Vikipedio

5-a de marto: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively
(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
→‎Mortoj: Henryk Witkowski
RG72 (diskuto | kontribuoj)
Patrolantoj
161 570 redaktoj
Neniu resumo de redakto
Linio 22:
* [[1860]]: [[Duklando de Parmo]], [[Grandduklando de Toskanio]], [[Modeno]] kaj [[Romanjo]] aliĝis pere de [[referendumo]] al [[Regno de Sardio]]
* [[1861]]: [[Servuteco]] estis aboliciita en [[Litovio]]
* [[1863]]: [[Januara ribelo]] kontraŭ la [[Rusia Imperio]]: pola taĉmento de [[Marian Langiewicz]] venkis en batalo de [[Skała (Malgrandopolio)|Skała]]
* [[1868]]: [[Milano]]: premiero de la opero ''[[Mefistofele]]''
* [[1872]]: Usona inĝeniero [[George Westinghouse]] [[patento|patentigis]] trajnan [[bremso]]n
Linio 31:
* [[1912]]: [[Itala-turka milito]]: [[italoj]] unuafoje uzis [[aeroŝipo]]jn por militaraj celoj, malantaŭ la fronta linio
* [[Unua mondmilito]]:
** [[1917]]: Venkita de germana militestro [[August von Mackensen]] [[Rumanio]] subskribis enkondukan [[armistico]]n kun [[Centraj Potencoj]] ([[Germana Regno]] kaj [[Aŭstrio-Hungario]]) - germana influo sur la [[Reĝlando Pollando]] kreskas
* [[1933]]: En [[Germanio]] okazis parlamenta baloto - [[Nacisocialisma Germana Laborista Partio]] akiris preskaŭ 44% de voĉoj
* [[1933]]: [[Granda Depresio]]: prezidanto [[Franklin D. Roosevelt]] anoncis "bankan ferion", fermante ĉiujn usonajn [[banko]]jn kaj suspendante [[financo|financajn]] transakciojn
Linio 37:
* [[1938]]: [[Hispana Enlanda Milito]]: komenciĝis marbatalo de [[kabo (geografio)|kabo]] Palos (ĉ. 70 [[marmejlo]]jn orienten de [[Kartaĥeno (Hispanio)|Kartaĥeno]])
* [[Dua mondmilito]]:
** [[1940]]: [[Germana okupado de Pollando]]: [[Gestapo]] en [[Kalisz]] arestis ĝis tiu ĉi tago 734 personojn; [[Moskvo]]: oficiala komuniko pri fikso de la nova soveta-germana [[landlimo]] de 1500 km - kio laŭ la [[pola ekzila registaro]] estis formala forviŝo de Pollando el ekzistantaj ŝtatoj; [[bolŝevismo|bolŝevika]] [[Politburoo]] de la [[Centra Komitato de Komunista Partio de Sovetunio]] decidis murdi[[Masakro de Katin|ekzekuti]] 14 700 milojn de [[poloj|polaj]] [[militkaptito|militkaptitaj]] [[oficiro]]j el [[Kozelsk]], [[Ostaŝkov]] kaj [[Starobilsk]] kaj 11 000 polajn civilulojn malliberigitajmalliberigitajn sur [[Orientaj Limregionoj|orientaj teritorioj]] de la [[Dua Pola Respubliko]] - la akton de mortokondamno subskribis la plej gravaj gvidantoj de [[Sovetunio]]: [[Josif Stalin]], [[Vjaĉeslav Molotov]], [[Miĥail Kalinin]], [[Kliment Voroŝilov]], [[Lavrentij Berija]] (iniciatinto de la pafmortigo), [[Anastas Mikojan]] kaj [[Lazar Kaganoviĉ]]. Ĉefo de la [[genocido|genocida]] operaco, komencita la [[4-an de aprilo]], estis nomumita generalo [[Vasilij Bloĥin]], ĉefa ekzekutisto de [[NKVD]]. La t.n. [[masakro de Katin]] estis internacie prisilentata ankaŭ fare de [[intelektulo]]j de [[Okcidenta Eŭropo]] - [[genocido]] de la [[poloj|pola]] intelektularo okazis paralele sub la germana [[okupado]] post komunaj [[Konferencoj de Gestapo-NKVD]] fine de 1939 en [[Zakopane]], ekzemple [[Intelektulkampanjo de Krakovo]]; [[finnoj|finna]] registaro petis [[Okcidenta Eŭropo|Okcidentan Eŭropon]] prokrasti [[4-a de marto|postulatan aferon]] ĝis la 12-a de marto; registaro de [[Britio]] ekblokis ŝiptrafikon kun germana [[karbo]] transportata al [[Italio]] (ĝis la 10-a de marto) - haltigante 15 italajn ŝipojn
** [[1941]]: [[Lublin]]: laŭ oficialaj donitaĵoj en la [[Kastelo de Lublin]] estas 1861 malliberuloj; bulgara registaro opiniis finita mision de pola delegito en [[Sofio]]; [[Nov-Jorko]]: ''Krio de malespero el [[tajgo|siberiaj arbaroj]]'' - artikolo de Piotr Yolles el "Nowy Świat" pri tragika sorto de [[deporto|deportitaj]] polaj familioj; [[Mediteraneo]]: komenco de transporto de la brita ekspedicia korpuso al [[Grekio]] - ĝis la 2-a de aprilo, ĉe minimumaj komplikaĵoj, oni transportis 58 mil homojn - 25 ŝipoj perdiĝis, kutime post el[[ŝarĝo]], kaj nur 7 kadre de [[konvojo]]j
** [[1942]]: En [[Ĉefgubernio|Ĝenerala Gubernio]] ĉesis aperi [[judoj|juda]] [[konspiro|konspira]] revuo "Morgenfreiheit"; [[Britio]]: enkonduko de universala soldatservo por viroj ĝis 45-a vivjaro, kaj de labordevo por virinoj de 18-a ĝis 31-a vivjaro; [[Indonezio|Indonezia]] Fronto: sur [[Javo]] [[japanoj]] okupis [[Batavio]]n
** [[1943]]: Germanaj ĝendarmoj pafmortigis en [[Łańcut]] 8 [[poloj]]n; en [[Vroclavo]] [[germanoj]] [[senkapigo|senkapigis]] 6 aktivulojn de [[Pola Rezistomovado]] en [[Silezio]], akuzitaj interalie pri eldonado de eksterleĝa gazetaro; [[Operaco Reinhardt]]: al [[koncentrejo]] [[Auschwitz]] ([[Aŭŝvico]]) venis transporto de 1405 judoj, el kiuj 809 [[SS (organizo)|SS]] tuj direktis mortigi per [[gaso]]; Organizo de Eta [[Sabotado]] "Wawer" surmurigis en [[Varsovio]] 1500 [[afiŝo]]jn kun anonco pri [[mortpuno]] verdiktita kontraŭ germanoj flanke de pola konspira Speciala Juĝejo; taĉmento de Popola Gvardio liberigis ĉirkaŭ 300 personojn en [[fervoja stacidomo]] inter [[Kielce]] kaj [[Częstochowa]], [[deportado|deportataj]] al [[trudlaboro]] en [[Nazia Germanio]]; en [[Varto]]-Lando poloj devis akiri skriban permeson por ofice [[telefono|telefoni]] de publikaj parolejoj; [[distrikto Hrubieszowski]]: Kamparana Bataliono tuttage batalis kontraŭ germanoj kaj ukraina polico defende de 3 vilaĝoj - pereis 27 germanoj kaj ukrainoj, kaj 9 poloj, 5 vundiĝis - [[germanoj]] kaj [[ukrainoj]] retiriĝis; Ĉefa Sekur-Oficejo de [[Nazia Germanio]] decidis marki kaj limigi personan liberecon de judoj el Nazia Germanio, ĜG kaj sur okupata parto de [[Sovetunio]] devenantaj de [[Pollando]], [[Luksemburgo (lando)|Luksemburgo]], [[Slovakio]], [[Kroatio]], [[Rumanio]], [[Bulgario]], [[Grekio]], [[Nederlando]], [[Belgio]], [[Estonio]], [[Litovio]], [[Latvio]] kaj [[Norvegio]]; testoflugo de [[Gloster-Meteor]], la unua milita [[jetmotoro|jetmotora]] [[ĉasaviadilo]] de [[Unuiĝinta Reĝlando]]; nokte Bomba Korpuso de [[brita aerarmeo|RAF]] atakis [[Essen]] - komenco de aera ofensivo al [[Ruhr-regiono]]
** [[1944]]: En [[Edinburgo]] fondiĝis Fluganta Scienca [[Biblioteko]], kies celo estis faciligo al polaj [[studento]]j utiligi [[literaturo]]n; aperanta en [[Novjorko]] "Jewish Journal" skribis pri arestado de multaj [[pastro]]j pro helpado al judoj en [[okupado|okupata]] Pollando; [[bataliono]] de la [[Pola Enlanda Armeo]] tuttage batalis kontraŭ sovetaj [[brigado]]j nome de [[Sergej Kirov|Kirov]] kaj de [[Vasilij Ĉapajev|Ĉapajev]], kaj plotono de "Grom" kun 4 plotonoj de Kamparanaj Batalionoj batalis kontraŭ taĉmento de [[SS (organizo)|SS]]-Galizien en [[distrikto Hrubieszowski]]; 8-a Aviada Armeo unuafoje atakis [[Berlino]]n; en [[Ĉongĉingo]] oni subskribis ĉinan-afganan pakton pri [[amikeco]]; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: atakantaj tra [[Podolio]] trupoj de 1-a Ukraina Fronto ekregis [[Zaslavo|Izasław]], [[Ostropolo]]n kaj trarompis [[fervojlinio]]n [[Ĥmelnicko|Płoskirów]]-[[Ternopilo|Tarnopol]]
** [[1945]]: [[Ruĝa Armeo]] konkeris [[Białogard]], [[Gryfice]], [[Kamień Pomorski]] kaj [[Stargard Szczeciński]] - kutime 3 tagojn poste [[NKVD]]-taĉmentoj per [[teroro]] komencis la duan [[Soveta okupado de Pollando|sovetan okupadon de Pollando]] (post [[anekso]] de [[Orientaj Limregionoj]]); polaj armeaj unuoj konkeris [[Drawsko Pomorskie]]; [[Gestapo]] translokigis dekkelkpersonan gupon de polaj judinoj de [[koncentrejo]] [[Bergen-Belsen]] al [[Buchenwald]], en [[Berno]] kunsidis Asocio de Svisa Helpo al Pollando por kunordigi ĉiun bonfarantan agadon favore al Pollando; [[Okcidenta Fronto (Dua Mondmilito)|Okcidenta Fronto]]: usona 3-a Armeo komencis [[sturmo|sturmi]] [[Kolonjo]]n, 9-a Armeo okupis [[Homberg]]; [[Nazia Germanio]]: oni soldatservigis rekrutojn el [[1929]]
* [[1946]]: En [[Usono]] [[Winston Churchill]] unuan fojon uzis la difinon [[fera kurteno]], kiu dislimigis [[Eŭropo]]n je [[Orienta Bloko|orienta]] kaj [[Okcidenta Eŭropo|okcidenta]] - [[malvarma milito]] komenciĝis: ''De [[Szczecin]] apud la [[Balta Maro]] ĝis [[Triesto]] apud [[Adriatiko]] tranĉas la [[Eŭropo|kontinenton]] fera [[kurteno]]. Ekster la linio postrestis ĉefurboj de tio, kio pli frue estis [[Mezeŭropo]] kaj [[Orienta Eŭropo]]: [[Varsovio]], [[Berlino]], [[Prago]], [[Vieno]], [[Budapeŝto]], [[Beogrado]], [[Bukareŝto]] kaj [[Sofio]]''
* [[1950]]: Ĉefa komandanto de la [[Ukraina Ribela Armeo]] [[Roman Ŝuĥeviĉ]], senpere respondeca pri la [[genocido|genocida]] [[Volinia masakro]] de [[poloj]], pereis dum provo haltigi lin fare de soveta [[NKVD]] apud [[Lvovo]]
* [[1953]]: Pola [[piloto]] Franciszek Jarecki fuĝis de [[Słupsk]] per ekzerca [[aviadilo]] [[MiG-15]]bis kaj alteriĝis sur dana insulo [[Bornholm]]
* [[1953]]: GvidantoŜtatestro de [[Sovetunio]] [[Josef Stalin]] mortis pro [[cerba sangado]] - [[genocido|genocidisto]] respondeca interalie pri la [[politiko]] de [[granda purigo|ŝtata teroro]], [[sekreta aldona protokolo|eksplodo de la milito]] kaj amasaj [[reprezalio]]j kun morto de milionoj da [[viktimo]]j
* [[1957]]: Oni pli precize fiksis polan-sovetan [[landlimo]]n en iama [[Orienta Prusio]], en [[Vistula Laguno]] kaj Vistula [[Terlango]]
* [[1960]]: Kuba fotisto [[Alberto Korda]] faris faman foton de fifama [[Che Guevara (foto)|Che Guevara]]
Linio 88:
* [[1827]]: [[Leonid Hlibov]], ukraina poeto, [[fablo]]-verkisto kaj elsonisto, esperantigata de [[Andreo Rogov]] (m. [[1893]])
* [[1830]]: [[Étienne-Jules Marey]], franca [[fiziologio|fiziologo]], pioniro de kino inventinta [[filmilo]]n (m. [[1904]])
* [[1871]]: [[Roza Luksemburg]], juda komunistino, [[ideologio|ideologiistino]] de la pola kaj germana [[laborista movado]], murdita, esperantigata de [[Monda Asembleo Socia]] (m. [[1919]])
* [[1873]]: [[Olav Bjaaland]], norvega [[skiado|skiĉampiono]], konkerinto de la [[suda poluso]] dum la ekspedicio de [[Roald Amundsen]] (m. [[1961]])
* [[1887]]: [[Heitor Villa-Lobos]], brazila komponisto, dirigento, pianisto (m. [[1959]])
Linio 140:
* [[1944]]: [[Max Jacob]], franca verkisto juddevena, kies poezio ligiĝas kun [[esoterismo]] kaj [[kabalo]], pentristo (n. [[1876]])
* [[1950]]: [[Roman Ŝuĥeviĉ]], ukraina naciisto, komandanto de [[Ukraina Ribela Armeo]], senpere respondeca pri [[genocido]] de poloj, en t.n. [[Volinia masakro]], por la tuta [[Ĉefgubernio|Ĝenerala Gubernio]] (n. [[1907]])
* [[1953]]: [[Josif Stalin]], revoluciulo, bolŝeviko, ŝtatestro de [[Sovetunio]] (n. [[1878]])
* [[1953]]: [[Josif Stalin]], [[diktatoro]] de [[Sovetunio]] kartveldevena, kunaŭtoro de la [[Pakto Ribbentrop-Molotov]], kiu ebligis germanan [[sekreta aldona protokolo|atakon al Pollando]] kun [[invado en Pollandon|eksplodo]] de la dua mondmilito, pro ŝtata [[teroro]] respondeca pri milionoj da viktimoj ([[granda purigo|granda teroro]], [[holodomoro]], [[masakro de Katin]], [[Pola operaco de NKVD]]) (n. [[1878]])
* [[1953]]: [[Sergej Prokofjev]], ukraina komponisto, pianisto kaj dirigento (n. [[1891]])
* [[1955]]: [[Antanas Merkys]], ĉeministro kaj prezidento de Litovio (n. [[1887]])
* [[1960]]: [[István Asztalos]], hungara verkisto, redaktoro de la revuo [[Termés|''Rikolto'']] (n. [[1909]])
* [[1964]]: [[Lajos Dánér]], hungara poeto, redaktoro (n. [[1911]])
* [[1966]]: [[Anna Aĥmatova]], rusarusia, soveta poetino kaj tradukistino, edzino de [[Nikolaj Gumilov]], esperantigata (n. [[1889]])
* [[1967]]: [[Mohamed Mosadek]], ĉefministro de Irano faligita pro [[puĉo]] farita de [[CIA]] (n. [[1882]])
* [[1974]]: [[Henryk Witkowski]], pola astronomo, bibliofilo kaj eseisto, prezidanto de la filio de [[Pola Esperanto-Asocio]] en [[Toruń]], [[fakdelegito]] de [[UEA]] pri [[astronomio]], kursgvidanto, aŭtoro de pluraj esperantlingvaj [[eseo]]j, i.a. ''[[Heliocentrismo]] en la [[18-a jarcento]]'' (n. [[1920]])
* [[1976]]: [[Otto Tief]], ĉefministro de [[Estonio]], simbolo de nacia rezistado, viktimo de komunistaj [[reprezalio]]j (n. [[1889]])
* [[1980]]: [[Winifred Wagner]], germana teatra reĝisorino britdevena, propagandistino de [[naziismo]] (n. [[1897]])
* [[1988]]: [[Tibor Talpassy]], hungara verkisto kaj poeto (m. [[1904]])
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/5-a_de_marto"