Rusticucci|Alexander|2013}} http://www.climatechange2013.org/images/report/WG1AR5_Chapter02_FINAL.pdf FAQ 2.1, "Evidence for a warming world comes from multiple independent climate indicators, from high up in the atmosphere to the depths of the oceans. They include changes in surface, atmospheric and oceanic temperatures; glaciers; snow cover; sea ice; sea level and atmospheric water vapour. Scientists from all over the world have independently verified this evidence many times."</ref><ref>{{Cite web|title=Myth vs Facts....|url=http://epa.gov/climatechange/endangerment/myths-facts.html|publisher=EPA (US)|year=2013}}The U.S. Global Change Research Program, the National Academy of Sciences, and the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) have each independently concluded that warming of the climate system in recent decades is 'unequivocal'. This conclusion is not drawn from any one source of data but is based on multiple lines of evidence, including three worldwide temperature datasets showing nearly identical warming trends as well as numerous other independent indicators of global warming (e.g., rising sea levels, shrinking Arctic sea ice).</ref>
 
== La fenomeno ==
[[Dosiero:Temperaturshangho.png|eta|dekstre|350px|Averaĝa [[temperaturo]] sur la [[tero|tergloba]] [[surfaco]] inter [[1856]] kaj [[2004]].]]
<!--Por grandigi la bildon klakumu tien ⇒ [[Dosiero:Instrumental_Temperature_Record.png]]-->
Nuntempe eblas konstati ĝeneralan varmiĝon de la atmosfero de nia planedo. En la lastaj tridek jaroj la averaĝa temperaturo sur la tergloba surfaco plialtiĝis 0,5 [[°C|celsiojn]]]. La plejPlej multaj sciencistoj opinias, ke la [[homo]] kaŭzis tion per enaerigo de [[metano]], [[karbona dioksido]], kaj aliaj [[forcejaj gasoj]] ekde la [[industriiĝo|industriigo]]. Tamen tion pridubas kelketaj aliaj sciencistoj.
 
La natura [[forceja efiko]] igas la atmosferon 3 [[celsia grado|celsiaj]] gradojn pli varma, ĉefe pro la akvovaporo, la plej grava forceja gaso. Sen konsidero de aliaj ŝanĝoj diras teorio, ke plimultigo de la karbona dioksido en la atmosfero kaŭzas plivarmigon de la planeda surfaco. Restas la demando pri la grandeco de la varmigo.
 
La Interregistara Komitato pri Klimata ŜanĝoŜanĝiĝo de la [[UN|Unuiĝintaj Nacioj]], subtenate de la naciaj sciencaj akademioj de la [[G8|G8-ŝtatoj]], esprimis sciencan prijuĝon, laŭ kiu la mezuma planeda temperaturo ekde la komenco de la [[20-a jarcento]] plialtiĝis 0.6 ± 0.2 celsiajn gradojn kaj plej "multe el la varmiĝo observata dum la lastaj 50 jaroj estas atribuebla al homaj agadoj". Malgranda malplimulto de la kvalifikitaj sciencistoj kontestas la vidpunkton, ke la agoj de homaro grave rolas en la lastatempa temperatur-aliiĝo. Restas necerta la amplekso de la klimata ŝanĝo, kiun oni observos estonte. Oni konflikte kaj publike debatas pri la sekva demando: Ĉu necesas ion fari, reage al la plivarmiĝo de la atmosfero de nia planedo, kaj se jes kion?
 
[[Antropoceno]] estas proponita geologia epoko de la tera historio, kiu komenciĝus ekde la komenco de grandaj homaj influoj al geologio kaj ekosistemoj de la Tero. Unu el la plej gravaj el tiuj homaj influoj estas interalie homkaŭzita tutmonda varmiĝo.
Linio 66:
* [[Marnivela leviĝo]]
* [[Renoviĝanta energio]]
* [[Klimata ŝanĝo|Klimata ŝanĝiĝo]]
* [[Klimata justeco]]