Kiel registrite je 18:25, 6 jun. 2014 redakti Iketsi (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 13 630 redaktoj e esperantigado, anstataŭigis: thumb\| → eta\| (8), \|left → \|maldekstra (2), \|right → \|dekstra ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 15:00, 12 apr. 2015 redakti malfari KuBOT (diskuto \| kontribuoj) Robotoj 112 941 redaktoj e Forigo de la ŝablono(j) LigoElstara kaj/aŭ LigoLeginda laŭ VP:FA; kosmetikaj ŝanĝoj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 41: Regionoj kiuj travivis pli bonege mediajn efikojn kiam la lasta [[glaciepoko]] finiĝis havas multe pli evidentan ŝtonepokon, kiu daŭras ĝis jarmilo. En [[Norda Eŭropo]], socioj povis vivi bone danke al abundaj manĝaĵprovizadoj de la marskoj kreskitaj per pli varma klimato. [[Dosiero:Lepenski Vir Head.JPG\|eta\|180px\|maldekstra\|Escultura de [[Lepenski Vir]].]] Tiaj kondiĉoj produktis karakterizajn homajn kondutojn kiuj estas konservitaj en la materiala arkivo, kiel ekzemple la Maglemosian kaj Azilian kulturoj. Tiuj kondiĉoj ankaŭ prokrastis la alvenon de la [[Neolitiko]] ĝis same malfrue kiel 4000 a.K. en Norda Eŭropo. Restaĵoj de tiu periodo estas malmultaj kaj longdistance inter ili, ofte limigitaj al rubujoj. En arbarkovritaj areoj, la unuaj signoj de senarbarigo estis trovitaj, kvankam ĝi serioze ekiĝis dum Neolitiko, kiam multe da spaco estus necesa por la [[agrikulturo]]. Linio 51: === Neolitiko === [[Dosiero:Poterie neolithic.JPG\|eta\|Alfarería neolítica.]] Neolitiko aŭ "Nova Ŝtonepoko", estis periodo en la evoluo de homa teknologio, ĝi komenciĝis proksimume en 9500 a.K en Mezoriento. Ĝi estas konsiderata kiel lasta parto de la Ŝtonepoko. La Neolitiko sekvis la kulminan periodon Holoceno Epipaleolitiko, komencante kun la pliiĝo de terkultivado, kiu okazigis la "Neolitikan revolucion" kaj finon kiam iloj el metalo ĝeneraliĝis en la bronzepoko aŭ evoluante rekte en la [[Ferepoko]], dependante de geografia regiono. La Neolitiko ne estas specifa kronologia periodo, sed prefere serio de kondutismaj kaj kulturaj karakterizaĵoj, inkluzive de la uzo de sovaĝaj kaj hejmaj kultivaĵoj kaj la uzo de dombestoj. Novaj rezulto-ŝovoj la komencon de la Neoolita kulturo-dorso al ĉirkaŭ 10700 to 9400 BCE en Tell Qaramel en pli norda Sirio, 25 km nordo de Aleppo. [3 ] Ĝis tiuj rezultoj estas adoptitaj ene de arkeologia komunumo, la komenco de la Neoolita kulturo estas pripensita esti en la Oriento ( Jeriĥo, modern-tago-Cisjordanio) proksimume 9500 BCE. Ĝi evoluis rekte de la Epipaleolitic Natufiana kulturo en la regiono, kies popolo iniciatis la uzon de sovaĝaj muslioj, kiuj tiam evoluis en vera terkultivado. La Natufians povas tiel esti nomata "proto-neoolita" (12,500-9500 BCE aŭ 12,000-9500 BCE ). Ĉar la Natufians fariĝis dependa de sovaĝaj muslioj en ilia dieto, kaj sidema vivmaniero komencis inter ili, la klimatŝanĝoj asociitaj kun la Pli Juna Driaso supozeble devigis homojn evoluigi terkultivadon. Preter 9500-9000 BCE, terkultivado-komunumoj ekestis en la Oriento kaj atingis Malgrandan Azion, Nordafriko kaj Norda Mezopotamio. [[Dosiero:Axe polished.JPG\|eta\|maldekstra\|180px\|Hacha pulida.]] Early Neolithic-terkultivado estis limigita al mallarĝa vico da plantoj, kaj sovaĝaj kaj malsovaĝigita, kiuj inkludis spelteton, milio kaj literumis, kaj la konservado de hundoj, ŝafo kaj kaproj. De ĉirkaŭ 8000 BCE, ĝi inkludis malsovaĝigis brutaron kaj porkojn, la establadon de konstante aŭ laŭsezone loĝataj kompromisoj, kaj la uzon de ceramikaĵo. Ne ĉio el tiu kultura elementokarakterizaĵo de la Neolitiko ekaperis ĉie en la sama sinsekvo: la plej fruaj agrikulturaj socioj en la Proksima Oriento ne uzis ceramikaĵon, kaj, en Britio, ĝi restas neklara al kiuj amplekso-plantoj estis malsovaĝigita en la plej frua Neolitiko, aŭ eĉ ĉu konstante definitivaj komunumoj ekzistis. En aliaj mondopartoj, kiel ekzemple Afriko, Sudazio kaj Sudorienta Azio, sendependaj malsovaĝigo-okazaĵoj kondukis al siaj propraj region-karakterizaj Neoolitaj kulturoj kiuj ekestis kompletely nepartianon de tiuj en Eŭropo kaj Sudokcidento Azio. Early Japanese socioj uzis ceramikaĵon antaŭ evoluigi agrikulturon. Linio 115: * [[Meza paleolitiko]] ; * [[Malfrua paleolitiko]] ; * [[Fina paleolitiko]] ([[Afriko]]) ; [[Mezolitiko]] : *** [[Epipaleolitiko]] ; Linio 159: ; Paleolitiko * Antaŭ 5 milionoj da jaroj: apero de [[aŭstralopiteko]]. * Antaŭ 3 milionoj da jaroj: apero de [[homo habilis]] ofte rigardata kiel la unua vera homo. * Antaŭ 400.000 jaroj: [[fajro]]-regado; * Antaŭ 80.000 jaroj: unuaj entombigoj; * Antaŭ 30.000 jaroj: ''homo sapiens'' estas la sola homa specio, kiu pluvivas post la malapero de la [[Neandertala Homo\|neandertala homo]]; * Antaŭ 20.000 jaroj: pentraĵoj en la [[groto Lascaux]]. ; Neolitiko Linio 174: == Gravaj prahistoriistoj == [[Dosiero:Boucher de Perthes.jpg\|eta\|[[Jacques Boucher de Perthes]], unu el la patroj de la prahistorio]] * La kronologio de la prahistorio establiĝis en la [[19-a jarcento]], sekve al la laboro de [[Linnaeus]] kaj [[Georges-Louis Leclerc de Buffon\|Buffon]]. * En [[1820]], [[Christian Jürgensen Thomsen]] ordigis la kolektojn de sia muzeo rilate al la materialoj uzataj kaj kreis la klasigadon de la ''tri epokoj'': [[ŝtonepoko]], [[bronzepoko]] kaj [[ferepoko]].<ref>''Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed'', 1836.</ref> * En [[1861]] [[Édouard Lartet]] proponis kronologion fonditan je la specioj de la regantaj mamuloj. Linio 181: == Problema difino == Kutima difino de prahistorio estigas plurajn problemojn tiom pri la kriter-elekto kiom por determini la datadon de la tempaj limoj prahistoriaj. === Kriterioj de la prahistorio-komenco === Linio 209: * [http://www.seilnacht.tuttlingen.com/Lexikon/Hoehlen.htm La plej fruaj trovaĵoj de homa arto devenas el la malnova ŝtonepoko, ĉefe la grotpentraĵoj] {{lingvokodo\|de}} * [http://www.loewenmensch.de/ Leonohomo - unu el la plej malnovaj ĝis nun trovitaj artaĵoj] {{lingvokodo\|de\|en\|fr}} * [http://www.landschaftsmuseum.de/Seiten/Lexikon/Altsteinzeit.htm Pri la malnova ŝtonepoko en la muzeo Obermain Kulmbach] {{lingvokodo\|de}} * [http://www.northpacificprehistory.com Prahistorio en la norda Pacifiko] {{lingvokodo\|en\|ru\|fr\|es}} * {{Retarkivo\|2009\|http://www.urgeschichte.com Muzeo pri prahistorio en Asparn ĉe la Zaya}} {{lingvokodo\|de\|en\|cz}} Linio 216: {{havenda artikolo\|Prahistorio}} ~~{{LigoLeginda\|es}}~~ [[Kategorio:Prahistorio\| ]] ~~{{LigoElstara\|sr}}~~

Prahistorio: Malsamoj inter versioj