Kiel registrite je 16:45, 26 apr. 2022 redakti Alifono (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Patrolantoj, Kontrolantoj 20 310 redaktoj eNeniu resumo de redakto Etikedo: Vida redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 20:21, 26 apr. 2022 redakti malfari Alifono (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Patrolantoj, Kontrolantoj 20 310 redaktoj Kiam la nomadaj mongola Ora Hordo konkeris Krimeon en la 1200-aj jaroj, iliaj posteuloj konvertis al sufiismo, mistika formo de Islamo. Etikedo: Vida redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Tatar_women_of_the_Caucasus,_Russian_Empire,_ca._1895.jpg\|eta\|300px\|Tartaraj virinoj el la [[Kaŭkazo]] ĉ. 1895]] '''Tataroj''' estas unu el grandaj popoloj de la tjurklingva mondo. Tataroj loĝas en centraj regionoj de la eŭropa parto de [[Rusio]] ĉefe en [[Meza Volgio]], [[Tatario]], sed ankaŭ en [[Uralo]], [[Siberio]], [[Kazaĥio]], [[Meza Azio]] kaj en [[Fora Oriento]]. ~~Grupoj~~Diasporaj grupoj de tataroj loĝas ankaŭ en [[Pollando]], [[Uzbekio]], [[Azerbajĝano]], [[Kartvelio]], [[Litovio]], [[Latvio]], [[Estonio]], [[Finnlando]], [[Turkio]], [[Usono]], [[Ĉinio]],<nowiki/>kaj [[Germanio]]. Estas ĉirkaŭ 86 milionoj da tataroj en la mondo (ref?). Tataroj parolas la [[tatara lingvo\|tataran lingvon]]. La plej frua literatura monumento datiĝas de la [[13-a jarcento]]. ▼ Laŭ diversaj studoj oni difinas tri (foje kvar) etno-teritoriajn grupojn de tataroj, kiuj forte diferencas unu de la alia, kaj foje oni konsideras ilin kiel apartajn etnojn.▼ Kiam la nomadaj mongola [[Ora Hordo]] konkeris [[Krimeo\|Krimeon]] en la [[1200-aj jaroj]], iliaj posteuloj konvertis al [[sufiismo]], mistika formo de [[Islamo]]<ref>(en) Brian Glyn Williams, ''[https://theconversation.com/why-crimean-tatars-are-fearful-as-russia-invades-ukraine-178396 Why Crimean Tatars are fearful as Russia invades Ukraine]'', The Conversation, la 17-an de marto 2022.</ref>. Tio klarigas kial la plimulto de la tataroj estas [[islamanoj]], krom la kreŝenoj (subgrupo de la volgi-uralaj tataroj), kiuj estas [[ortodoksaj kristanoj]]. * '''Volgi-uralaj tataroj''' estas la plej multnombra grupo, kiu siavice dividiĝas je 4 subgrupoj:▼ [[kazanaj tataroj]],▼ [[kasimaj tataroj]],▼ [[miŝaroj]],▼ [[kreŝenoj]].▼ * [[siberiaj tataroj]]▼ * [[astraĥanaj tataroj]]▼ * [[Lipka-tataroj]]▼ === Pri la etnonomo "tataroj" === La [[krime-tataroj\|krimeaj tataroj]], malgraŭ la noma simileco kaj iom komuna historio, estas plej ofte rigardataj kiel tute memstara etno.▼ La etnonomo "tataroj" aperis inter la hordoj de [[mongoloj\|mongolaj]] kaj tjurkaj triboj en [[Centra Azio]] ekde la [[6-a jarcento]], supozeble surbaze de la mongola tribo de kie devenis [[Ĝingis-Ĥano]]. En la [[13-a jarcento]] dum la invadaj ~~milirioj~~militoj de [[Ĝingis-Ĥano]] kaj poste tiuj de ĥano [[Batu]] tataroj konsistigas la plimulton de la [[Ora Hordo]]. Rezulte de komplikaj [[etnogenezo\|etnogenezaj]] procezoj, la tjurkaj kaj mongolaj triboj de la [[Ora Hordo]] unueciĝas, englutas la plifrue venintajn tjurkajn tribojn kaj la indiĝenan finno-ugran loĝantaron.▼ Fine de la [[19-a jarcento]] - komence de la [[20-a jarcento]] kazanaj tataroj havis mastrumsistemon similan al la aliaj popoloj de la regiono: terkulturo, bestobredado, fiŝkaptado, abelbredado, komerco, metioj.▼ ▲Tataroj parolas la [[tatara lingvo\|tataran lingvon]]. La plej frua literatura monumento datiĝas de la [[13-a jarcento]]. == Apartaj etnoj == ~~La plimulto de la tataroj estas [[muzulmanoj]], krom la subetno de kreŝenoj, kiuj estas [[ortodoksaj kristanoj]].~~ ▲Laŭ diversaj studoj oni difinas tri (foje kvar) etno-teritoriajn grupojn de tataroj, kiuj forte diferencas unu de la alia, kaj foje oni konsideras ilin kiel apartajn etnojn.: ▲# ~~'''~~Volgi-uralaj tataroj~~'''~~ estas la plej multnombra grupo, kiu siavice dividiĝas je 4 subgrupoj: ▲La etnonomo "tataroj" aperis inter la hordoj de [[mongoloj\|mongolaj]] kaj tjurkaj triboj en [[Centra Azio]] ekde la [[6-a jarcento]], supozeble surbaze de la mongola tribo de kie devenis [[Ĝingis-Ĥano]]. En la [[13-a jarcento]] dum la invadaj milirioj de [[Ĝingis-Ĥano]] kaj poste tiuj de ĥano [[Batu]] tataroj konsistigas la plimulton de la [[Ora Hordo]]. Rezulte de komplikaj [[etnogenezo\|etnogenezaj]] procezoj, la tjurkaj kaj mongolaj triboj de la [[Ora Hordo]] unueciĝas, englutas la plifrue venintajn tjurkajn tribojn kaj la indiĝenan finno-ugran loĝantaron. ▲#* [[~~kazanaj~~Kazanaj tataroj]], ▲# [[~~kasimaj~~Kasimaj tataroj]], ▲# [[~~miŝaroj~~Miŝaroj]], ▲# [[~~kreŝenoj~~Kreŝenoj]]. ▲# [[~~siberiaj~~Siberiaj tataroj]] ▲# [[~~astraĥanaj~~Astraĥanaj tataroj]] ▲*# [[Lipka-tataroj]] === Diferenco inter tataroj kaj la 'krime-tataroj' === ▲Fine de la [[19-a jarcento]] - komence de la [[20-a jarcento]] kazanaj tataroj havis mastrumsistemon similan al la aliaj popoloj de la regiono: terkulturo, bestobredado, fiŝkaptado, abelbredado, komerco, metioj. ▲La [[krime-tataroj\|krimeaj tataroj]], malgraŭ la noma simileco kaj iom komuna historio, estas plej ofte rigardataj kiel tute memstara etno. Malgraŭ tio, ke en la komunuza nomo de la krime-tataroj (en multaj lingvoj) enestas la vorto "tataroj", la krime-tataroj tute ne estas iu subetna grupo de la tataroj. Ankaŭ la [[krime-tatara lingvo]] ne estas iu dialekto de la [[tatara lingvo]]. La nomo "krime-tataroj" venas el la [[rusa lingvo]], en kiu antaŭe la vorto "tataro" estis uzata por nomi ajnan tjurk-lingvan homon de la Rusia Imperio. La krime-tataroj mem uzas la du nomojn: ''qırımtatarlar'' (laŭvorve — "krime-tataroj") kaj ''qırımlar'' (laŭvorte — "krimeanoj"). == Vidu ankaŭ == Linio 30 ⟶ 39: {{projektoj}} == Referencoj == [[Kategorio:Tataroj\| ]] [[Kategorio:Tjurklingvaj etnoj]]

Tataroj: Malsamoj inter versioj