Klerismo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e →Rusio: Aldonis interpunkcie necesan komon. Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo Altnivela poŝaparata redaktado |
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.5 |
||
Linio 6:
Klerismaj pensuloj kontraŭbatalis superstiĉon kaj maltoleremon. Kelkaj klerismaj pensuloj kunlaboris kun [[Klera despotismo|kleraj despotoj]], nome absolutismaj regantoj kiuj provis perforte meti kelkajn el la novaj ideoj pri regado en praktikon. La ideoj de la klerismo daŭre penas signifan influon sur la kulturon, politikon, kaj registarojn de la [[okcidenta mondo]].
Originita de la [[17-a jarcento]], ĝi estis ekfunkciigita fare de [[filozofo]]j [[Francis Bacon]] (1562-1626), [[Baruch Spinoza]] (1632-1677), [[John Locke]] (1632-1704), [[Pierre Bayle]] (1647-1706), [[Voltero]] (1694-1778) kaj fizikisto [[Isaac Newton]] (1643-1727).<ref>Sootin, Harry. "Isaac Newton." New York, Messner(1955).</ref> Regantaj princoj ofte apogis kaj kreskigis tiujn figurojn kaj eĉ provis uzi iliajn ideojn pri regado en tio kio estis konata kiel ''klera absolutismo''. La [[scienca revolucio]] estas proksime ligita al la klerismo, kiam ĝiaj eltrovaĵoj renversis multajn tradiciajn konceptojn kaj lanĉis novajn perspektivojn pri naturo kaj la loko de [[homo]] ene de ĝi. Klerismo prosperis ĝis proksimume 1790-1800, ĉe kiu punkto la klerismo, kun ĝia emfazo por [[racio]], kolapsis al [[Romantikismo]], kiu lokis novan emfazon de emocio; kontraŭ-klerismo komencis pliiĝi en eminenteco. La romantikuloj argumentis, ke la klerismo estis redukciista tiom kiom ĝi plejparte ignoris la fortojn de [[fantazio]], [[mistero]], kaj sentemo.<ref name="Casey">{{cite web | last = Casey | first = Christopher | date = October 30, 2008 | title = "Grecian Grandeurs and the Rude Wasting of Old Time": Britain, the Elgin Marbles, and Post-Revolutionary Hellenism | work = Foundations. Volume III, Number 1 | url = http://ww2.jhu.edu/foundations/?p=8 | accessdate = 2009-06-25 | titolo = Arkivita kopio | alirdato = 2014-07-24 | arkivurl = https://web.archive.org/web/20090513053304/http://ww2.jhu.edu/foundations/?p=8 | arkivdato = 2009-05-13 }}</ref>
En Francio, klerismo estis bazita en la salonoj kaj kulminis per la granda ''[[Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences]]'' (1751-72) redaktita de [[Denis Diderot]] (1713-1784) kaj (ĝis 1759) de [[Jean le Rond d'Alembert]] (1717-1783) kun kontribuoj de centoj da gvidaj intelektuloj kiuj estis nomitaj ''filosofe'', precipe [[Voltero]] (1694-1778), [[Rousseau]] (1712-1778) kaj [[Montesquieu]] (1689-1755). Proksimume 25 000 ekzempleroj de la 35-voluma enciklopedio estis venditaj, la duono de ili ekster Francio. Tiuj novaj intelektaj trostreĉoj disvastiĝos al la urbaj centroj en tuta Eŭropo, precipe en Anglion, Skotlandon, la germanajn ŝtatojn, Nederlandon, Pollandon, Rusion, Italion, Aŭstrion, Hispanion. Ĝi ankaŭ estis alkureganta en Ameriko, kie ĝia influo estis manifestita en la verkoj de francemuloj kiaj [[Benjamin Franklin]] kaj [[Thomas Jefferson]], inter aliaj. Ĝi ludis gravan rolon en la [[Usona Revolucio]]. La politikaj idealoj de la klerismo influis la Usonan Deklaracion de Sendependeco, la ''United States Bill of Rights'' (Rajtaro de Unuiĝintaj Ŝtatoj), la francan ''Deklaracion de la rajtoj de homo kaj de la civitano'', kaj ekzemple la pol-litovan Konstitucion de 3a de majo, 1791.<ref>Robert R. Palmer, ''The Age of the Democratic Revolution'' (1964)</ref>
Linio 36:
=== Grekio ===
La [[greka klerismo]] ricevis impeton fare de riĉaj grekaj komercistoj en la plej gravaj grandurboj de la [[Otomana Regno]]. La plej gravaj centroj de greka lernado, lernejoj kaj universitatoj, estis situantaj en [[Ioannina]], [[Ĥio]], [[Smirno]] ([[İzmir]]) kaj [[Ayvalik]].<ref name="BritannicaB">Encyclopædia Britannica, ''Greek history, The mercantile middle class'', 2008 ed.</ref> La dissendo de klerismaj ideoj en grekan pensaron ankaŭ influis la evoluon de [[Naciismo|naciisma konscio]]. La publikigo de la gazeto ''Hermes o Logios'' apogis la ideojn de la klerismo. La celo de la gazeto estis avanci grekajn sciencon, filozofion kaj kulturon. Du el la ĉefaj figuroj de la greka klerismo, Rigas Feraios kaj [[Adamantios Korais]], instigis grekajn naciistojn por okupiĝi pri samtempula politika pensaro.<ref>{{cite book | last=M. Kitromilides | first=Paschalis | title=The Dialectic of Intolerance: Ideological Dimensions of Ethnic Conflict | publisher=Journal of the Hellnice Diaspora | year=1979 | editor= | url=http://triceratops.brynmawr.edu/dspace/bitstream/handle/10066/5243/Kitromilides_6_4.pdf;jsessionid=D85E79913BFF8FCAF6D4228BE8B3CEAC?sequence=1 | isbn= | page=4
=== Respubliko de la Sep Unuiĝintaj Provincoj (Nederlando) ===
| |||