Ĵeaj lingvoj
La ĵeaj lingvoj (en brazila portugala lingvo Jê aŭ Gê, prononco [ʒeː]) estas familio de indiĝenaj lingvoj de Ameriko, kiu parolatas en centra, orienta kaj suda Brazilo kaj konsistas el 13 unuopaj lingvoj.
DividoRedakti
- Apinaĵea lingvo - (Apinaĵeoj).
- Akvena lingvo - (Akvenoj).
- Ŝakriabaa lingvo - dialekto (Ŝakriabaoj).
- Ŝavanta lingvo - dialekto (Ŝavantoj).
- Ŝerenta lingvo - dialekto (Ŝerentoj).
- Kajapoa-Aŭkra lingvo - dialekto (Kaiapoa-Aŭkroj).
- Kajapoa-Kararaa lingvo - dialekto (Kajapoa-Kararaoj).
- Kajapoa-Kokraimora lingvo - dialekto (Kajapoa-Kokraimoroj).
- Kajapoa-Kubema-Kram-Kena lingvo - dialekto (Kaiapoa-Kubema-Kram-Kenoj).
- Kajapoa-Gorotira lingvo - dialekto (Kajapoa-Gorotiroj).
- Kajapoa-Mekranotia lingvo (Ĉukahamana) - dialekto (Kaiapoo-Mekranotioj).
- Kajapoa-Metuktira lingvo - dialekto (Kajapoo-Metuktiroj).
- Centra Kainganga lingvo - dialekto (Centra Kaingangoj).
- Paranaa Kainganga lingvo - dialekto (Paranaaj Kaingangoj).
- Sudoorianta Kainganga lingvo - dialekto (Sudoorientaj Kaingangoj).
- Apaniekraa-Kanela lingvo - dialekto (Apaniekraoj-Kaneloj).
- Kraoa lingvo - dialekto (Kraooj).
- Kreĵea lingvo - dialekto (Kreĵeoj).
- Krikatia lingvo - dialekto (Krikatioj).
- Parkatiea-niza lingvo - dialekto (Parcatieoj-Nizoj).
- Pukobiea-niza lingvo - dialekto (Pukobieoj-Nizoj).
- Rankokamekra-Kanela lingvo - dialekto (Rankokamekraoj-Kaneloj).
- Kenkateĵea-kanela lingvo - dialekto (Kenkateĵeoj-Kaneloj).
- Panara lingvo - (Panaroj).
- Suiaa lingvo - (Suiaoj).
- Tapaiuna lingvo - dialekto (Tapaiunoj).
- Ĉoklenga lingvo - (Ĉoklengoj).
- Maŝakaraa lingvo - (formorta, Maŝakaraoj).
- Maŝakaliaj lingvoj - lingva familio.
- Makonia lingvo - (formorta, Makonioj).
- Malalia lingvo - (formorta, Malalioj)
La unuopa lingvo kun relative plej multaj parolantoj estas la ŝavanta lingvo (Xavánte) kun laŭ takso de la jaro 2000 proksimume 9 600 parolantoj. La lingvoj Acroá kaj Xakriabá jam formortis.
La ĵeaj lingvoj estas la kerna lingvogrupo de hipoteza pli granda lingvofamilio, kiu titoliĝas makro-ĵea lingvaro.
LiteraturoRedakti
- Irvine Davis: Proto-Jê phonology. En: Estudos Lingüísticos. Revista Brasileira de Lingüística Teórica e Aplicada. Volumo 1, kajero 2. São Paulo 1967, paĝoj 10–24.
- Flavia de Castro Alves: O Timbira falado pelos Canela Apãniekrá. Uma contribução aos estudos da morfossintaxe de uma língua Jê. Universidade Estadual de Campinas, 2004.
- J. Alden Mason: The languages of South American Indians. En: Julian H. Steward (eld.): Handbook of South American Indians. Volumo 6. Vaŝingtono 1950, paĝoj 157–319.
- E. R. Ribeiro: A reconstruction of Proto-Jê. En: Ponencia al 52º Congreso Internacional de Americanistas (Sevilla 2006). 2006.
- Ursula Wiesemann: The pronoun systems of some Jê and Macro-Jê languages. En: Pronominal Systems. Eldonejo Narr, Tübingen 1986.
- Johannes Wilbert: Material lingüístico Ye. Editorial Sucre, Caracas 1962.