Cinomuso: Malsamoj inter versioj

'''Prerihundoj''' aŭ '''cinomusoj''' kaj ankaŭ laŭ etimilogio '''hundomusoj''' (genro ''cynomysCynomys'') estas [[genro (biologio)|genro]] de plejparte [[herbovoraj]] nestotruaj [[ronĝulo]]j praloĝantaj en la [[herbejo]]j de [[Norda Ameriko]]. Tiuj ĉi bestoj estas malpli longaj kaj malpli pezaj ol [[marmoto]]j. La kvin specioj de cinomusoj estas: [[nigravosta cinomuso]], [[blankavosta cinomuso]], [[gunisona cinomuso]], [[meksika cinomuso]], kaj [[allena cinomuso]]. Ili estas speco de ter-sciuro (Tribo: Marmoteno) kiu troviĝas en [[Usono]], [[Kanado]], kaj [[Meksikio]]. En MeksikioMeksiko, cinomusoj plejparte troviĝas en la nordaj ŝtatoj, kiuj lokiĝas ĉe la suda fino de la [[Grandaj Ebenaĵoj]], nordorienta [[Sonora]], norda [[Nuevo Leon]], kaj norda [[Tamaulipas]]. En Usono, tiuj plejparte etendiĝas de okcidento de la [[Misisipo (rivero)|rivero Misisipo]], kvankam ili ankaŭ enkondukiĝis en kelkaj orientaj lokoj.

Mezaveraĝe, tiuj ĉi korpulentaj ronĝuloj kreskas al longo inter 30 kaj 40 cm inkludante mallongan voston kaj kun pezo inter 0,5 kaj 1,5 kg. [[Seksa dimorfismo]] de korpa maso de cinomusoj varias inter 105 kaj 136 procentojpercentoj inter la seksoj.<ref name="Hoogland 2002">{{cite journal|author=Hoogland, J. L. |year=2002|title=Sexual Dimorphism of Prairie Dogs|journal=Journal of Mammalogy|volume= 84|issue=4|pages= 1254–1266|doi=10.1644/BME-008}}</ref> Inter la specioj la nigravosta cinomuso tendencas esti la malplej sekse dimorfa, kaj la blankavosta cinomuso tendencas esti la plej sekse dimorfa. Seksa dimorfismo plej altiĝas dum demamigo, kiam inaj cinomusoj perdas pezon kaj viraj cinomusoj komencas manĝi pli, kaj plej malaltiĝas kiam inoj estas gravedaj, kiam viraj cinomusoj estas lacaj pro seksumado.

Cinomusoj estas ĉefe [[herbovoro|herbovoraj]], kvankam ili manĝas iom da [[insekto]]j. Ili ĉefe manĝas gresojn kaj malgrandajn semojn. Aŭtune, ili manĝas floreblajn ne-poacajn vegetalojn. Vintre laktonutrantaj kaj gravedaj femalojinoj aldonas al siaj dietoj [[neĝo]]n por kroma akvo.<ref name="Long 2002">Long, K. (2002) ''Prairie Dogs: A Wildlife Handbook'', Boulder, CO: Johnson Books.</ref> Ili ankaŭ mangas radikojn, semojn, fruktojn, kaj burĝonojn. Ankaŭ [[poacoj]] de variaj specioj estas manĝitaj. Nigravostaj cinomusoj en [[Suda Dakoto]] manĝas okcidentan [[poo]]n, ''Bouteloua gracilis'' (angle: ''[[:en:blue grama]]''), ''Bouteloua dactyloides'' (angle: ''[[:en:buffalograss]]''), ''Festuca octoflora'' (angle: ''[[:en:six weeks fescue]]''), kaj “rulgreson”“rulherbon” (angle: ''[[:en:tumblegrass]]''),<ref name="Long 2002"/> dum gunisona cinomuso manĝas “rabbit brush", [[rultigaro]]n, [[taraksako]]n aŭ [[leontodo]]n, “saltbrush”, kaj [[kakto]]jn aldone al ''Bouteloua dactyloides'' (angle: ''buffalograss'') kaj ''Bouteloua gracilis'' (angle: ''blue grama'').

Cinomusa urbeto povas enteni 15-26 familiaj grupoj.<ref name="Hoogland 1995"/> Povas ankaŭ esti subgrupoj ene de urbetoj, kiuj nomiĝas “kvarteloj”, kiuj apartiĝas de fizikaj bariloj. Familiaj grupoj ekzistas interne de tiuj ĉi kvarteloj. La plej multaj familiaj grupoj komponiĝas de unu adolta reprodukta masklo, du ĝis tri adoltaj femalojinoj kaj unu aŭ du masklidoj kaj unu aŭ du femalidojinidoj. Femalojinoj restas en sia naska grupo vivdaŭre kaj tiel estas la fonto de stabileco en la grupoj.<ref name="Hoogland 1995"/> Maskloj foriras de siaj naskaj grupoj kiam ili maturiĝas por trovi alian familian grupon por defendi kaj reprodukti. Iom da familiaj grupoj entenas pli da reprodukaj femalojinoj ol unu masklo povas regi, do enhavas pli ol unu adolta masklo en si. Inter tiuj ĉi mult-masklaj grupoj, iom eblas enteni maskloj kiuj amike interrilatiĝas, sed la pli multo entenas maskloj kiuj antagonisme interrilatiĝas. Ene de la antaŭaj, la maskloj emas esti parencaj, dum inter la postaj ili emas ne esti parencaj. Du ĝi tri grupoj de femalojinoj povas esti regata de unu masklo. Tamen, inter tiuj ĉi femalajinaj grupoj, ne estas amikaj rilatoj.<ref name="Hoogland 1995"/>

La averaĝa cinomusa teritorio ampleksas 0,05-1,01 hektarojn. Teritorioj havas bone establitajn limojn kiuj koicidas kun fizikaj bariloj tiaj kiaj ŝtonoj kaj arboj.<ref name="Hoogland 1995"/> La enloĝanta masklo de teritorio defendas ĝin kaj antagonisma konduto ja okazas inter du maskloj de malsamaj familioj por defendi iliajn teritoriojn. Tiuj interagoj povus okazi 20 fojojn tage kaj daŭras kvin minutojn. Kiam du cinomusoj renkontas unu la alian ĉe la rando de siajn teritoriojn, ili komencas per fiksrigardado, farado de falsaj kuratakoj, ekpligrandigo de la vosto, klakigo de la dentoj, kaj flaresplorado la proksim-anusaj odorglandoj de unu la alian. Dum batalado, cinomusoj mordas, piedbatas, kaj ramas unu la alian<ref name="Hoogland 1995"/>. Se ties konkuranto estas proksimume la saman grandeco, la femalojinoj partoprenas en baraktado. Alie, se la konkuranto vidiĝas, la femalojinoj signalas al la loĝanta masklo.

[[File:Präriehund P1010308.JPG|thumb|250px|right|Femaloino kun Junulo]]

Cinomusa koito okazas en la nestotruoj, kaj tiel malpliigas la risko de interrompo de konkuranta masklo. Ili ankaŭ estas je malplia risko de predado. Kondutoj kiuj signas ke la femaloino estas en [[oestro]] inkludante subtera akompanado, memlikado de generilo, polvobanado, kaj malfrua nokta eniro en la nestotruo.<ref name="Hoogland 1998"/> La likado de generilo eble protektas kontraŭ sekse transdonitaj malsanoj kaj malsanoj de la generilo<ref name="Hoogland 1998"/> dum polvobanado eble protektas kontraŭ parazitoj. Cinomusoj ankaŭ havas seksparigan vokon kiu konsistas el aro de 2 ĝis 25 bojoj kun 3 ĝis 15 sekundan paŭzon inter ĉiu.<ref name="Hoogland 1998"/> Femalojinoj povas provi pliigi sian reproduktan sukceson per sekskuniĝo kun maskloj ekster siaj familiaj grupoj. Kiam koito finiĝas, la maskulo ne plu sekse interesiĝas pri la femaloino, sed preventas al aliaj maskloj koiti.<ref name="Hoogland 1998">{{cite journal|author=Hoogland, J. L. |year=1998|title=Estrus and Copulation of Gunnison's Prairie Dogs|journal =Journal of Mammalogy|volume= 79|issue=3|pages=887–897|doi=10.2307/1383096}}</ref>

Patrinaj cinomusoj plejmulte zorgas pri junuloj. Aldone al mamnutrado de junuloj, la patrino ankaŭ defendas la vartejan ĉambron kaj kolektas herbojn por la nesto. Maskuloj rolas sian parton per defendado de la teritorio kaj tenado de la nestotruo.<ref name="Hoogland 1995"/> La junuloj travivas siajn unuajn ses semajnojn sub la tero estante mamnutritaj.<ref name="Chance 1976"/> Ili estas demamigitaj kaj komencas alsupri de la nestotruo. Antaŭ kvin monatoj, ili plene kreskiĝas.<ref name="Chance 1976"/> La temo de kooperacia vartado inter cinomusoj jam estas longe debatita inter biologoj. KelakjKelkaj argumentas ke cinomusoj defendas kaj nutras junulojn kiujnkiuj ne estas siaj. <ref name=r2>{{cite journal|author=Hoogland, J. L. |year=1983|title=Black- Tailed Prairie Dog Coteries are Cooperatively Breeding Units|journal=The American Naturalist|volume= 121|issue=2|pages=275–280|doi=10.1086/284057}}</ref> kaj ŝajnas ke junuloj foje dormas en la vartĉambro kun aliaj patrinoj; pro tio ke mamnutrado okazas dumnokte, ĉi tio eblas esti kazo de komuna mamnutrado.<ref name="Hoogland 1995"/> En la posta kazo, aliaj sugestas ke komuna mamnutrado okazas nur kiam patrino misidentigas junulon de alia patrino kiel sian propran. Infanmudro

Infanmurdo sciiĝasankaŭ okaziokazas inter cinomusoj. MaskulojMaskloj kiuj ekregas familia grupo foje mortigas la idojn de la antaŭa maskulomasklo.<ref name="Hoogland 1995"/> Tio ĉi kaŭzas la patrinon pli frue ekoestri.<ref name="Hoogland 1995"/> Tamen, laplejmulto plejmultade infanmortigoinfanmortigoj estas farita de proksimaj parencoj.<ref name="Hoogland 1995"/> Laktantaj femalojinoj foje mortigas la idojn de parencaj femalojinoj kaj por malpliigi la konkuron por la idoj de la femaloino, kaj por pliigi la furaĝa areo prode la malpliiĝoviktima depatrino teritoriaper defendomalpliigo de laŝia viktimateritoria patrinodefendo. Subtenantoj de la hipotezo ke cinomusoj estas komunaj vartantoj diras ke plia kialo de infanmortigo por tiu ĉi specospecio deestas infanmortigo estastio ke la femaloino povas ekhavi eblan helpanton. KunNe lahavante mankoproprajn de la idoidojn, la viktima patrino eblepovas helpashelpi kreskiginutri lakaj idojprizorgi idojn de la alia femaloino.

Eble la plej frapa cinomusa komunikado estas la teritoria voko aŭ “salt-jelpa” montraĵo de la nigravosta cinomuso. <ref>{{cite book|author1=C. N. Slobodchikoff |author2=Bianca S. Perla |author3=Jennifer L. Verdolin |title=Prairie Dogs: Communication and Community in an Animal Society |url=https://books.google.com/books?id=ŝ3PmE_MbDAC&pg=PA249 |year=2009 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-03181-4 |pages=249–}}</ref> Nigravosta cinomuso kutime streĉas la longon de sia korpo kaj pelas sian antaŭpiedoj en la aeron dum farante vokon. Salt-jelpo de unu cinomuso kaŭzas aliajn proksimajn fari same. <ref name=r3>{{cite journal|author=Hoogland, J. |year=1996|url=http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i0076-3519-535-01-0001.pdf |title= ''Cynomys ludovicianus''|journal=Mammalian Species|volume= 535|pages= 1–10|doi=10.2307/3504202|issue=535}}</ref>

<{{referencoj/>}}