Poŝto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) Poŝto en la antikva epoko per stafeto kaj unua publika servo |
||
Linio 5:
Iam en multaj landoj estis ŝtatpoŝta [[monopolo]] pri transportado de leteroj kaj pakaĵoj; kompense la poŝto devis transporti leterojn ĉien, ekzemple ankaŭ al malfacile atingeblaj vilaĝetoj. La monopolo estis pliparte dissolvita fine de la 20-a jarcento kadre de la [[tutmondiĝo]]. Tial poŝtoj parte privatiĝis aŭ kuniĝis kun privataj transportentreprenoj alilandaj.
=== Poŝto en la antikva epoko per stafeto ===
Komunikado per verkado de dokumentoj transdonitaj de mesaĝistoj ekzistas preskaŭ ekde la invento de skribado. Tamen en la pratempo la poŝtaj servoj ne nur estis disponeblaj por la ŝtato. Ordinaraj homoj, laŭ la permeso de sia ekonomia situacio, povus uzi privatajn kurantojn aŭ transdonis siajn leterojn al preterpasantaj komercistoj. La unua dokumentado de organizita mesaĝista poŝto por disdono de skribaj dokumentoj estas en [[antikva Egiptio]] kiam egiptaj [[Faraono|faraonoj]] uzis mesaĝistojn por disdoni juĝojn ene de la reĝlando (2400 a.K.) Multaj kredas, ke ĉi tiu praktiko havas pli malnovajn radikojn de parolaj mesaĝoj.
La unua mesaĝista servo, iom simila al [[Stafeto (sporto)|stafeto]], ekiĝis en la [[Persa Imperio]] sub la regado de [[Ciro la 2-a|Ciro]]. Ciro dissemis tra sia regno regulajn poŝtejojn, kie deĵuris kuristoj, kies tasko estis kuri kaj pasigi la mesaĝon de stacio al stacio. Atesto pri sendado de leteroj en la Persa reĝlando troveblas en la [[Libro de Ester]] : "''... Kaj li skribos en la nomo de la reĝo [[Ahasvero|Ahasaŝveroŝo]] kaj subskribos per la ringo de la reĝo kaj sendos librojn (leterojn) en la manon de kuristoj kaj de la ĉevalaj rajdantoj.''" (Ester, ĉapitro oka).
Inter la plej fruaj leteroj skribitaj en la [[mezoriento]] kaj konservitaj ĝis hodiaŭ estas "[[Amarna-leteroj|Amarna Leteroj]]", kiuj estis skribitaj en la [[akada lingvo]] kaj senditaj en la dek-kvara jarcento a.K. fare de rapidaj kuristoj, en boatoj aŭ sur kameloj.
Kvankam la poŝta servo dungis [[Selo|selitaj]] bestojn kiel [[Ĉevalo|ĉevalojn]], [[Kamelo|kamelojn]], [[Azeno|azenojn]] kaj [[Mulo|mulojn]], tamen la besto plej identigita kin la antaŭmoderna poŝta liverado estas la [[leterkolombo]], kiu liveras poŝtaĵojn sen la proksima helpo aŭ gvido de homo. Tiu uzado nomiĝas plej ofte [[Kolombopoŝto]]. La ideo malantaŭ sendado de leterkolombo, ĉefe de specio [[hejmkolombo]], baziĝas sur ĝia denaskita trajto ĉiame reveni hejmen kaj [[Bredado|bredadita]] por fari ĝin pli precize. Trejnita leterkolombo kapablas flugi je distanco de pli ol 750 kilometroj tage, kaj kun rapideco de 70 km / h. La mesaĝoj liveritaj per la kolomboj estis skribitaj sur maldika papero rulvolvita en malgrandan rulon kaj alkroĉitan al ĝia kruro. Tiu uzo estis ĉefe grava al armeoj dum bataloj sufiĉe malfrue en la historio ĝis antaŭ la invento de elektronika komunikado. Ekzemple, la rezultoj de la [[Batalo de Waterloo]] unue estis transdonitaj al Anglio per leterkolombo. Ankaŭ la [[novaĵagentejo]] [[Reuters]] je ĝia fundiĝo uzis aron de pli ol 45 leterkolomboj por transdoni novaĵojn kaj akciajn prezojn inter [[Bruselo]] kaj [[Aachen]].
=== Unua Publika Servo ===
Dum la tuta mezepoko la poŝta servo, kiel menciite, estis destinita nur al [[Ŝtatestro|ŝtatestroj]]. En la dekunua jarcento io renoviĝis en la poŝta servo: komenciĝis la taŭga sendado de leteroj per poŝta retpoŝto.
En la komenco de la 16-a jarcento, poŝta servo unue estis organizita inter [[Vieno]], [[Aŭstra imperio|Aŭstrio]] kaj [[Bruselo]], [[Belgio]], fare de princo [[:it:Francesco_I_de_Tassis|Francesco I de Tassis]]. Du cent jarojn poste membroj de la sama familio administris poŝtajn servojn tra Eŭropo. En 1516, La antaŭulo de la [[Reĝa Poŝt-Oficejo|Reĝa Poŝto]], konata kiel ''Master of the Posts'' (La Majstro de la Afiŝoj), estas establita de [[Henriko la 8-a (Anglio)|Henriko la 8-a de Anglio]].
Dume anstataŭ la kuristoj, oni eniris en la servon la poŝtaj veturistoj, kiuj veturis la [[Poŝta kaleŝo|poŝtan kaleŝon]]; La distanco inter la stacioj, kie la ĉevaloj estis ŝanĝitaj, nomiĝis "Posta". Male ol hodiaŭ, poŝtaj [[Tarifo|tarifoj]] kaj sendokostoj estas truditaj al la ricevinto kaj ne al la sendanto. Ne nur poŝtaj tarifoj diferencis en ĉiu lando kaj ŝtato, sed eĉ inter regionoj de ŝtato estis konsiderindaj diferencoj en tarifoj; Kaj ĉi tiuj estis sufiĉe altaj, tiel ke nur la posedantoj de rimedoj havis la eblon uzi la poŝton libere laŭ sia deziro
== Vidu ankaŭ ==
| |||