Kiel registrite je 09:05, 5 okt. 2012 redakti Forstbirdo (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 43 213 redaktoj Neniu resumo de redakto ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 15:45, 6 okt. 2012 redakti malfari Forstbirdo (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 43 213 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: <!--[[Dosiero:Ecozone Neotropic.svg\|thumb\|250 px\|Mapo de la Neotropika ekozono]]--> [[Dosiero:Neotropiquelogo.png\|eta\|250px\|La neotropika ekozono (verde).]] La '''neotropika ekozono''' aŭ '''[[neotropiko]]''' <ref> Ne temas pri ''[[Tropiko\|tropika]]'' (nek pri ''nov-tropika'') regiono ĉar la ekozono enhavas ankaŭ vastegajn mezvarmajn, mediteraneajn, altmontarajn, eĉ subpolusajn regionojn; tial rekonebla transskribo de la jam internacia [[termino]] ŝajnas la plej akceptinda traduko por ne krei konfuzojn pri ties signifo. Tio kio jam estas internacia inter fakuloj, restu evidente prefere tiele. Eble pli preferinda Esperanta termino, ol tiu ĉi-supre proponita, estus "Neotropiso", do senpere derivita de la latina nomo ''Neotropis''.</ref><!-- aŭ '''novtropika ekozono''' (novtropiko kiel mallongigo por ''[[nova mondo\|novmonda]] tropiko'') --> estas unu el la ok [[ekozono]]j aŭ [[biogeografio\|biogeografiaj]] regnoj de la [[Tero\|tersupra]]ĵo. Ekozono estas ~~'''~~ujo~~'''~~ de plantoj kaj bestoj kiuj havas tre longan komunan historion, estante disigitaj de aliaj partoj de la tersupraĵo <ref> Da Lage, Antoine & Georges Métailié e.a. 2000 : Dictionnaire de biogéographie végétale, CNRS Éditions, Paris, 580 p., p. 365, ISBN 2-271-05816-3 {{fr}} <br> Néotropical (adj.) 1) Dans la nomenclature d’Alfred Russel Wallace, qualifie le territoire biogéographique correspondant au Néotropis. 2) Se dit de la flore ou de faune ou plus particulièrement d’un taxon present dans toute cette partie du globe ou qui en est originaire. 3) Dans une flore donnée, se dit de l’élément constitué par de tels taxons. 4) Se dit de l’aire de tels taxons. Linio 7 ⟶ 8: 1) Laŭ la terminologio de Alfred Russel Wallace, indikas la biogeografian teritorion respondanta al ''Neotropis''. 2) Diriĝas pri la flaŭro aŭ la faŭno aŭ speciale pri taksono ĉeestanta en tuta tiu parto de la mondo aŭ kiu estas origina de tie. 3) En difinita flaŭro, diriĝas pri la elemento konstituita de tiaj taksonoj. 4) Diriĝas pri la arealo de tiaj taksonoj.] </ref>. La ~~Neotropiko~~neotropika ekozono ampleksas la tutaĵon de [[Sudameriko]] kaj [[Mezameriko]] ĝis la sudo de [[Meksiko]]. Ĝi prezentas [[faŭno]]n kaj [[flaŭro]]n kiuj diferencas de tiuj de la [[~~Nearkta~~nearkta ekozono~~\|Nearkto~~]], pro la estinta disigo inter la du [[kontinento]]j. == Ĉefaj ekologiaj partoj == [[Dosiero:Neotropique.png\|eta\|250px\|left\|Situo de la neotropika ekozono.]] La [[Monda Natur-Fonduso]] ([[WWF]]) disigas la ~~Neotropiko~~neotropikon ekozonon en ok [[ekoprovinco]]jn (aŭ biolandojn), kiujn ĝi difinas kiel "[[Geografio\|geografiaj]] grupoj de [[ekoregiono]]j povinte enteni diverstipajn [[biomo]]jn, sed prezentante fortajn biogegrafiajn afinecojn, speciale je [[taksonomio\|taksonomiaj]] niveloj pli altaj ol la [[specio\|specia]] nivelo ([[Genro (biologio)\|genro]], [[Familio (biologio)\|familio]])." * [[Amazona arbaro\|Amazona ekoprovinco]] Linio 19 ⟶ 20: * [[Mezameriko\|Mezamerika ekoprovinco]] * ~~Ekoprovinco de Centraj~~ Centr-[[Andoj\|anda]] ekoprovinco * Orient-~~Sudamerika~~sudamerika ekoprovinco Orient-~~Sudameriko~~sudameriko inkluzivas la [[Kaatingo\|kaatingajn]] [[Dezertoj kaj kserofitaroj\|kserfitarojn]] de nordorienta [[~~Brazilujo~~Brazilo]], la vastajn [[Cerado\|ceradajn]] [[herbejo]]jn kaj [[savano]]jn de la Brazilaj Altaĵoj, kaj la [[Pantanalo\|pantanalajn]] kaj [[Ĉako\|ĉakajn]] herbejojn. La ~~diversa~~diversaj [[~~Atlantika~~Atlantikaj ~~arbaro~~arbaroj]] de orienta ~~Brazilujo~~Brazilo estas disigita de la arbaroj de [[Amazonio]] per Kaatingo kaj Cerado, kaj gastigas diferencan [[flaŭro]]n kaj [[faŭno]]n. * Nord-anda ekoprovinco * Ekoprovinco de Nordaj [[Andoj]] * [[Orinoko\|Orinoka ekoprovinco]] * Sud-~~Sudamerika~~sudamerika ekoprovinco == Historio == Sudameriko origine estis parto de la superkontinento [[Gondvano]], kiu inkluzivis [[Afriko]]n, [[Aŭstralio]]n, [[Hindujo]]n, [[~~Nov-Zelando~~Novzelando]]n, kaj [[Antarkto]]n, kaj la ~~Neotropiko~~neotropiko kunhavas multajn plantajn kaj bestajn parencarojn kun aliaj kontinentoj, inkluzive de [[marsupiulo\|~~marsupiulajn~~marsupiulaj]] [[mamuloj]]n kaj la [[~~Antarkta~~antarkta flaŭro~~\|antarktan flaŭron~~]]. Post la decida disfalo de [[Gondvano]] ĉirkaŭ antaŭ 110 milionoj da jaroj, Sudameriko estis apartigita de [[Afriko]] kaj drivis norden kaj okcidenten. Multe pli malfrue, antaŭ ĉirkaŭ 2 ĝis 3 milionoj da jaroj, Sudameriko estis ligita al [[Nordameriko]] per la [[Istmo de Panamo]] , kiu permesis biologian interŝanĝon inter la du kontinentoj, la tiel nomatan Grandan Amerikan Interŝanĝon. Linio 37 ⟶ 38: === Bestoj === [[Dosiero:Blue-poison.dart.frog.and.Yellow-banded.dart.frog.arp.jpg\|thumb\|150px\|''Dendrobates azureus'' (supre) kaj ''Dendrobates leucomeles'']] [[Dosiero:Dendrobatidae range.PNG\|150px\|~~thumb~~eta\|~~Distribuo~~[[Arealo]] de la ''Dendrobatidae'']] Tridek unu [[Birdo\|birdfamilioj]] estas [[Endemio\|endemiaj]] de la ~~Neotropiko~~neotropiko, pli ol la duoblo de iu ajn alia ekozono. Ili inkluzivas [[rao]]jn, [[tinamo]]jn, ''Cracidae'', kaj [[Tukano (birdo)\|tokanojn]]. Birdfamilioj origine limigitaj al la ~~Neotropiko~~neotropiko inkluzivas [[kolibro]]jn (familon ''Trochilidae'') kaj [[trogloditedoj]]n (familon ''Troglodytidae''). [[Mamuloj\|Mamulaj]] taksonoj origine restriktaj al la ~~Neotropiko~~neotropiko inkluzivas : * la ordon [[ksenartroj]]n : [[formikomanĝuloj]]n, [[dazipo]]jn, ''Megalonychidae'' kaj ''[[Griza bradipo\|Bradypodidae]]''; * okcidentajn simiulojn : [[kalitriksedoj]]n, [[cebedoj]]n, ''Aotidae'', ''Pitheciidae'', ''Atelidae''; * ''Caviomorpha'' ([[ronĝuloj]]n), inkluzive de [[kapibaro]]n, [[kobajo]]n, kaj [[ĉinĉilo~~\|ĉinĉiledojn~~]]j; * la ordojn ''Didelphimorphia'' kaj ''Paucituberculata''. Aliaj ekzemploj de grupoj kiuj estas komplete aŭ ĉefe restriktaj al ~~Neotropiko~~neotropiko inkluzivas : * [[Furnariedoj]]n Linio 68 ⟶ 69: == Bibliografio == {{en}} Cox, C. Barry; Peter D. Moore 1985 : Biogeography. An Ecological and Evolutionary Approach (Fourth Edition). ''Blackwell Scientific Publications'', Oxford. ~~{{en}}~~ {{en}} Dinerstein, Eric; David Olson; Douglas J. Graham; et al. 1995 : A Conservation Assessment of the Terrestrial Ecoregions of Latin America and the Caribbean. ''World Bank'', Washington DC. {{en}} Schultz, J. 2005 : The Ecozones of the World, ''Springer'', Berlin Heidelberg New York, 2n ed. ISBN 3-540-20014-2. Linio 74 ⟶ 75: == Eksteraj ligiloj == <!-- [http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial_nt.html Listo de la ekoregionoj de la ~~Neotropiko~~neotropiko (WWF)]--> {{en}} [http://www.panda.org/what_we_do/where_we_work/index.cfm Mapo de la ekozonoj] ~~{{en}}~~ {{es}} {{en}} [http://www.eco-index.org Eko-Indekso, Dulingvaj elserĉ-referencoj pri naturprotektaj kaj esploradaj projektoj en la ~~Neotropiko~~neotropiko; Servo de la "Rainforest Alliance" (Pluvarbara Ligo).] *{{en}} [http://books.google.be/books?id=_Suu7a-ERdMC&pg=PA311&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Neotropikaj fiŝoj.]

Neotropiso: Malsamoj inter versioj