Chihuahua (komunumo)
Chihuahua estas unu el la 67 komunumoj de la meksika subŝtato Ĉiuaŭo, kiu situas en norda Meksiko kun limo al Usono. La ĉefurbo de la komunumo estas Chihuahua, kiu estas samtempe la ĉefurbo de la tuta subŝtato. La kodnumero de la komunumo laŭ la INEGI, do laŭ la nacia geografia instituto estas 08019.
| Chihuahua | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
municipo de Meksiko  vd
| |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| Statuso | Komunumo | ||||
| Lando | Meksiko | ||||
| Ŝtato | Chihuahua | ||||
| Fondita | 7-a de aŭgusto 1821 | ||||
| |||||
| Poŝtkodo | 31000–31633 | ||||
| Kodo laŭ INEGI | 08019 | ||||
| Retpaĝaro | www.municipiochihuahua.gob.mx | ||||
| Politiko | |||||
| Urbestro | Álvaro Madero Muñoz (PAN) | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 758 791 | ||||
| Loĝdenso | 3 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 28° 38′ N, 106° 4′ U (mapo)28.633333333333-106.06666666667Koordinatoj: 28° 38′ N, 106° 4′ U (mapo) | ||||
| Alto | 1 440 m | ||||
| Areo | 9 219,3 km² (921 930 ha) | ||||
| Horzono | UTC -7 | ||||
|
| |||||
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Chihuahua Municipality [+]
| |||||
Geografio
redaktiLa komunumo havis en 2005 (lasta popolnombrado de la INEGI) 758791 loĝantojn. El tiuj estis 369064 viroj kaj 389727 virinoj. La komunumo havas surfacon de 9219,3 km². La meza alteco (de la ĉefurbo) estas 1440 metroj super la marnivelo.
Situo
redaktiLa komunumo troviĝas en la centro de la subŝtato, en regiono, kiun oni nomas “La Meseta” (alt-ebenaĵo, laŭvorte: tableto). Norde ĝi limas al la Ahumada, nordoriente al la komunumo Buenaventura, okcidente kun la komunumo Namiquipa kaj kun la komunumo Riva Palacio, sudoriente kun la komunumo Santa Isabel kaj la komunumo Satevó, sude kun la komunumo Rosales kaj oriente kun la komunumo de Aquiles Serdán kaj Aldama.
Regiono
redaktiLa teritorio de Chihuahua formas parton de la geografia regiono “La Meseta” kaj samtempe apartenas al Meksika Altebenaĵo (Altiplanicie Mexicana), kiu etendiĝas inter la centro de la lando ĝis la nordo. Ĝenerale temas pri tre ebena regiono kun seka klimato. Grandparte sur la komunuma teritorio ekzistas granda valo, kiu etendiĝas de la sudo al la nordo. En la centro de tiu valo troviĝas la urbo Chihuahua.
Hidrogeografio
redaktiSur la teritorio de la komunumo troviĝas la riveroj Chuviscar, kiu fontas ĉe la limo al la komunumo Riva Palacio kaj kiun oni baras en la akvobaraĵo Chihuahua kaj Chuvíscar kaj la rivero Río Sacramento kiu same fontas en la teritorio de la Chihuahua. La rivero Sacramento unuiĝas kun la rivero Chuviscar ĉe la urbo Chihuahua. Entute estas tri akvobaraĵoj en Chihuahua: La lago Chihuahua, de la rivero Chuvíscar kiu situas ĉirkaŭ 10 kilometrojn okcidente de la urbo Chihuahua, kaj la lagoj Chuvíscar kaj El Rejón. La ambaŭ lastaj situas tute proksime de la urbo Chihuahua kaj havas la celon zorgi por sufiĉa trinkakvo de la loĝantaro.
Demografio
redaktiEn la lastaj dek jaroj la loĝantaro de la komunumo Chihuahua forte kreskis. La plej granda parto de la loĝantaro vivas en la urbo de Chihuahua, sed krome ekzistas 375, tiel nomataj loĝlokoj (statistika esprimo). La plej multaj el ili estas ega malgrandaj.
| Loĝloko | Loĝantaro |
|---|---|
| Tuta Komunumo | 758,791 |
| Chihuahua | 748,518 |
| El Sauz | 1,541 |
| Nuevo Delicias | 722 |
| San Isidro (Los Hoyos) | 628 |
| La Casita | 333 |
| Nuevo Sacramento | 322 |
| Labor de Terrazas | 313 |
| Estación Terrazas | 306 |
| El Charco | 263 |
| Sacramento | 229 |
| Colonia Soto | 195 |
| Ciénega de Ortiz | 53 |
Klimato
redaktiLa klimato estas normala por la regiono “La Meseta”. Ĝi estas tre seka. En la komunumo jare falas averaĝe nur 200,0 mm/m² da precipitaĵo. La averaĝa jara temperaturo estas 17 °C, sed oni registras ekstremojn ĝis 39,0 °C kaj −7,4 °C. La plej altan temperaturon en la historio oni registris en 2008. Tiujare oni mezuris 42,5 °C. La plej malaltan oni registris en 1949; −17 °C. Ofte estas sekaj periodoj. La pluva periodo estas inter julio kaj septembro.
Infrastrukturo
redaktiAŭtovojoj
redakti
La ĉefaj aŭtovojoj kiuj estas sur la komunuma teritorio estas:
La ĉefa aŭtovojo estas la Carretera Federal 45, kiu kondukas tra la komunumo de la nordo al la sudo. Temas pri aŭtovojo kun 4 koridoroj (du en ĉiu direkto). Ĝi kondukas norden al la urbo Juárez kaj suden al Meoqui, Delicias kaj la resto de la lando. Ĝi trairas la urbon Chihuahua.
Fervojoj
redaktiDu fervojaj linioj kondukas tra Chihuahua. Unu linio iras de la nordo al la sudo (la linio Meksikurbo – Juárez) kaj la alia de la oriento al la okcidento (la linio fervojo Chihuahua – Pacifiko). La unua ne transportas pasaĝerojn kaj la lasta havas grandan turistan gravecon.
Radio kaj Gazetaro
redaktiLa ĉefaj gazetoj kiuj aperas estas la jenaj:
- El Diario de Chihuahua y El Peso [1] Arkivigite je 2010-02-06 per la retarkivo Wayback Machine
- El Heraldo de Chihuahua y El Heraldo de la Tarde [2] Arkivigite je 2010-07-28 per la retarkivo Wayback Machine kaj
- El Pueblo [3] Arkivigite je 2009-09-16 per la retarkivo Wayback Machine
Ekzistas diversaj televidstacioj (malfermaj), kiuj elsendas de la teritorio de Chihuahua:
- XHAUC-TV Canal 9 Chihuahua
- XHCH-TV Canal 2 Chihuahua
- XHCHZ-TV Canal 13 Chihuahua
- XHECH-TV Canal 11 Chihuahua
- XHFI-TV Canal 5 Chihuahua
- XHIT-TV Canal 4 Chihuahua
- XHABC-TV Canal 28 Chihuahua
kaj diversaj radiostacioj:
- 88.5 XHDI-FM "Los 40 principales" (24 Horoj, internacia, junulara)
- 89.3 XHFA-FM "La Poderosa" (24 Horoj, muziko, diversaj stiloj)
- 90.1 XHUA-FM "Stereo Vida" (24 Horoj, hispana muziko; aktuala kaj 80-aj, 90-aj jaroj)
- 90.9 XHACH-FM "La Caliente" (24 Horoj, Nordmeksika muziko).
- 94.9 XHCHH-FM "D'95" (24 Horoj, internacia, junulara).
- 97.3 XHECS-FM "Imagen" (24 Horoj, novaĵoj)
- 104.5 XHCHA-FM "Stereo Hits" (24 Horoj, baladoj kaj junularo).
- 105.3 XHRU-FM "Radio Universidad" (24 Horoj, klasika muziko)
- 106.1 XHSU-FM "El Lobo" (24 Horoj, rokmuziko en la angla)
Tempozono
redaktiLa komunumo, kiel la tuta subŝtato, apartenas al la tempozono UTC -7 (Monta Tempo – Tiempo de la Montaña). Al tiu tempozono la subŝtato Chihuahua nur ŝanĝis en 1998. Antaŭe ĝi apartenis al la centra tempo (UTC -6).
Sociogeografio
redaktiEn la jaro 1995 en la komunumo vivis 557.718 personoj pli aĝaj ol 5 jaroj. El tiuj 2.643 personoj sciis paroli indiĝenan lingvon. Tio signifas ke 0,47 % de la loĝantaro en la koncerna jaro sciis paroli indiĝenan lingvon.
Fontoj: Statistikoj de la INEGI: Conteo de Población y Vivienda 2005 k. a., (hispane: popol- kaj loĝejnombrado).
Politiko
redaktiLa komunuma registaro (Ayuntamiento) konsistas el la komunuma prezidanto, persono kun la titolo “Síndico”, kaj 18 tiel nomataj regantoj (10 elektitaj per plimulto de la voĉoj kaj 8 proporcie). La regtempo daŭras 3 jarojn kaj oni ne povas reelekti la saman teamon tuj en la sekvanta periodo.
En Chihuahua ekzistas 5 komunumaj sektoroj:
- Ciénega de Ortiz
- El Charco
- El Sauz
- Guadalupe
- Soto
La komunumaj prezidantoj inter 1974 kaj hodiaŭ estas la jenaj:
- (1974 – 1976): Óscar Ornelas
- (1976 – 1977): Humberto Martínez Delgado
- (1977 – 1980): Luis Fuentes Molinar
- (1980 – 1983): Ramiro Cota Martínez
- (1983 – 1986): Luis H. Álvarez
- (1986): Pedro César Acosta
- (1986 – 1989): Mario de la Torre Hernández
- (1989 – 1992): Rodolfo Torres Medina
- (1992 – 1995): Patricio Martínez García
- (1995 – 1998): Gustavo Ramos Becerra
- (1998 – 2001): José Reyes Baeza Terrazas
- (2001 – 2002): Jorge Barousse Moreno
- (2002 – 2004): Alejandro Cano Ricaud
- (2004 – 2007): Juan Alberto Blanco Zaldívar
- (2007 – 2010): Carlos Borruel Baquera
- (2010): Álvaro Madero Muñoz
Eksteraj ligiloj
redakti- Chihuahua Arkivigite je 2006-02-09 per la retarkivo Wayback Machine en Enciclopedia de los Municipios de México (hispane)