Palearktiso: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
ujo->io |
||
Linio 4:
La '''palearktiso''' <ref> Tute ne temas pri [[Arkto|arkta]] regiono, nek pri iu "malnova arkto" ĉar la ekozono enhavas ankaŭ vastegajn mezvarmajn, mediteraneajn kaj dezertajn partojn; tial laŭvorta traduko estas erariga kaj senenhava; la Esperanta nomo, senpere derivata de la 19-a jarcenta scienca-latina nomo ''Palaearctis'' estas laŭfundamenta (15-a regulo : La tiel nomataj vortoj fremdaj, t.e. tiuj, kiujn la plimulto de la lingvoj prenis el unu fonto, estas uzataj en la lingvo Esperanto sen ŝanĝo, ricevante nur la ortografion de tiu ĉi lingvo) kaj ne kreas konfuzojn pri ties signifo. Tio kio jam estas internacia inter fakuloj, restu evidente prefere tiele. <!--En neniu alia lingvo oni estas tradukinta la terminon laŭvorte.--> </ref> aŭ '''palearktisa ekozono''' estas unu el la ok [[ekozono]]j aŭ [[biogeografio|biogeografiaj]] regnoj de la [[Tero|tersupra]]ĵo. Ĝi esence korespondas al la [[ekoregiono]]j de la [[Tero|tersupra]]ĵoj de [[Eŭropo]], de la nordo de [[Azio]] (ĝis la nordo de [[Himalajo]]), de [[Afriko]] [[Nordo|norde]] de [[Saharo]], kaj de eta parto de [[Meza Oriento]].
El fizika vidpunkto, ĝi estas [[ekozono]] de vastega [[areo]], sed relative malmulte varia, ĉar [[Klimato|klimate]] esence modera aŭ malvarma. Ĝi neniun regionon klimate [[Tropiko|tropikan]] entenas, sed certaj partoj estas aridaj, kiel [[
Paléarctique (adj.)
1) Dans la nomenclature d’Alfred Russel Wallace, qualifie le territoire biogéographique correspondant à l’Europe et à l'Azie ( hormis les péninsules arabique, indienne et indochinoise et l'archipel malais). 2) Se dit de la flore ou de faune ou plus particulièrement d’un taxon present dans toute cette partie du globe ou qui en est originaire. 3) Dans une flore donnée, se dit de l’élément constitué par de tels taxons. 4) Se dit de l’aire de tels taxons.
Linio 14:
== Ĉefaj ekologiaj partoj ==
[[Dosiero:Grib skov.jpg|eta|left|220px|Mezvarma miksita [[arbaro]] en [[
Laŭ la [[tipologio]] de la [[Monda Natur-Fonduso]] (WWF), ekozonoj estas subdividataj kaj [[Biomo|biome]] kaj [[Ekoprovinco|ekoprovince]]. Ekoprovincoj (aŭ biolandoj) estas teritorioj biogeografiaj pli malvastaj ol ekozono kaj ili ampleksas unu aŭ plurajn [[ekoregiono]]jn. Por la palearktiso, oni havas:
=== Eŭropa-siberia ekoprovinco ===
Tiu ĉi boreala kaj mezvarma ekoprovinco konstituas la plej grandan surfacon de la ekozono. Ĝi etendiĝas ekde [[tundro]] en la plej nordaj ekstremaĵoj de [[
=== Mediteranea ekoprovinco ===
[[Dosiero:Sant-Llorenc-vegetacio-caracteristica.jpg|eta|[[Mediteraneo|Mediteranea]] [[arbaro]] en [[
La teritorioj kiuj borderas la [[Mediteranea maro|Mediteranean Maron]] en [[Sud-Eŭropo]], [[Nordafriko]] kaj [[Okcidenta Azio]] gastigas la mediteraneajn ekoregionojn kiuj kune konstituas la plej grandan kaj la plej diversan mediteranean areon de la mondo, kun ĝenerale mildaj, pluvaj vintroj kaj varmegaj, sekaj someroj. La [[mozaiko]] de la [[mediteraneaj arbaroj, duonarbaroj kaj arbustaroj]] gastigas 13 000 [[Endemio|endemiajn]] speciojn. La [[Mediteranea regiono|mediteranea ekoprovinco]] ankaŭ estas inter la plej endanĝerigitaj biogeografiaj teritorioj; nur 4 % de la origina [[vegetaĵaro]] de ĝi postrestas, kaj homaj aktivecoj, inkluzive de tropaŝtiĝo, [[senarbarigo]], kaj transformado de teroj por paŝtejo, [[agrikulturo]] aŭ urbanizado, estas degradintaj multon de la ekoprovinco. Antaŭe tiu ĉi plejofte estis kovrita de arbaroj kaj [[duonarbaro]]j, sed intensa homa uzado estis reduktinta multon de ĝi al [[Kserofito|kserofitaj]] arbedaroj, [[arbustaro]]j kaj [[Makiso (vegetaĵejo)|makisoj]], konataj laŭ diversaj lokaj nomoj. La [[organizo]] [[Naturprotekto Internacie]] estas indikinta la Mediteranean basenon kiel unu el la [[biodiverseco-riĉaĵejo]]j de la mondo.
Linio 29:
=== Okcident- kaj mez-azia ekoprovinco ===
[[Dosiero:Кар обл1.JPG|eta|220px|[[Stepo]] en [[
La [[Kaŭkazio|kaŭkaziaj]] [[montaro]]j, kiuj etendiĝas inter la [[Nigra Maro|Nigra]] kaj la [[Kaspia Maro]]j, estas eksterordinare riĉa miksaĵo de [[Koniferarbaro|konifer-]], foliaj, kaj miksaj arbaroj, kaj inkluzivas ekzemple la ekoregionon de la [[foliarbaroj apud Nigra Maro kaj de Kolĉido]].
Linio 35:
=== Orientazia ekoprovinco ===
[[
== Dolĉakvo-ekoregionoj ==
La ekozono ankaŭ ampleksas plurajn gravajn dolĉakvo-ekoregionojn, inkluzive de la tre disvolviĝitaj riveroj de Eŭropo, de la riveroj de
== Faŭno kaj flaŭro ==
| |||