Aŭstralazia ekozono: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
-{{alinomigu}}. ankoraŭ {{mankas fonto}} por la esperantigo |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 1:
[[Dosiero:Australasienlogo.png|eta|250px|La aŭstralazia ekozono (verde)]]
La '''aŭstralazia ekozono''' estas unu el la ok [[ekozono]]j aŭ [[biogeografio|biogeografiaj]] regnoj de la [[Tero|ter]]supraĵo. Ĝi [[Geografio|geografie]] kongruas kun [[Aŭstralazio]]. Tamen, ambaŭ [[nocio]]j ne estas [[sinonimo]]j el ĉiuj vidpunktoj. La ekozono ampleksas [[Aŭstralio]]n, la [[insulo]]n de [[Novgvineo]] (
==Aparteco kaj origino==
Linio 8:
Aŭstralio kaj Novgvineo estas okulfrapaj pro siaj [[Marsupiuloj|marsupiulaj]] [[mamuloj]], inkluzive de [[kanguruo]]j, ''Phalangeridae'', kaj [[vombato]]j. La lastaj [[Monotremoj|monotremaj]] mamuloj, la [[ekidno]]j kaj la [[ornitorinko]]j, estas [[Endemio|endemiaj]] en la aŭstralazia ekozono. Antaŭ la alveno de la homoj, ĉirkaŭ antaŭ 50 000 jaroj, nur proksimume triono de la aŭstraliaziaj mamulaj specioj estis [[Placentuloj|placentulaj]].
La [[limo]] inter la aŭstralazia kaj la
==Geologio==
La nuntempa disvastiĝo de aŭstralaziaj plantoj kaj bestoj parte rezultas el la [[Geologio|geologia]] [[historio]] de la [[Tero|ter]][[korpo]]j de la ekozono. Pluraj el tiuj estas [[fragmento]]j de la [[pra]][[kontinento]] [[Gondvano]], kvankam iuj el la pli malgrandaj [[insulo]]j [[Vulkano|vulkane]] originis pli freŝdate, kaj neniam estis eroj de Gondvano.
Novgvineo, Australio, kaj [[Tasmanio]], kolektive konataj kiel la '''Aŭstralia-novgvinea kontinento''' aŭ [[Sahulo]], estas konektataj per neprofunda [[kontinentbreto]], kaj kune konsistigas la plej vastan fragmenton de Gondvano. La neprofunda kontinenta platformo, kiu nuntempe disigas la insulojn, estis konstituanta [[terponto]]n kiam la [[Maro|maraj]] niveloj estis pli malaltaj, plej freŝdate dum la [[glaciepoko]]. Novgvineo kaj Aŭstralio samhavas multajn [[Familio (biologio)|familiojn]] de [[birdo]]j kaj [[marsupiulo]]j. Dum la Hinda-Aŭstralia plato, kiu ampleksas [[Hindujo]]n, Aŭstralion, kaj inter ambaŭ la fundon de
==Faŭno==
[[Kiropteroj]] estis la solaj [[mamuloj]] de Novzelando ĝis la alveno de homoj. Birdoj adaptiĝis al [[Ekologia niĉo|ekologiaj niĉoj]], kiel tiuj de grandaj [[herbomanĝuloj]], [[insektomanĝuloj]], kaj grandaj [[karnomanĝuloj]], kiuj estis okupitaj aliloke de mamuloj. Novzelando restis en la malvarmetaj kaj humidaj [[latitudo]]j, kaj perdis multajn plantajn kaj bestajn familiojn kiuj estis netoleremaj de sia malvarmeta klimato, inkluzive de [[araŭkario]]j kaj la plej multaj proteoj, same kiel [[krokodilo]]j kaj [[testuduloj]].
Grandaj [[reptilioj]], inkluzive de krokodiloj kaj grandaj [[varano]]j (
Estas 13 endemiaj birdofamilioj, inkluzive de [[kazuaredoj]], [[apterigedoj]], ''Rhynochetidae'', [[kakatuedoj]], [[paradizeedoj]] kaj [[melifagedoj]].
Linio 25 ⟶ 26:
La alveno de la homoj en Aŭstralio kaj Novgvineo antaŭ 50 - 60 000 jaroj alportis [[hundo]]jn ([[dingo]]jn) al Aŭstralio, kaj hundojn kaj [[porko]]jn al Novgvineo. Porkoj kaj [[rato]]j alvenis en Novzelando kun la unuaj [[Polinezio|polineziaj]] koloniistoj antaŭ 800 jaroj. La alveno de la eŭropanoj alportis amason da novaj bestoj kaj plantoj, inkluzive de [[ŝafo]]j, [[kuniklo]]j kaj [[vulpo]]j, al Aŭstralazio, kiuj plie disrompigis la enlandajn [[ekosistemo]]jn; multaj aŭstralaziaj plantoj kaj bestoj nuntempe estas endanĝerigitaj.
==Ekoregionoj==
{{Aŭstralaziaj tropikaj kaj subtropikaj humidaj foliarbaroj}}
▲[[Dosiero:Australasian biomes.svg|eta|220px|left|Aŭstralaziaj [[biomo]]j.]]
{{Aŭstralaziaj
{{Aŭstralaziaj mezvarmaj foliaj kaj miksaj arbaroj}}
{{Aŭstralaziaj tropikaj kaj subtropikaj herbejoj, savanoj kaj arbedaroj}}
{{Aŭstralaziaj mezvarmaj herbejoj, savanoj kaj arbedaroj}}
{{Aŭstralaziaj montaraj herbejoj kaj arbustaroj}}
{{Aŭstralaziaj tundroj}}
{{Aŭstralaziaj mediteraneaj arbaroj, duonarbaroj kaj arbustaroj}}
{{Aŭstralaziaj dezertoj kaj kserofitaroj}}
{{Aŭstralaziaj mangrovarbaroj}}
==Vidu ankaŭ==
|