Mono kiel ŝuldo

Mono kiel ŝuldo (angle: money as debt) estas dokumenta filmo, verkida pro Paul Grignon, kiu priskribas la mona kreado maniero.

La filmo prezentas la mona kreado mekaniko pro la bankoj kaj eksplikas, bildrakonte, kiel oni ŝanĝis de la ekscluziva uzo de moneroj al la biletoj uzo, kaj poste al la informatika bankkontoj, la malapero de la orbazo, la ona rezervo sistemo, kaj la konsekvencoj, ekzemple unu malevitebla inflacio.

La Goldsmith historio

La filmo, por ekspliki la bankhistorio, parolas pri unu fikcia oraĵista familio. Ili komencas fabriki ora moneroj kaj disdoni al iia najbaroj. Li havas sukceson kaj decidas eki al disdoni biletoj, pli hejmeca. Tiam ekas al lendi biletoj. Lia najbaroj, kiu pensas ke li estas lendande ilia oro, decidas repreni.

Tamen, oro restis en la deponejo, ĉar li "inventis" la mono. Tiam, ĝi decidas ke li ŝuldus dividi lia riĉeco kun la deponantoj, ĉar la novaj leĝoj devigas ke malplie la 10% de la mono estas reala (oro), do la bankkontoj lasis la kreeco de nueva mono. Tiel, ĝi eksplikas la devalumon, kaŭzita pro la kresko de la disponebla oro, atingita ekde Ameriko.

Aktuala Mona Sistemo

Kun la malapareco de la orbazo, la sola limigo pri la mona kreeco "uzante la pagpromeso" estas la antaŭekzisa mono. Tiam, supoze ke la mono estas kreata ekde nul kun unu egala ŝuldo, la pago de ĉiom la ŝuldoj supozus la malaperon de ĉi tio. Tamen, interezoj kaŭzas ke la tuta ŝuldo estas pli granda ol la kreata mono, do estas malebla, kun la aktuala mona sistemo, ke tuta ŝuldoj estus pagataj. Ĉi tio estas ankaŭ eksplika en la documenta filmo Zeitgeist: Addendum.