Jido (lingvo): Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e →‎Pri la esperantaj nomoj: Lingvaj kaj faktaj pliĝustigoj
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo Altnivela poŝaparata redaktado
Neniu resumo de redakto
Linio 17:
|vikipedio=yi
}}
'''Jido''', '''jida''' aŭ '''[[Jida lingvo#Pri%20la%20esperantaj%20nomoj|jidiŝa lingvo]]''' (jidiŝe: '''ייִדיש''' [jidiŝ]) aŭ '''judgermana lingvo''' (la lasta termino estas malmoderna kaj malrekomendata, konsiderata fremda kaj pejorativa de la plej multaj parolantoj), ankaŭ la '''novjuda lingvo''' en traduko de ruslingva verko de [[L. L. Zamenhof|L.L. Zamenhof]]<ref>{{citaĵo el la reto|titolo=Provo de Gramatiko de Novjuda Lingvo|url=http://www.autodidactproject.org/esperanto2010/zamenhof-yiddish1.html}}</ref>, estas lingvo de la [[aŝkenazoj]], kiuj estas [[judoj]] venintaj el [[Germanio]], kaj vivantajvivintaj en orienta kaj meza Eŭropo. kaj Lahodiaŭ orienteŭropajvivantaj judojen havis[[Nordameriko]] denaskankaj lingvon,aliaj kiumondregionoj. fakteHodiaŭ estisĉirkaŭ libereduonmiliono elektitaaktive adoptaparolas lingvo pli ol gepatra lingvo, nome la germanan.ĉi Tiuntiun lingvon ili adaptis al si tiel bone, keplejparte finestrikt-ortodoksaj ili vivis en tiu lingvo<ref>(eo)kaj [[Giorgio SilferĤasidismo|ĥasidaj]], Gepatra, denaska, adopta lingvo, [[Heroldojudoj de Esperanto]],orienteŭropa paĝo 2, n-ro 2314, novembro 2020.</ref>origino.
 
Jido kreatis antaŭ ĉirkaŭ 1000 jaroj de judoj, kies denaska lingvoj estis mezepokaj latinidaj dialektoj. Ili ankaŭ aktive uzis la hebrean kaj la aramean (almenaŭ, kiel sanktajn kaj literaturajn lingvojn)[https://www.dovidkatz.net/dovid/PDFLinguistics/1991a.pdf][https://www.dovidkatz.net/dovid/Contents/Dovid_Words_on_Fire.pdf]. Ankaŭ eblas, ke ĉi tiu lingvo unue aperis en lokoj de aktiva ĝerman-slava kontakto (kiel orienta Bavario)[https://dannyreviews.com/h/Words_Fire.html]. Dum jarcentoj ĝi fariĝis esenca parto de orienteŭropa juda vivo kaj kulturo.
Laŭtipe, ĝi estas ĝermana lingvo; tamen, multaj judgermanaj vortoj venis el la [[Hebrea lingvo|hebrea]] kaj [[Slava lingvaro|slavaj lingvoj]]. La radiko ''jid-'' devenas de la judgermana vorto ''jid'' (judo).
 
<ref>(eo) [[Giorgio Silfer]], Gepatra, denaska, adopta lingvo, [[Heroldo de Esperanto]], paĝo 2, n-ro 2314, novembro 2020.</ref>.
 
Laŭtipe, ĝi estas ĝermana lingvo; tamen, tre multaj judgermanajĝiaj vortoj (ĝis triono) kaj gramatikaj konstruoj venis el la [[Hebrea lingvo|hebrea]], [[Aramea lingvo|aramea]] kaj [[Slava lingvaro|slavaj lingvoj]]. Multaj ĝermanaj vortoj estas uzataj kiel siaj ekvivalentoj en slavaj lingvoj. La radiko ''jid-'' devenas de la judgermana vorto ''jid'' (judo).
 
== Literoj ==