Mamuloj: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
KuBOT (diskuto | kontribuoj)
e Anstataŭigo de ne plu uzota Ŝablono:EL; vidu VP:DT en Marto 2017
Korektis akuzativerarojn.
Etikedoj: Vida redakto Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo
Linio 32:
 
== Karakteroj ==
Ilia korpotemperaturo estas konstante regulata (kiel ĉe la birdoj); ambaŭ klasoj akiras tiun kontrolon de la temperaturontemperaturo danke al konverto de nutraĵoj. Tio eksplikas ties sukcesojn kaj la faktofakton, ke tiu klaso ĉeestas ĉiujn mondopartojn kaj klimatojn, escepte la tro ekstremaj.
 
Plej multaj el ili havas [[placento]]n, krom ekzemple [[monotremoj]] (tiel nomitaj "kloakuloj", kvankam "kloako" estas ĝenerala vorto kiu aplikiĝas ankaŭ por birdoj, ekzemple) kaj [[marsupiuloj]]. Tial, en la 19a kaj frua 20a jarcentoj, mamuloj estis dividitaj je '''senplacentuloj''' (''Aplacentalia'') kaj '''placentuloj''' (''Placentalia''). Nuntempe temas pli-malpli pri triopa divido de vivantaj mamuloj en la grupojn 1) '''[[monotremoj]]''' aŭ kloakuloj ([[latina lingvo|latine]] ''Monotremata'', ankaŭ ''Prototheria''); 2) '''[[marsupiuloj]]''' (''Marsupialia'', ankaŭ ''Metatheria''); kaj 3) '''[[placentuloj]]''' (''Placentalia'', ankaŭ ''Eutheria'').
Linio 47:
 
=== Korpotemperaturo ===
Estas koste konservi altan konstantan korpotemperaturon. Mamuloj do bezonas nutran kaj sufiĉegan dieton. Kvankam la plej fruafruaj mamuloj eble estis predantoj, aliaj specoj malfrue adaptis sian dietan bezonojn per multaj metodoj. Io manĝas aliajn animalojn - tio estas karnomanĝa dieto (kaj enhavas insektomanĝajn dietojn). Aliaj mamuloj, kiuj nomiĝas [[herbovorulo]]j, manĝas plantojn. Herbovora dieto enhavas subkategoriojn kiel fruktomanĝuloj kaj herbomanĝuloj. Ĉiomanĝanto manĝas ambaŭ kaptaĵoj kaj plantoj. Karnomanĝa mamuloj havas simplan digastandigestan sistemon, ĉar la [[proteino]]j, [[lipido]]j, kaj [[mineralo]]j, kiuj estas enhavataj en viando, ne bezonas specialaspecialan digestadodigestadon. Plantoj, aliflanke, enhavas malsimplajn [[karbohidrato]]jn, kiel [[Celulozo]]. La digesta sistemo de herbivorulo do gastigas bakteriojbakteriojn, kiuj fermintas tiujn substancojn, kaj disponebligas tion por digestado. La bakterioj aŭ loĝas en la multaĉambrata stomako aŭ en granda [[cekumo]].
 
La grando de animalo ankaŭ influas la tipon de dieto. Ĉar etaj mamuloj havas altan proporcion de disvarmiganta supraĵo al volumeno, do ili havemas altajn energiobezonojn kaj altan metabolan rapidon. Mamuloj, kiuj pezipezas malpli ol proksimume 500 g estas pleje insektomanĝuloj ĉar ili ne povas toleri la malrapidan, malsimplan digestproceson de herbovoruloj. Pli grandaj animuloj, aliflanke, produktas pli varmeconda varmeco, kaj malpli de tiu varmeco perdiĝas. Ili do povas toleri aŭ malpli rapidan kolektakolektan procesoproceson (tiuj, kiuj kaptas pli grandajn kaptaĵojn) aŭ malpli rapidan digestproceson (herbovoruloj). Plue, mamuloj, kiuj pizaspezas pli ol 500 g ne povas kolekti sufiĉajn insektojn dum la veka horoj por subteni sin. La unua granda insektomanĝa mamuloj estas tiuj, kiuj manĝas grandegan koloniojn de insektoj (kiel formikoj aŭ termitoj).
 
=== Pliaj ecoj ===