Kiel registrite je 10:32, 10 nov. 2015 redakti Tlustulimu (diskuto \| kontribuoj) Burokratoj, Patrolantoj, Interfacaj administrantoj, Administrantoj 88 916 redaktoj e korekto, ŝablono ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 10:43, 10 nov. 2015 redakti malfari Lohengrin (diskuto \| kontribuoj) Patrolantoj 3 108 redaktoj Neniu resumo de redakto Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 1: [[Dosiero:Piłsudski May 1926.jpg\|thumb\|300px\|Marŝalo Józef Piłsudski sur la Ponto Poniatowski la 13-an de majo 1936. De maldekstre: Kazimierz Stamirowski, Marian Żebrowski, Gustaw Orlicz-Dreszer, Józef Piłsudski, Władysław Jaroszewicz kaj Michał Galiński.]] '''La maja puĉo''' ('''maja ŝtatrenverso''', '''maja atenco'''; {{lang-pl\|przewrót majowy}} aŭ {{Lang\|pl\|''zamach majowy''}}) estis [[puĉo]] realigita en [[Dua Pola Respubliko\|Pollando]] de [[Marŝalo de Pollando\|marŝalo]] [[Józef Piłsudski]] inter la 12-a kaj 14-a de majo 1926. La puĉo forigis la registaron de [[Prezidanto de Pollando\|prezidanto]] [[Stanisław Wojciechowski]] kaj ĉefministro [[:en:Wincenty_Witos\|Wincenty Witos.]] Establita estis nova registaro gvidata de [[Kazimierz Bartel]], profesoro de [[Lviva Politekniko]].▼ [[Dosiero:Piłsudski_on_Poniatowski's_Bridge.jpg~~\|right~~\|thumb~~\|200x200px~~\|Piłsudski (centre) sur la Ponto Poniatowski en Varsovio la 12-an de majo 1926, dum la maja puĉo. Dekstre staras generalo [[~~:en:Gustaw_Orlicz-Dreszer\|~~Gustaw Orlicz-Dreszer]].]]▼ [[Dosiero:Atak maj 1926.jpg\|thumb\|Atako de soldatoj de Piłsudski ĉe Aleje Jerozolimskie en Varsovio]] [[Dosiero:Rzad_Bartla_1_1926.jpg\|thumb\|La unua registaro de [[Kazimierz Bartel]] post la ĵuro la 15-an de majo 1926]] [[Dosiero:May coup dead soldiers memorial plaque.JPG\|thumb\|Memortabulo al la viktimoj de la puĉo]] ▲'''La maja puĉo''' ('''maja ŝtatrenverso''', '''maja atenco'''; ~~{{lang-pl\|~~[[pole]] ''przewrót majowy}}'' aŭ ~~{{Lang\|pl\|~~''zamach majowy''}}) estis [[puĉo]] realigita en [[Dua Pola Respubliko\|Pollando]] de [[Marŝalo de Pollando\|marŝalo]] [[Józef Piłsudski]] inter la 12-a kaj 14-a de majo 1926. La puĉo forigis la registaron de [[Prezidanto de Pollando\|prezidanto]] [[Stanisław Wojciechowski]] kaj ĉefministro [[~~:en:Wincenty_Witos\|~~Wincenty Witos.]]. Establita estis nova registaro gvidata de [[Kazimierz Bartel]], profesoro de [[Lviva Politekniko]]. Komence oni proponis la prezidantecon al Piłsudski, sed li rifuzis favore al [[Ignacy Mościcki~~\|Ignacy Mościcki.~~]]. Piłsudski tamen restis la plej influa politikisto en Pollando kaj estis "griza eminenco" ĝis sia morto en 1935. == Preparoj == En novembro 1925 la registaro de ĉefministro [[~~:en:Władysław_Grabski\|~~Władysław Grabski]] estis anstataŭigita de la registaro de ĉefministro [[Aleksander Skrzyński]], kiu ricevis subtenon de [[Nacia Demokratio ]]~~<nowiki/>~~ kaj [[Pola Partio Socialista]] (PPS). Ĝeneralo [[Lucjan Żeligowski]] fariĝis ministro de armeaj aferoj. Tamen post kiam PPS retiris sian subtenon, ĉi tiu registaro ankaŭ falis kaj estis anstataŭigita de tiu de ĉefministro [[~~:en:Wincenty_Witos\|~~Wincenty Witos]], formita de [[Pola Popola Partio "Piast"]] kaj [[Kristana Asocio de Nacia Unueco]] ([[Chjeno-Piast]]). La nova registaro havis eĉ malpli da subteno ol la antaŭaj. La deklaroj de Józef Piłsudski, kiu vidis la konstantajn movojn de la potenco en [[Sejmo]] (malsupera ĉambro de la pola parlamento) kaosaj kaj detruaj, gvidis al [[puĉo]]. Krom la hejma tumulto, la polan politikon skuis kaj komerca milito kontraŭ [[Germanio]] komencita en junio 1925, kaj la subskribo de la [[Traktatoj ~~de Locarno\|Traktato~~ de Locarno]] la 16-an de oktobro. Per la kontrakto la [[Okcidenta Eŭropo\|okcidenteŭropaj]] aliancanoj de la [[unua mondmilito]] kaj la novaj landoj de [[Mezeŭropo\|centra]] kaj [[orienta Eŭropo]] volis sekurigi postmilitajn teritoriajn gajnojn je la prezo de normaligo de rilatoj kun malvenkinta [[Germanio]]. == Puĉo == La 10-an de majo 1926 formiĝis koalicia registaro de Kristanaj Demokratoj kaj Agraristoj. La saman tagon Józef Piłsudski en intervjuo donita al ''Kurier Poranny ''(la Matena Kuriero) diris, ke li "pretas batali kontraŭ la malbono" de ''Sejmokratio'' kaj promesis ''sanacion ''(resanigon) de la politika vivo. La eldono de la ĵurnalo estis konfiskita de la aŭtoritatoj.~~<span class="cx-segment" data-segmentid="130"></span>~~ Dum la nokto inter la 11-a kaj 12-a de majo la varsovia garnizono deklaris alarman staton. Kelkaj trupoj marŝis al [[Rembertów]], kie la soldatoj ĵuris sian subtenon al Piłsudski. La 12-an de majo ili marŝis al Varsovio kaj kaptis pontojn sur [[Vistulo]]. Dume la registaro de Wincenty Witos deklaris [[Krizostato\|krizostaton]]. ▲[[Dosiero:Piłsudski_on_Poniatowski's_Bridge.jpg\|right\|thumb\|200x200px\|Piłsudski (centre) sur la Ponto Poniatowski en Varsovio la 12-an de majo 1926, dum la maja puĉo. Dekstre staras generalo [[:en:Gustaw_Orlicz-Dreszer\|Gustaw Orlicz-Dreszer]].]] Ĉirkaŭ la 17-a horo marŝalo Piłsudski renkontis prezidanton [[Stanisław Wojciechowski]] sur la Ponto Poniatowski. Piłsudski postulis eksiĝon de la registaro de Witos, dum Wojciechowski postulis kapitulacon de Piłsudski. Ĉar la intertraktado donis neniun rezultoj, ĉirkaŭ la 19-a horo komenciĝis batalado. La sekvan tagon komenciĝis nova serio de intertraktadoj, en kiuj mediaciis [[ĉefepiskopo]] [[~~:en:Aleksander_Kakowski\|~~Aleksander Kakowski]] kaj [[sejmmarŝalo]] [[Maciej Rataj]]. La intertraktadoj tamen alportis neniun ŝanĝon. La 14-an de majo [[Pola Partio Socialista]] deklaris sian subtenon al la ribeluloj kaj alvokis al [[ĝenerala striko]], kion subtenis la Fervojista Sindikato (''Związek Zawodowy Kolejarzy''). La striko de socialistaj fervojistoj paralizis la trafikon kaj malebligis al la por-registaraj taĉmentoj atingi [[Varsovio\|Varsovion]].<ref name="Davies1982-422">{{Ŝablono:Cite book\|author = Norman Davies\|title = God's playground: a history of Poland. The origins to 1795\|url = http://books.google.com/books?id=DMoPXktGwiUC&pg=PA422\|accessdate = 1111a de ~~March~~marto 2013\|year = 1982\|publisher = Columbia University Press\|isbn = 978-0-231-51479-8\|page = 422}}</ref> Por preventi ke la bataloj en Varsovio ŝanĝiĝu al tutlanda [[interna milito]], Wojciechowski kaj Witos demisiis. Linio 24 ⟶ 29: == Konsekvencoj == Piłsudski iniciatis aŭtoritaran regadon de [[Sanacja]] (1926–39), celanta reenkondukon de morala "sano" al la publika vivo. Kvankam ĝis sia morto en 1935 Piłsudski ludis dominan rolon en la registaro de Pollando, liaj formalaj oficoj —- krom dufoja ĉefministreco en 1926-28 kaj 1930 ~~—~~- estis grave limigitaj ĝis tiuj de ministro de defendo kaj inspektoro-generalo de la [[armitaj fortoj]]. La alpreno de nova pola konstitucio en aprilo 1935 (la [[Aprila Konstitucio]]), preparita de subtenantoj de Piłsudski laŭ liaj instrukcioj, enkondukis fortan oficon de prezidanto. La konstitucio validis en Pollando ĝis la [[dua mondmilito]] kaj estis uzata de la registaro en ekzilo dum kaj post la milito. Linio 32 ⟶ 37: == Bibliografio == * Joseph Rothschild, Pilsudski's Coup D'État''<nowiki/>'', Columbia University Press, 1967, [[:en:Special:BookSources/0231029845\|ISBN 0-231-02984-5]]. == Eksteraj ligiloj ==

Maja puĉo: Malsamoj inter versioj