Ultraviola radiado: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) eNeniu resumo de redakto |
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 |
||
Linio 11:
UV-radiado ĉeestas en sunlumo, kaj konsistigas ĉirkaŭ 10% de la tuta elektromagneta radiado eligita de la [[Suno]]. Tiu ĉi elradias ĉiujn tri specojn, sed pro la ŝirmo de la [[atmosfero]] preskaŭ nur UVA atingas la surfacon de la [[Tero]]; nur 1 % estas UVB kaj UVC. Pro la difektiĝo de la [[ozona tavolo]] tiu parto nun pligrandiĝas.
Kvankam long-ondolonga ultraviola ne estas konsiderata joniga radiado ĉar al ĝiaj fotonoj mankas la energio por ionigi atomojn, ĝi povas kaŭzi kemiajn reakciojn kaj kaŭzas multajn substancojn brili aŭ fluoriĝi . Sekve, la kemiaj kaj biologiaj efikoj de UV estas pli grandaj ol simplaj varmaj efikoj, kaj multaj praktikaj aplikoj de UV-radiado devenas de ĝiaj interagoj kun organikaj molekuloj. UV-lumo permesas al [[korpo (biologio)|korpo]] produkti [[D-vitamino]]n (specife per UVB), kiu estas esenca al vivo; tamen ekscesa eksponiĝo produktas [[noca|nocajn]] efikojn, kiuj tipe superas la avantaĝojn<ref name="who.int">[http://www.who.int/uv/faq/uvhealtfac/en/index1.html "The known health effects of UV, Ultraviolet radiation and the INTERSUN Programme" (La konataj sanefikoj de ultraviola radiado]</ref> <ref>{{Citaĵo el la reto|titolo= Arkivo de MOS|url=
Mallongonda ultraviola lumo damaĝas DNA kaj steriligas surfacojn, kun kiuj ĝi kontaktiĝas. Por homoj, sunbruno kaj sunbruligo estas konataj efikoj de ekspozicio de la haŭto al UV-lumo, kune kun pliigita risko de haŭta kancero. La kvanto de UV-lumo produktita de la Suno signifas, ke la Tero ne povus subteni vivon sur seka grundo, se la plej granda parto de tiu lumo ne estus filtrita de la atmosfero. Pli energia, pli mallonga ondolonga "ekstrema" UV sub 121 nm jonigas aeron tiel forte, ke ĝi estas sorbita antaŭ ol ĝi atingas la teron.
Aliflanke, brila [[sunlumo]] produktas [[serotonino]]n, kiu agas sur homan [[humoro]]n. La produktado de serotonino estas rekte proporcia al la kvanto da sunlumo, kiun ricevas la korpo<ref>Korb, Alex, [https://www.psychologytoday.com/blog/prefrontal-nudity/201111/boosting-your-serotonin-activity "Boosting Your Serotonin Activity"]</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=
[[File:Pipefitter welder kutzo.jpg|thumb|upright|315px|UV-radiado ankaŭ estas produktita per elektraj arkoj. Arkveldistoj devas porti okulan protekton kaj kovri sian haŭton por eviti fotokeratiton kaj seriozan sunbruligon.]]
Krom la suno, UV ankaŭ estas produktita per elektraj arkoj kaj specialigitaj lumoj, kiel ekzemple hidrarg-vaporaj lampoj, sunbrunigaj lampoj kaj nigraj lumoj .
| |||