Tridimensia ŝako
Tridimensia ŝako estas ŝako-variaĵoj, kiuj uzas dimensiojn super la ŝaktabulo. Ĉi tiuj versioj ekzistas ekde la 19-a jarcento kaj la plej konata versio eble estas la Raumschach inventita en 1907 de Ferdinand Maack kaj ludita sur 5x5x5-tabulo.
Kuba ŝako estas luditaj sur ŝaktabulo en 3 dimensioj, konsistante el 8 pletoj de 64 skatoloj, numeritaj laŭ sia ordo, de la "plej profunda" de la kubo ĝis la "plej alta".
Aldone al la jam menciitaj "spacaj ŝakoj", 3D ŝaka variaĵo estas kreita de la programo 3dchess por GNU/Linux, ludita sur tri normalaj ŝakaj tabuloj unu sur la alia. Sur la meza tabulo estas ludata per normalaj pecoj; sur la du aliaj ĝi estas ludata kun aldonaj pecoj kiel "Princo", "Abato" kaj "Kanono". La reguloj permesas la movadon de pecoj de unu tabulo al alia.
En fikcio redakti
Eble la plej konata versio de tridimensia ŝako estas la fikcia versio uzita en la klasika serio de Star Trek. La pecoj, futureca revizitado de tradiciaj figuroj, estis kreitaj "ad hoc". La reguloj de la ludo neniam estas klarigitaj en la spektaklo (kaj eĉ ne deciditaj de la verkistoj). Poste Franz Joseph Schnaubelt priskribis la formon de la ŝaka tabulo, la komencan aranĝon de la pecoj kaj iujn ĝeneralajn regulojn. Andrew Bartmess en 1976 eldonis la unuan version de tio, kio nun estas rekonita kiel la "normaj reguloj" de la ludo. Bartmess mem rafinis kaj plibonigis ilin en postaj jaroj.
En la romano "Starman Jones" de Robert A. Heinlein la protagonisto Max Jones ludas tridimensian ŝakon kun Eldreth "Ellie" Coburn (pasaĝero de la interstela ŝipo en kiu ili vojaĝas) uzante tri identajn tabulojn.
Isaac Asimov priskribis 3D ŝakludon en la novelo "A Perfect Fit"; ĝi estas ludata je ok ŝaktabuloj amasigitaj unu super la alia.
En la serio The Big Bang Theory la du ĉefroluloj Sheldon Cooper kaj Leonard Hofstadter ofte ludas la varianton de ŝako de Star Trek.