Rutenoj: Malsamoj inter versioj

Malgraŭ multeco da nomoj la plej taŭga nomo estas ruteno.

 

 

Rutenoj en Pollando uzas nomon [[Lemkoj]], tio estis nova termino ĉar ĉi nomo ili komencis uzi nur dum komenco de 20-a jarcento. Antaŭ ili uzadis Rusyn - Ruteno.

== Lingvo ==

{{ĉefartikolo|Rusina lingvo}}

 

Konsiderante ke, rusinoj ne havis sian propran ŝtaton kaj longatempe kodifikitan lingvon, ilia lingvo estis multe influita per naciaj lingvoj de ŝtatoj en kiu ili vivis precipe per slovaka, [[hungara lingvo|hungara]] kaj [[pola lingvo|pola]] vortoprovizo. Ĉi influoj kun nombraj malnov-slav-ekleziaj [[liturgio|liturgiaj]] terminoj kaj dialektaj [[vorto]]j unikaj por rusinoj estas tio, kio diferencigas ilian parolatan lingvon de aliaj orientslavaj lingvoj p.e. de ukrajina lingvo.

La plej okcidentaj rusinaj dialektoj en Slovakio en [[Distrikto Stará Ľubovňa]], preskaŭ flue trairas en lokaj slovakaj dialektoj, diferencante nur per [[gramatiko]] sed ne multe per [[vortprovizo]]. Simila situacio estas sur la orienta flanko de troviĝejo de rusina lingvo en Ukrainio.

== Geografia situo ==

Rutenoj en Slovakio loĝas historie precipe en vilaĝoj en sudaj valoj de Karpatoj. Ilian teritorion kreis zono precipe en nuntempa [[Regiono Prešov]], kiu iras laŭ ĉefa karpata montoĉeno kun slovak-pola limo el vilaĝo [[Osturňa]] en [[distrikto Stará Ľubovňa]] sur okcidento ĝis slovak-ukrajina limo sur oriento (la plej orienta vilaĝo de Slovakio [[Nová Sedlica]] en [[distrikto Snina]], tra distriktoj: [[distrikto Bardejov]], [[distrikto Svidník]], [[distrikto Stropkov]], [[distrikto Medzilaborce]], [[distrikto Humenné]], [[distrikto Snina]] kaj iom sude [[distrikto Sobrance]]). Suda rando de ĉi zono estis ne regula, ie iras ĝis 40 km de la menciita slovak-pola limo enen de Slovakio. Nune ili loĝas en simila zono , nur en kelkaj lokoj, ĝi malplilarĝiĝis. Eksistas ankaŭ pluraj rusinaj insuloj en Slovakio kiu rusinoj kreas signifan parton de loĝantaro de vilaĝo:

* vilaĝoj [[Slovinky]] kaj [[Poráč]] en [[Distrikto Spišská Nová Ves]];

En kelkaj muzeoj eksistas stabilaj [[ekspozicio]]j de rutena popola [[arto]], [[ikono]]j kaj [[pentraĵo]]j.

La plej gravaj kaj la plej vastaj estas en [[Svidník]] kaj [[Uĵhorod]], specializitaj en muzeoj: [[Bardejov]] (ikonoj) - Slovakio, [[Medzilaborce]] (moderna arto) – Slovakio, [[Nowy Sacz]] (ikonoj) - Pollando, Ruskij Kerestur (Rusinoj de Baĉka) - Vojvodino, [[Zyndranowa]] (Lemkoj).

Skansenoj kun tradicia rusina popola arkitekturo estas en Svidník kaj Uĵhorod. Simile skanzenoj en [[Bardejovské Kúpele]], [[Humenné]], [[Stará Ľubovňa]] kaj [[Sanok]] posedas konstruaĵojn kaj objektojn de rusina popola kulturo.

 

== Gravaj rutenaj personoj en historio ==

=== Sudo de Karpatoj ===

* [[Alexander Duchnovič]] – parokestro, poeto, verkisto, „vekiĝulo“, sociala helpanto;

== Gravaj rutenaj nuntempaj personoj ==

=== Slovakio ===

==== Pentrado ====

* {{Alilingve|sk|Fedor Vico|Fedor Vico}} - [[karikaturisto]]

-->

== Rutenaj kongresoj ==

 

* Chlebowski, Cezary (1983). ''Wachlarz: Writings on the Liberating Organization, a Division of the National Army <!-- Please fix my Polish translation! -->(Wachlarz: Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej : wrzesien 1941-marzec 1943)'', Instytut Wydawniczy Pax. ISBN 83-211-0419-3

* Dyrud, Keith P. (1992). ''The Quest for the Rusyn Soul: The Politics of Religion and Culture in Eastern Europe and in America, 1890-World War I'', Balch Institute Press. ISBN 0-944190-10-3

* Petrov, Aleksei (1998). ''Medieval Carpathian Rus': The Oldest Documentation about the Carpatho-Rusyn Church and Eparchy'', Eastern European Monographs. ISBN 0-88033-388-X

* Rusinko, Elaine (2003). ''Straddling Borders: Literature and Identity in Subcarpathian Rus','' University of Toronto Press. ISBN 0-8020-3711-9

</div>