Kiel registrite je 16:28, 7 sep. 2019 redakti LiMr (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Burokratoj, Patrolantoj, Administrantoj 73 885 redaktoj +Havenda artikolo ← Iru al antaŭa ŝanĝo		Kiel registrite je 17:05, 9 sep. 2019 redakti malfari LiMrBot (diskuto \| kontribuoj) Mempatrolatoj, Robotoj, Administrantoj 682 745 redaktoj anstataŭigo de specialaj signoj, esperantigita parametro, formatigo de titoloj, kosmetikaj ŝanĝoj Iru al sekvanta ŝanĝo →
Linio 2: === Sumeraj Civitoj === En la komenco de 3-a jarmilo ĉi tie ekzistis 12 civitoj, t.e. memregantaj urboj: Adab, Akŝak, Bad-tibira, Uruk (Erech - en Biblio), Kiŝ, [[Lagaŝ]], Larak, Larsa, Nippur, Sippar, Umma kaj Ur. Ili sin prezentis kunfandiĝintaj kamparaj komunumoj, dividitaj je kvartaloj. En la centro de ĉiu kvartalo staris templo de loka dio. Ĉirkaŭkuŝantaj vilaĝetoj subordiĝis al tia "centro", kies reganto ("ensi") estis kaj militestro kaj ĉefpastro. Kiam unu civito fortigadis, kaj vastigadis sian potencon sur la najbaraj civitoj, ĝia reganto akceptadis la titolon de reĝo - Lugal (laŭvorte "granda"). La unuiĝo de lando okazis post longa tempo. Linio 12 ⟶ 11: === Dua prospero de Lagaŝ === [[Akado\|Sargonida regno]] falis kun la subteno de sumera urbo Lagaŝ, kiu reviviĝis kaj fariĝis dominanta en la suda Mezopotamio. En la dua duono de 22-a jarcento en Lagaŝ regis reprezentanto de gutia tribo - ensi '''Gudea''', kiu efektivigadis aktivan konstruadan politikon. Por konstruado de grandega templo li uzadis materialojn el najbaraj teroj. Pri la forteco de Gudea atestas la informo, ke al li subordigis loĝantaro kun pli 200 mil samrajtaj civitanoj. Dum la Lagaŝanoj restis fidelaj al gutia regado, aliaj urboj kontraŭstaris al konkerantoj. Post la granda ribelo, kiun gvidis urboj Ur kaj Uruk, en la fino de 22-a jarcento, gutioj estis forpelitaj. === La 3-a dinastio de Ur === En 2109 a.K. [[Mezopotamio]] ankoraŭfoje estis unuiĝita, ĉi-foje sub la potenco de la 3-a dinastio de Ur, kiuj regis ĝis la fino de 3-a jarmilo. Reprezentantoj de ĉi tiu dinastio sin nomis reĝoj de [[Sumero]] kaj [[Akado]], pli poste - "reĝoj de kvar mondopartoj", kio atestas al ilia pretendo pri la mondpotenco. Foje ili sin nomis dioj, kio karakterizas al despotismo. Linio 25 ⟶ 22: === Historio de Sumero === <table border=1 cellspacing=3 cellpadding=3> <tr><td width=100>4-a jarmilo </td><td width=600> Irigacia agrokulturo disvolviĝas en suda Mezopotamio. Kelkaj vilaĝoj transformiĝas al urboj, inter ili la unuaj estis Eridu kaj Uruk. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 3500</td><td width=600> Civitoj de suda [[Mezopotamio]] evoluas kaj formas kulturon, kiu nomiĝas Sumero. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 3100</td><td width=600> Oni komencas uzi [[Kojnoskribo\|kojnoskribon]]. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2800</td><td width=600> Etana, la reĝo de Kiŝ, konkeras aliajn urbojn kaj unuiĝas la landon. </td></tr> <tr><td width=100>28-a jc</td><td width=600> La reĝo de Erech - Meskiaggaŝer, kontrolas Sumeron kaj etendas sian regnon de [[Mediteraneo]] ĝis [[Zagros-Montaro]]. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2700</td><td width=600> La reĝo Enmebaragesi fariĝas reganto de Sumero, venkas [[Elamo]]n. Nippur fariĝas kultura centro de Sumero. </td></tr> <tr><td width=100>27-a jc</td><td width=600> La reĝo de Ur, Mesanepeda venkis reganton de Sumero kaj fondas la 1-an dinastion de Ur. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2500</td><td width=600> La reĝo de Adab, Lugalanemundu, vastigas Sumeron de [[Persa Golfo]] ĝis [[Mediteraneo]] kaj de Taŭrus-montoj ĝis Zagros-montaro. Konfliktoj inter Sumeraj urboj malfortigas la landon. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2330</td><td width=600> [[Sargono\|Sargono 1-a Granda]] konkeras la tutan Sumeron kaj faras nord-mezopotamian urbon Agade ([[Akado]]) nova ĉefurbo. De tio komenciĝis Akada dinastio. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2220</td><td width=600> Gutiaj triboj de Zagros-Montaro konkeras kaj prenas kontrolon super [[Akado]] kaj Sumero. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2150</td><td width=600> La regantoj de Lagaŝ ĉefrolas en Sumero, sed ili estas sub la gvido de gutianoj. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2115</td><td width=600> Sumero denove estas sub lokaj regantoj, kiam Utuhegal el Erech venkas gutiojn. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2100</td><td width=600> Generalo Ur-Nammu fondas la 3-an dinastion de Ur. </td></tr> <tr><td width=100>21-a jc </td><td width=600> Sumero floras sub la stabila regnado. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 2000 </td><td width=600> [[Elamanoj]] ruinigas Ur-on kaj kaptas la reĝon. </td></tr> <tr><td width=100>20-a jc </td><td width=600> Multaj militoj inter urboj en Sumero, unue inter Isin kaj Larsa, poste inter Larsa kaj [[Babilono]]. </td></tr> <tr><td width=100>ĉ. 1900 </td><td width=600> La [[semidoj\|semida]] tribo Amoridoj konkeras Mezopotamion kaj establas sian rezidejon en Babilono. </td></tr> <tr><td width=100>1790 </td><td width=600> [[Hamurabi]] fariĝas reĝo de [[Babilonio]] kaj en sekvaj 3 jardekoj ĝi estiĝas plej forta potenco de Mezopotamio. De tio finiĝas Sumera historio kaj komenciĝas Babilona, tamen Sumera kulturo fariĝas centra parto de Babilona societo </td></tr> </table> == Vidu ankaŭ == * [[Frua Dinastia Periodo (Mezopotamio)]] * [[Mezopotamio]] Linio 58 ⟶ 54: * [[Akado]] == Bildaro == <gallery> Dosiero:Gudea of Lagash Girsu.jpg\|<!-- thumb\|~~left~~maldekstra\|180px\|_Gudea_, _principe_ _di_ _Lagash_. _Statua_ _seduta_ in _diorite_ _dedicata_ _al_ dio _Ningishzida_, 2120 a.C. (periodo _neo_-_sumeriano_). _Trovata_ _tra_ _le_ _rovine_ _di_ _Girsu_, _Tellō_ (Irako _meridionale_) --> Dosiero:AlterOrient.jpg\|<!-- thumb\|~~left~~maldekstra\|180px\|_Das_ _Reich_ Sumero _und_ Akado --> Dosiero:Sales contract Shuruppak Louvre AO3766.jpg\|<!-- thumb\|~~left~~maldekstra\|180px\|Kontrakto _archaïque_ sumera lingvo, _inscription_ _pré_-kojnoskribo, [[luvro]] --> Dosiero:Mesopotamië.jpg\|<!-- thumb\|~~left~~maldekstra\|180px\|400 _px_\|'''Sumero''' _op_ _de_ _overzichtskaart_ _van_ [[Mezopotamio]]. Akado _staad_ _ook_ _op_ _deze_ _kaart_. --> </gallery> {{~~projektoj~~Projektoj\|commonscat=Sumer}} {{Havenda artikolo}}

Sumero: Malsamoj inter versioj