Vikipedio

Brno: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
→‎Memoraĵoj kaj vidindaĵoj: reverkis la sekciajn titolojn, ĉar ili estu nur mallongaj enhavtabeleroj kaj per si mem ne enhavu informojn aliloke neprezentatajn
mi estas de tiu urbo kaj neniam ajn aŭdis/vidis iun ajn uzi la formon "Brino", malkiel la aliajn – Vikipedio ne estas por proponi novajn teoriajn variantojn, sed resumi la efektivan uzon
Linio 2:
<!-- *** Kapo *** -->
| nomo = Brno
| devena_nomo =
| alia_nomo = {{LingvoKunNomo|de|german|''Brünn''}}
| alia_nomo1 = {{LingvoKunNomo|la|latin|''Bruna''}}
| kategorio = urbo
<!-- *** Dosiero *** -->
| dosiero = Brno View from Spilberk 131.JPG
| dosiero_priskribo = Centro de Brno el Špilberk
| dosiero_kompl = [[Dosiero:Logo Brno.svg|200px|Emblemo de Brno]]
<!-- *** Simboloj *** -->
| flago = Flag of Brno.svg
| blazono = Brno (znak).svg
<!-- *** Nomo *** -->
| etimologio =
| oficiala_nomo = Brno
| moto =
| kromnomo =
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| lando = Ĉeĥio
| lando_flago = 1
| ŝtato_tipo =
| ŝtato =
| regiono = Sudmoravia regiono
| histregiono = Moravio
| histregiono1 =
| distrikto = Distrikto Brno-urbo
| komunumo =
| municipo = Brno
| municipo_tipo = Administra municipo
| ĉefurbo =
<!-- *** Familio *** -->
| parenco =
| montaro =
| ŝoseo =
| limo =
| parto_faldo =
| parto_tipo =
| parto =
| urbo = Statuta urbo
| urbo_tipo = Tipo de urbo
| memorindaĵo_tipo = Vizitindaj lokoj
| memorindaĵo_faldo =
| memorindaĵo = [[Veveří (burgo)|Veveří]]
| memorindaĵo_noto = burgo
| memorindaĵo1 = Zoologia ĝardeno de Brno
| memorindaĵo2 = Moskeo en Brno
| konstruaĵo_faldo =
| konstruaĵo = Špilberk
| konstruaĵo1 = [[Katedralo Sanktaj Petro kaj Paŭlo (Brno)|Katedralo de Petro kaj Paŭlo]]
Linio 54:
| ŝoseo_tipo = Aŭtostrado
| ŝoseo = [[Aŭtostrado D1|D1]]
| ŝoseo1_tipo =
| ŝoseo1 =
| ŝoseo2_tipo =
| ŝoseo2 =
<!-- *** Situo *** -->
| situo = Brno
Linio 70:
| long_s = 00
| long_EW = E
| koordinatoj_tipo =
| plej_alta_situo = [[Kopeček (479 m)|Kopeček]]
| plej_alta_leviĝo = 479
| plej_alta_lat_d =
| plej_alta_lat_m =
| plej_alta_lat_s =
| plej_alta_lat_NS =
| plej_alta_long_d =
| plej_alta_long_m =
| plej_alta_long_s =
| plej_alta_long_EW =
| plej_malalta =
| plej_malalta_leviĝo = 190
| plej_malalta_lat_d =
| plej_malalta_lat_m =
| plej_malalta_lat_s =
| plej_malalta_lat_NS =
| plej_malalta_long_d =
| plej_malalta_long_m =
| plej_malalta_long_s =
| plej_malalta_long_EW =
<!-- *** Dimensioj *** -->
| areo = 230.22
Linio 101:
| establita = 1243
| establita_tipo = Unua skribmencio
| ĉefulo =
| ĉefulo_tipo = Primatoro
| ĉefulo_partio =
<!-- *** Kodoj *** -->
| horzono = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset =+1
Linio 131:
| mapo_lokumilo = Ĉeĥio
| mapo1 = Cadastral map of Brno.svg
| mapo1_fono =
| mapo1_priskribo = Katastra mapo de Brno
| mapo1_lokumilo =
| mapo2 =
| mapo2_priskribo =
<!-- *** TTT-paĝoj *** -->
| commons = Brno
Linio 143:
| notoj =
}}
'''Brno''' {{Aŭdio|Cs-Brno.ogg|[BR-no]}} ([[germana lingvo|germane]] ''Brünn'', [[latina lingvo|latine]] ''Bruna'', [[Esperanto]] hezitas inter ''Brno, Brino,'' ''Bruno'' kaj ''Brunno'') estas la dua plej granda urbo de [[Ĉeĥio]]. Ĝi estas la historia ĉefurbo kaj plej granda urbo de [[Moravio]], hodiaŭ funkcianta kiel [[statuta urbo]] kaj administra centro de la [[Sudmoravia regiono]].
 
La urbo situas ĉe la kunfluejo de riveroj [[Svratka (rivero)|Svratka]] kaj [[Svitava]], en la sudoriento de [[Ĉeĥio]].
Linio 170:
== Memoraĵoj kaj vidindaĵoj ==
[[Dosiero:Brno view.jpg|eta|260px|dekstra|La [[Katedralo Sanktaj Petro kaj Paŭlo (Brno)|katedralo de sanktaj Petro kaj Paŭlo (Petrov) en Brno]]]]
=== Katedralo de Sanktaj [[Petro]] kaj [[Paŭlo]] ===
{{Ĉefartikolo|Katedralo Sanktaj Petro kaj Paŭlo (Brno)}}
KatedraloOrigine de Sanktaj [[Petro]] kaj [[Paŭlo]] estas origine [[romaniko|romanika]] [[baziliko]] sur la altaĵo Petrov (Petromonto), rekonstruita en la stilo gotika. Lime de la 19-a kaj 20-a jarcentoj estis faritaj novgotikaj adaptaĵoj. Krom la barokaj internoj estas publike alireblaj ambaŭ turoj kaj kripto. La katedralo kune kun la burgo Špilberk kreas karakterizan silueton de la urbo. El la altaĵo Petrov oni povas ire atingi la suprajn terasojn de la kapucenaj ĝardenoj kaj la Denis-parkon.
 
=== Burgo [[Špilberk]] ([[1234]]), kiu estis uzata kiel ŝtata karcero ([[1621]]-[[1858]], poste ankaŭ de la [[naziismo|nazioj]]) ===
=== Špilberk ===
[[Špilberk]] estas iama reĝaReĝa burgo el la 13-a jarcento ([[1234]]), rekonstruita en la 17-a kaj 18-a jarcentoj al baroka citadelo, kiu en la jaroj [[1621]]–[[1858]] funkciis kiel ŝtata karcero – iam la plej fama malliberejo en la tuta habsburga monarkio, nomata „prizono de nacioj“. Similan funkcion ĝi plenumis ankoraŭfoje dum la [[naziismo]]. Ĝi estas sidejoSidejo de Muzeo de la urbo BrnoBrunno kun konstantaj ekspozicioj pri la historio de la burgo kaj de la urbo. Por publiko alireblaj estas ankaŭ kazematoj, malhelaj ejoj en la fortreso, kiuj origine servis kiel kaŝejo por soldatoj, poste kiel prizono por la plej gravaj krimuloj. La burgon ĉirkaŭas vasta parko kun pluraj monumentoj kaj elvidejo al la urbo.
[[Dosiero:Brno City Center 175.JPG|Enirejo en kapucenan kripton|eta]]
 
=== Kapucena kripto ===
Baroka kripto troviĝas en la subterejo de la kirko de kapucena monaĥejo kaj estas publike alirebla. La kripto servis ekde la mezo de la 17-a jarcento kiel sepultejo de membroj de la kapucena ordeno, de ĝiaj mecenatoj kaj aliaj signifaj personoj inkluzive de la fama estro de panduroj, barono Trenck. Unika sistemo de la cirkulado de aero ebligas mumiigon de la libere kuŝigitaj korpoj de la mortintoj.
=== Malnov-brunna monaĥejo kaj templo de la ĉieliro de Sankta Maria ===▼
 
Origine ĝi servis kiel monaĥinejo de [[Cistercianoj]], fondita en la j. 1313 fare de la reĝino Eliška Rejčka (Elizabeta RiĉenzaRiĥenza). En 1783 ĝi fariĝis posedaĵo de Aŭgustenanoj. Unu el la abatoj de la ordeno estis ankaŭ Johann Gregor Mendel, la fondinto de genetiko. La specifa gotika templo de la ĉieliro de Sankta Maria en 1987 ricevis de la papo Johano Paŭlo la Dua la titolon „basilica minor“. La baziliko estas la plej suda brika gotika edifico en Eŭropo. La baziliko estas ankaŭ fama pro sia [[nigra madono]]▼
▲=== Malnov-brunna monaĥejo kaj templo de la ĉieliro de Maria ===
=== Gotika preĝejo de sankta [[Jakobo]] kaj templo de Sankta Jakobo ===▼
▲Origine ĝi servis kiel monaĥinejo de [[Cistercianoj]], fondita en la j. 1313 fare de la reĝino Eliška Rejčka (Elizabeta Riĉenza). En 1783 ĝi fariĝis posedaĵo de Aŭgustenanoj. Unu el la abatoj de la ordeno estis ankaŭ Johann Gregor Mendel, la fondinto de genetiko. La specifa gotika templo de la ĉieliro de Sankta Maria en 1987 ricevis de la papo Johano Paŭlo la Dua la titolon „basilica minor“. La baziliko estas la plej suda brika gotika edifico en Eŭropo. La baziliko estas ankaŭ fama pro sia [[nigra madono]]
La gotika preĝejo de [[sankta Jakobo]]Ĝi apartenas al plej valoraj monumentoj de malfrua gotiko en Ĉeĥio el la limo de la 14-a kaj 15-a jarcentoj. La turo de la templo, alta 92 m, havas tipan sveltan piramidforman pinton. Interne troviĝas la tombo de Louis Raduit de Souches, komandanto de la sukcesa defendantaro de la urbo kontraŭ la sveda sieĝado en la Tridekjara milito. En la subterejo estis malkovrita vasta ostejo.▼
 
▲=== Gotika preĝejo de sankta Jakobo ===
▲La gotika preĝejo de [[sankta Jakobo]] apartenas al plej valoraj monumentoj de malfrua gotiko en Ĉeĥio el la limo de la 14-a kaj 15-a jarcentoj. La turo de la templo, alta 92 m, havas tipan sveltan piramidforman pinton. Interne troviĝas la tombo de Louis Raduit de Souches, komandanto de la sukcesa defendantaro de la urbo kontraŭ la sveda sieĝado en la Tridekjara milito. En la subterejo estis malkovrita vasta ostejo.
 
[[Dosiero:Brno, Kostel svatého Tomáše 02.jpg|Templo de Sankta Tomaso|eta]]
=== Templo de Sankta Tomaso ===
Origine konsistaĵo de Aŭgustenana monaĥejo, fondita fare de moravia margrafo Johano Henriko, frato de la imperiestro Karolo la Kvara, meze de la 14-a jarcento. En la 17-a kaj 18-a jarcentoj la tuta komplekso estis rekonstruita en baroka stilo. En la templo troviĝas kopio de tabul-bildo de Nigra Sankta Maria, protektantino de la urbo; la originalo troviĝas sur la arĝenta altaro en la malnov-brunna baziliko.
 
[[Dosiero:Červený kostel.jpg|Ruĝa kirko|eta]]
=== LaRuĝa ruĝa preĝejokirko ===
La novgotika protestanta kirko de J. A. Komenský (Komenio) apartenas al la dominantoj de la brunna rond-avenuo. Ĝi estis konstruita en 1863-1865 laŭ la projekto de Heinrich Ferstel, aŭtoro de Vota kirko en Vieno, estante la unua granda nekatolika preĝejo en tiu ĉi regiono de Eŭropo. Ĝia nomo devenas de la koloro de la krudbrika masonaĵo.
=== Malnova urbodomo kun portalo de [[Antonín Pilgram]] ===
 
La plej malnova nereligia edifico en BrnoBrunno kun diversaj arkitekturaj stiloj estas la malnova urbodomo. Ekde la komenco de la 14-a jarcento ĝis 1935 ĝi estis sidejo de la urba administrantaro. La ŝtona portalo de la urbodoma turo kun la fama kurba pinta tureto (fialo), konstruero kolorigita per legendoj, estas verko de [[Anton Pilgram]]. En la trapasejo sub la turo pendas la famaj brunnaj drako kaj rado. El la renesanca galerio de la turo proponas sin impresa elvido al la urbo.▼
=== Malnova urbodomo ===
=== Nova urbodomourbdomo ===▼
▲La plej malnova nereligia edifico en Brno kun diversaj arkitekturaj stiloj estas la malnova urbodomo. Ekde la komenco de la 14-a jarcento ĝis 1935 ĝi estis sidejo de la urba administrantaro. La ŝtona portalo de la urbodoma turo kun la fama kurba pinta tureto (fialo), konstruero kolorigita per legendoj, estas verko de [[Anton Pilgram]]. En la trapasejo sub la turo pendas la famaj brunnaj drako kaj rado. El la renesanca galerio de la turo proponas sin impresa elvido al la urbo.
 
▲=== Nova urbodomo ===
Iama dominikana monaĥejo ekde sia ekesto en la 13-a jarcento servis al bezonoj de nobelara reprezentado kaj al kunsidoj de la landaj deputitaro kaj tribunaloj. En la 18-a jarcento la tuta komplekso estis rekonstruita en baroka stilo. Nuntempe la Nova urbodomo estas sidejo de la urbestro kaj de la urba reprezentantaro. Vidindaj estas precipe la mezepoka klostro, historiaj portaloj kaj reprezentaj salonegoj.
 
[[Dosiero:Brno - Měnínská brána.jpg|maldekstra|Pordego en la direkto de Měnín|eta]]
=== Lasta restanta urba pordego en la direkto de Měnín ===
=== Měnín-a pordejo ===
La unusola ĝisnuna urba pordejo de la mezepoka murega sistemo estas tiu en la direkto de la urbeto [[Měnín]]. Unuafoje ĝi estis skribe menciita en 1293. Ĝia turo estis origine je unu etaĝo pli alta. En la objekto, konstruita en la dua duono de la 16-a jarcento, okazas ekspozicioj de la urba muzeo.
=== [[Placo de Libereco (Brno)|Placo de Libereco]], la ĉefa placo en la urbocentro ===
 
[[Placo de Libereco (Brno)|Placo de libereco]], laLa centra urba placo, iam estis iam nomata Malsupra placo kaj en la mezepoko ĝin ĉirkaŭis domoj de notindaj brunnaj urbanoj kaj moraviaj nobeloj. Ĝia dominanto estas baroka pesta kolono kun statuoj de sanktuloj el 1679. Vidindaj estas ankaŭ belega renesanca palaco - La Domo de la Sinjoroj de Lipá – kun arkada korto - kaj la novrenesanca Klein-palaco.▼
=== Placo de libereco ===
=== ''Legoma placo'' kun fontano Parnaso de [[Johann Bernhard Fischer von Erlach]] ===
▲[[Placo de Libereco (Brno)|Placo de libereco]], la centra urba placo, estis iam nomata Malsupra placo kaj en la mezepoko ĝin ĉirkaŭis domoj de notindaj brunnaj urbanoj kaj moraviaj nobeloj. Ĝia dominanto estas baroka pesta kolono kun statuoj de sanktuloj el 1679. Vidindaj estas ankaŭ belega renesanca palaco - La Domo de la Sinjoroj de Lipá – kun arkada korto - kaj la novrenesanca Klein-palaco.
En laĉi tieltiu nomata ''Legoma foirejo''loko jam jarcentojn okazas ĉiutagaj foiroj, kie oni povas aĉeti legomojn, fruktojn, florojn k.s. Ornamas ĝin baroka fontano fontano Parnaso de [[Johann Bernhard Fischer von Erlach]] el 1690-1695. Ĝi prezentas kavernon el naturaj ŝtonoj, kiun ornamas alegoriaj figuroj, simboloj de antikvaj imperioj - Babilonio, Persio kaj Helenio. La akvon en ĝin kondukis la plej malnova ligna akvodukto el la rivero Svratka.▼
 
=== LegomaPluraj foirejovidindaĵoj ===
▲En la tiel nomata ''Legoma foirejo'' jam jarcentojn okazas ĉiutagaj foiroj, kie oni povas aĉeti legomojn, fruktojn, florojn k.s. Ornamas ĝin baroka fontano fontano Parnaso de [[Johann Bernhard Fischer von Erlach]] el 1690-1695. Ĝi prezentas kavernon el naturaj ŝtonoj, kiun ornamas alegoriaj figuroj, simboloj de antikvaj imperioj - Babilonio, Persio kaj Helenio. La akvon en ĝin kondukis la plej malnova ligna akvodukto el la rivero Svratka.
 
=== Ceteraj vidindaĵoj ===
[[Dosiero:Vila Tugendhat.jpg|dekstra|eta|260px|[[Vilao Tugendhat]], [[Monda Kulturheredaĵo de UNESKO|mondheredaĵo]] de [[UNESKO]]]]
* [[funkciismo|Funkciisma]] [[Vilao Tugendhat]] de [[Ludwig Mies van der Rohe]], [[Monda Kulturheredaĵo de UNESKO|mondheredaĵo]] de [[UNESKO]]
Linio 311 ⟶ 300:
La jaroj en krampoj donas la jaron, kiam la ĝemeleco komenciĝis (ne devas egali al la jaro kiam kontrakto estis subskribita). Steleto (*) montras, ke ekzistas ankaŭ kontaktoj inter la urbaj kluboj de esperantistoj.
 
* {{ĝemeleco|Dallas|Usono|datojaro=1991}}
* {{ĝemeleco|Kaŭno|Litovio|datojaro=1994|nacilingve=Kaunas|lingvo=lt}}
* {{ĝemeleco|Leeds|Britio|datojaro=1990}}
* {{ĝemeleco|Lepsiko|Germanio|datojaro=1973|nacilingve=Leipzig|lingvo=de}}
* {{ĝemeleco|Poznano|Pollando|datojaro=1991|nacilingve=Poznań|lingvo=pl}} (*)
* {{ĝemeleco|Rennes|Francio|datojaro=1965}} (*)
* {{ĝemeleco|Sankt Pölten|Aŭstrio|datojaro=1991}}
* {{ĝemeleco|Stutgarto|Germanio|datojaro=1989|nacilingve=Stuttgart|lingvo=de}} (*)
* {{ĝemeleco|Utrecht|Nederlando|datojaro=1993}}
* {{ĝemeleco|Vieno|Aŭstrio|datojaro=1998|nacilingve=Wien|lingvo=de}} (*)
* {{ĝemeleco|Voroneĵ|Rusio|datojaro=1967|nacilingve=Воронеж|lingvo=ru}}
 
Krome ekzistas kelkaj ĝemelecoj ne aktivaj:
* {{ĝemeleco|Nepean|Kanado}} en la periodo 1990-1993 (hodiaŭ suburbo de [[Otavo]])
* {{ĝemeleco|Hims|Sirio|datojaro=1986}} ({{lingv/e|ar}} :{{lang|ar|حمص}}, 1986)
* {{ĝemeleco|Niĵnij Novgorod|Rusio|datojaro=1993|nacilingve=Нижний Новгород|lingvo=ru}}
* {{ĝemeleco|Plovdiv|Bulgario|datojaro=1970|nacilingve=Пловдив|lingvo=bg}}
* {{ĝemeleco|Zagrebo|Kroatio|datojaro=1966}}
 
== Trafiko ==
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Brno"