Holarktiso: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
ligiloj, normoj
Neniu resumo de redakto
Linio 7:
1) Indikas la [[Fitogeografio|fitogeografian]] aŭ la [[Flaŭro|flaŭran]] teritorion respondanta al la ''Holarctis''. 2) Diriĝas pri la flaŭro (aŭ la faŭno) aŭ speciale pri taksono ĉeestanta en tuta tiu parto de la mondo aŭ kiu estas origina de tie. 3) En difinita flaŭro, diriĝas pri la elemento konstituita de tiaj taksonoj. 4) Diriĝas pri la [[arealo]] de tiaj taksonoj. ] </ref> se ĝi originas el tiu [[ekozono]].
 
== ĈefajPrecipaj biomoj ==
La [[biomo]]tipo kiun oni trovas en difinita areo dependas de la [[latitudo]] kaj de la loka [[geografio]]. En la alta [[nordo]], zono de [[Arkto|arkta]] [[tundro]] ĉirkaŭas la [[marbordo]]n de la [[Arkta Oceano]]. La [[grundo]] sub tiu teritorio estas [[Multjare frostiĝinta tero|ĉiamfrosto]]. En tiuj malfacilaj kreskadcirkonstancoj, malmultaj plantoj povas postvivi. Sude de la [[tundro]], transe Nordameriko kaj Eŭrazio, la [[tajgo]] etendiĝas. Tiu ĉi karakteriziĝas je [[koniferarbaro]]. Suden ekde tie ĉi, la biomoj iĝas pli diversaj. Kelkaj areoj kovriĝas kun [[Klimato|klimate]] mezvarmaj [[prerio]]j aŭ [[stepo]]j, dum aliaj portas [[Mezvarmaj foliaj kaj miksaj arbaroj|mezvarmajn foliajn kaj miksajn arbarojn]]. La [[Sudo|suda]] parto de la holarktiso ĝislimas la [[dezerto]]n kiu estas dominata de plantoj kaj bestoj akomodiĝantaj al la sekaj cirkonstancoj <ref>Schultz, J. 2007 </ref>.
 
Linio 44:
Alia potenca efiko de tutmonda varmiĝo sur nordaj ekosistemoj estas la fandiĝo de la multjare frostiĝinta tero. Tiu povas signifike efiki sur la plantaj komunumoj kiuj estas adaptitaj al la frostiĝinta grundo, kaj ankaŭ havas implikaĵojn por plia klimata ŝanĝo. Kiam la ĉiamfrosto fandiĝas, ĉiuj arboj kreskante sur ĝi povas morti, kaj la tajgo enmarĉiĝas. En la ekstrema nordo, [[arbusto]]j kaj [[arbedo]]j poste povas transpreni tiun kiu antaŭe estis [[tundro]]. La precizaj efikoj dependas de la fakto ĉu la akvo kiu estis enfermita, povas dreniĝi aŭ ne. En ĉiu okazo, la vivloko ŝanĝigos. Fandiĝanta ĉiamfrosto povas plirapidigi klimatan ŝanĝon estontece. Ene de la multjare frostiĝinta tero, grandaj kvantoj de [[karbono]] estas enfermitaj. Se tiu grundo fandiĝas, la karbono povas esti liberigita en la aeron aŭ kiel [[karbondioksido]] aŭ kiel [[metano]]. Ambaŭ tiuj ĉi estas forcejaj gasoj <ref> {{en}} Stokstad, E. 2004 : Defrosting the Carbon Freezer of the North. ''Science'' 304:5677:1618-1620 </ref>.
 
Habitatfragmentiĝo minacas grandan variadon da vivejoj tra la mondo, kaj la HolarktoHolarktiso ne estas escepto. Fragmentiĝo havas variadon da negativaj efikoj sur [[populacio]]j. Ĉar populacioj iĝas detranĉitaj, ilia genetika diverseco suferas kaj ili iĝas vundeblaj rilate abruptaj katastrofoj kaj [[formorto]]. Dum la nordaj partoj de la HolarktoHolarktiso prezentas iujn el la plej vastaj sovaĝejaj areoj kiuj postrestas sur la tero, la sudaj partoj estas tre disvolviĝintaj je iuj lokoj. Tiu ekozono ampleksas plimulton de la evoluintaj landoj, inkluzive de [[Usono]] kaj la landoj de [[Okcidenta Eŭropo]]. Mezvarmaj arbaroj estis la primara ekosistemo en multaj el la plej evoluintaj areoj nuntempe. Tiuj areoj nuntempe estas uzataj por intensa [[agrikulturo]] aŭ estas iĝintaj urbanizadaj. Ĉar areoj estas disvolviĝitaj por agrikulturaj uzadoj kaj homa okupado, naturaj vivlokoj plejparte estas iĝintaj limigitaj al areoj konsiderataj netaŭgaj por homa uzado, kiel [[deklivo]]j aŭ [[Roko|rokaj]] areoj. Tiu modelo de disvolviĝo limigas la eblecoj de bestoj, precipe de la grandaj, por migri.
 
== Naturprotektaj agadoj ==
Linio 58:
{{Referencoj}}
 
== LiteraturoBibliografio ==
*{{en}} Bennet K. D.; J.H. Lawton; A. Gibbs ; M.H. Williamson; M.W. Holdgate; W.D. Hamilton; G.R. Conway 1986 : The Rate of Spread and Population in Increase of Forest Trees During the Postglacial [and Discussion]. ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London''. Series B, Biological Sciences 314:1167:523-531.
*{{en}} Coope, G. R. & A. S. Wilkins 1994 : The Response of Insect Faunas to Glacial-Interglacial Climatic Fluctuations [and Discussion] (in Historical Perspective). ''Philosophical Transactions: Biological Sciences'', 344:1307:19-26.