Manuskriptoj de la Morta Maro: Malsamoj inter versioj

 

Plua graveco revstas tiuj dokuemtoj pro la nesperita eblo kompari la aktualajn bibliojn kun la smabialij tekstoj de la antikaj biblioj.

 

==Komparo de la nunaj biblioj kun la qumranaj tekstoj==

 

La rimarkindeco de la rulaĵoj rilatas ankaŭ al [[ekdotiko]] [http://fr.wikipedia.org/wiki/Critique_textuelle]. Antaŭ la malkovro de tiu rulaĵoj kaj pergamenoj, la plej antikvaj bibliaj manuskriptoj hebreaj datiĝis je la naŭa jarcento (masoreta teksto) inter kiuj alkalukiĝas la [[Codex Leningradensis]] [http://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%B3dice_de_Leningrado]. Nun oni povas legi samtekstojn datiĝantajn je la dua jarcento antaŭ Kristo. Antaŭ la dudeka jarcento la plej antikvaj tekstoj de la Malnova Testamento estis tiuj de [[Codex Vaticanus]] kaj [[Codex Sinaiticus]] de la duono de la kvara jarcento, kaj de aliaj fragmentoj. Studuloj nun trovas, ke la du tekstoj, tiu qumrana kaj tiu masoreta kaj tiuj kristanaj, malmulte distanciĝas inter si. Interese estus la komparo kun la antikvaj grekaj kaj latinaj tradukaĵoj.

 

==Scienca siglado de la qumranaj dokumentoj==

La koncernaj grotoj en kiu estis trovitaj la rulaĵoj kaj pergamenoj estis numeritaj de 1 ĝis 11 kaŭ la kronologio de la malkovroj, kaj markitaj per litero Q (Qumran) por distingi la manuskriptojn trovitajn en unu loko el tiuj trovitaj en alia loko. Tiuj numeroj kun la Q estas ĉiam sekvataj de indiko de la enhavo de la manuskripto plejofte kun la mallongigoj kutime uzataj en prisciencaj publikigaĵoj. La sigloj, tial, indikantaj la qumranaĵojn sin prezentas laŭ la jena skemo: ''1QIs'', nome malkovraĵo en groto 1 entenanta tekston de Jesaja. Similaĵoj estas indikata per aldonaj literoj korne metitaj.

1QIs<math>^{a}</math> kaj 1QIs<math>^{b}</math>

 

==Lingvo kaj datado==

 

Tamen la datado per la [[mas-spektrogramo]] rezultigis ankaŭ datojn pli antikvajn por iuj fragmentoj: por Q534, mezvalore de 388 antaŭ Kristo; por 4Q365, 339 antaŭ Kristo.

 

==Ĉu bblioteko sekta?==

 

La kalendaro fiksas la [Pasko]n en malsamaj tagoj ol tiu de la jerusalema templo. Tio komprenigis la kialon de la malsamaj manieroj fiksi la tagon de la [[paraskevo]] (la antaŭtago de la hebrea pasko) en la evangelioj: ili sekvas malsamajn kalendarojn.

 

==Origino de la qumranaj dokumentoj==

 

Ne mankas tamen diversaj alternativaj interpretoj, aŭ nur parte similaj aŭ tute malsimilaj.

 

==Manuskriptoj de Khirbet Mird==

 

Trovitaj en Buqe‘a, 9 mejlojn sudeste de Jerusalemo, 6 mejlojn ueste de la Morta Maro. La loko iam estis asmonea fortikaĵo nomata Hyrcanion, poste igita kristana monaĥejo iniciate de (492) [[Sankta Saba]]. El ties biblioteko devenas manuskriptoj (arabaj, grekaj, arameaj) elfositaj el la ruinaĵoj, bonŝance ne forigitaj de la detruantoj, kaj datitaj de la 6-a ĝis la 9-a.

 

==Manuskriptoj de Murabba‘at==

 

Metitaj al lumo el 5 grotoj situantaj 15 mejlojn sudueste de jerusalemo, 12 mejlojn sude de Qumrano kaj 10 mejojn norde de [[Engedi]]. Beduenoj komencis komerci manuskriptojn en 1951, sed tuj arkeologoj alkuris por fosi. Nur tri grotoj ankoraŭ konservabis spurojn de setloj, okazaj aŭ kontunuaj, de la kankolika al la araba epoko. Ili estis certe utiligitaj dum la juda ribelo de 130-135 far [[Simon bar Kokhba]]. Estis trovitaj fragmentoj de leteroj kaj de libroj de bibliaj profetoj.

 

==Manuskriptoj de Masada==

* kopio de la liturgio de la Sabato de Qumran. (Tio konfirmas la informon de Jozefo Flavio laŭ kiu partoprenis en la kontraŭromia ribelo ankaŭ membroj qumranaj.

[[Dosiero:Deadseascrolls.jpg|thumb|En muzeo de Amano]]

 

== Referencoj ==

}}

 

 

== Eksteraj ligiloj ==

{{el}} [http://www.ancient-hebrew.org/31_home.html], Ancient Hebrew Research Center, komparo inter la rulaĵoj de la Morta Maro kaj la masireta versio. {{lingvokodo|en}}

 

 

[[af:Dooie See-rolle]]