17-a de januaro: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [nekontrolita versio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→Mortoj: Mihály Gyenes |
Neniu resumo de redakto |
||
Linio 21:
* [[1805]]: En [[Ĥarkivo]] malfermiĝis ukraina [[Ĥarkiva Universitato]]
* [[1819]]: [[Simón Bolívar]] proklamis la Respublikon de [[Kolombio]]
* [[
▲** [[1864]]: [[Januara ribelo]] kontraŭ la [[Rusia Imperio]]: venko de polaj ribelantoj en batalo de [[Iłża]]
* [[1878]]: [[Rusa-turka Milito (1877–1878)|Rusa-turka milito]]: decida venko de rusa armeo apud [[Plovdiv]]
* [[1881]]: [[Pacifika Milito]]: ĉilia armeo konkeris ĉefurbon de Peruo - [[Limo]]
* [[1893]]: [[Usono]] aneksis [[Havajo]]n devigante reĝinon [[Liliuokalani]] [[abdiko|abdiki
* [[1904]]: En [[Moskva Arta Teatro]] okazis premiero de la spektaklo ''[[Ĉeriza ĝardeno]]'' de [[Anton Ĉeĥov]]
* [[1910]]: Dua hungara registaro de [[Károly Khuen-Héderváry]] ekfunkciis
Linio 37 ⟶ 36:
* [[1921]]: [[Ukraina Libera Universitato]] fondiĝis en [[Vieno]] - post nelonge translokiĝis al [[Prago]]
* [[1923]]: Hispana inventisto [[Juan de la Cierva]] unuan fojon ekflugis per sia [[aŭtogiro]]
* [[1929]]: [[Popeye]], usona [[rolulo]] de [[bildliteraturo]] unuafoje
* [[1933]]: [[Usona Kongreso]], spite al prezdento [[Herbert C. Hoover]], voĉdonis por sendependeco de [[Filipinoj]]
* [[1934]]: [[Ferdinand Porsche]] montris al germana registaro la projekton Garbus inaŭgurante historion de la [[varomarko]] [[Volkswagen]]
* [[Dua mondmilito]]:
** [[1940]]: [[Germana okupado de Pollando]]: Ĉefa Sekurec-Oficejo de [[Tria Regno]] informis pri plenumo de [[mortpuno]] kontraŭ 3 [[poloj]] en [[Orienta Prusio]], membroj de sekreta organizaĵo, kiu [[invado en Pollandon|komence de septembro]] eksplodigis [[fervoja trako|fervojan trakon]] apud [[Biskupiec]] kaj detruis elektroenergian sistemon; de labortendaro konstruanta [[aŭtovojo]]n en [[distrikto Drawski]] fuĝis 38 polaj laboristoj; [[Pola Rezistomovado]]: en [[Varsovio]] de [[gestapo|Gestapejo]] fuĝis Kazimierz Kott, gvidanto de Batala Fakultato de Pola Popola Sendependa Ago - unusola forkuro dum la tuta germana [[okupado]]
** [[1941]]: [[Golfo de Tajlando]]: en mara batalo [[reĝimo de Vichy|franca armeo]] detruis siaman [[kirasŝipo]]n kaj torpedŝipon; [[Batalo de Anglio]]: [[Luftwaffe]] atakis Avonmouth, nun kvartalon de [[Bristolo]] (nokte de la 16-a/17-a de januaro
** [[1942]]: En [[Provinco Vartlando]] establiĝis [[vilaĝo|vilaĝa]] gardistaro por helpi policon serĉi [[paraŝuto|paraŝutistojn]], fuĝintajn [[militkaptito]]jn kaj malliberulojn; [[Arkta Oceano]]: 3 germanaj [[submarŝipo]]j atakis [[karavano]]n de 8 [[ŝipo]]j sinkigante unu kun [[destrojero]]; germana-itala grupiĝo subiĝis kun redono de [[armilo]]j en egipta [[montpasejo]], proksima al [[Libio]]; [[Britio]]: 332-a norvega ĉasaviadila [[skadro]] formiĝis
** [[1943]]: [[Ordnungspolizei|Germana polico]] forveturigis de enketa malliberejo [[Pawiak]] en [[Varsovio]] ĉirkaŭ 1800 personojn al [[koncentrejo]] [[Majdanek]]; [[Pola Enlanda Armeo]] forvojigis 5 [[trajno]]jn laŭ linio [[Radom]] - [[Dęblin]] - [[Łuków]] - [[Terespol]]; grupoj de Popola Armeo [[atenco|atencis]] en [[Varsovio]] kontraŭ 4 [[kinejo]]j por germanoj; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: ĉe norda sektoro de Kalinina Fronto estis likvidita germana [[garnizono]], ĉirkaŭita en [[Velikije Luki]]; meze de [[Voroneĵ|Voroneĵa]] Fronto fermiĝis ringo ĉirkaŭ germana 24-a Kirasita Korpuso kaj itala [[Alpoj|Alpa]] Korpuso; [[Norda Kaŭkazio]]: liberigo de [[Ĉerkessk]]; Bomba Korpuso de [[reĝa aerarmeo]]
** [[1944]]: [[Militkrimo]]j: germana polico [[pafekzekutado|pafekzekutis]] en kelkaj lokoj 112 personojn alveturigitajn de [[malliberejo]] en la [[Kastelo de Lublin]]; de [[Varsovio]] foriris transporto kun 75 personoj al koncentrejo [[Gross-Rosen]]; brigadoj de [[Pola Enlanda Armeo]] frakasis litovan gardejon kun detruo de dokumentoj en komunumo de [[Vilnius (subdistrikto)|Vilnius]] kaj taĉmento frakasis [[malliberejo]]n en [[Lida]] liberigante 70 arestitojn; plurmonata [[Batalo de Monte Cassino]] komenciĝis
** [[1945]]: [[Militkrimo]]: matene loĝantaro de Pyry ([[Ursynów]]) amasiĝis sur [[ŝoseo]] por saluti alvenantan polan soldataron de kirasita 1-a Armeo de Zygmunt Berling, kiam aperis 3 sovetaj aviadiloj, kiuj pripafis kaj bombis la civilulojn - ĉ. 40 personoj pereis, 100 estis vunditaj (tagon pli frue posttagmeze en [[Grodzisk Mazowiecki]] sovetaj [[bombaviadilo]]j aeratakis senarmitan homamason en [[bazaro]] - surloke pereis ĉ. 300 personoj, kaj 100-200 mortis en provizoraj "[[malsanulejo]]j"); 1-a Belorusa Fronto: la [[Ruĝa Armeo]] kun taĉmentoj de la unua Armeo de Pola Soldataro eniris al [[Detruo de Varsovio|detruita Varsovio]]; soveta armeo konkeris [[Częstochowa]], [[Końskie]], Radoszyce, [[Jasło]], [[Gorlice]] kaj [[Zgierz]]
* [[1946]]: [[Konsilio de Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj]] unuafoje kunvenis en [[Londono]]
* [[1948]]: Sur ferdeko de usona [[militŝipo]] oni subskribis [[armistico|armistican]] interkonsenton inter [[Indonezio]] kaj [[Nederlando]] pri provizora [[suvereneco]] super [[okupado|okupataj]] teritorioj de [[Nederlanda Hindio]] kun ebleco referendumi pri ilia aparteno
* [[1949]]: [[Francio]]: [[Institut Pasteur]] identigis [[viruso]]n de [[gripo]]
* [[1950]]: Atako al [[banko]] en [[Bostono]] kaj [[rabo]] de rekorda [[predo]] en la historio de [[Usono]]
* [[1955]]: Unua [[atomŝipo|atomenergia]] [[submarŝipo]] ''[[USS Nautilus (SSN-571)|USS Nautilus]]'' eknavigis
* [[1957]]: Premiero de filmo ''[[La homo sur trako]]'', reĝisorita de [[Andrzej Munk]]
Linio 59 ⟶ 58:
* [[Milita stato en Pollando]]:
** [[1980]]: [[Helsinko|Helsinka]] Komisiono de la [[Komitato por Defendo de Laboristoj]] fondiĝis - ĝin eniris interalie [[Zbigniew Romaszewski]]
** [[1982]]: [[Pola Radio]] komencis disaŭdigon de la 2-a programo; en varsovia preĝejo en [[Żoliborz]] patro [[Jerzy Popiełuszko]] celebris sian unuan [[meso (diservo)|meson]] intence de la [[patrio]], kiuj iĝis grandaj [[religio|religiaj]]-[[patriotismo|patriotismaj]] eventoj
* [[1983]]: [[Niĝerio]] [[deportado|deportis]] pli ol 2 milionojn de
* [[1988]]: [[Vatikano]] aranĝis unuan en sia historio [[gazetaro|gazetaran]] [[konferenco]]n de papo [[Johano Paŭlo la 2-a]], kiu alparolis al [[ĵurnalisto]]j pri misio de ilia [[profesio]]
* [[1991]]: [[Haroldo la 5-a (Norvegio)|Haroldo la 5-a]] iĝis reĝo de Norvegio
Linio 73 ⟶ 72:
* [[2010]]: Komenco de kelktaga [[tumulto]] en niĝeria urbo [[Jos (urbo)|Jos]] - pereis ĉirkaŭ 600 personoj
* [[2010]]: [[Sebastián Piñera]] gajnis prezidentajn balotojn en Ĉilio
▲** [[2012]]: [[Ribelo]] de [[tuaregoj]] el [[Nacia Movado por la liberigo de Azavado]] en norda [[Malio]] komenciĝis
▲** [[2013]]: Dum la [[enlanda milito]] en [[Malio]] [[francoj|franca]] armeo komencis landan ofensivon
== Naskiĝoj ==
* [[1342]]: [[Filipo la 2-a (Burgonjo)|Filipo la 2-a]], duko de [[Burgonjo]] (m. [[1404]])
* [[1432]]: [[Antonio Pollaiuolo]], itala renesanca artisto
* [[1463]]: [[Frederiko la 3-a (Saksio)|Frederiko la 3-a]], princo-elektisto de Saksio, fondinto de la [[Universitato de Wittenberg]], protektanto de [[Marteno Lutero]] (m. [[1525]])
* [[1472]]: [[Guidobaldo da Montefeltro]], itala [[kondotiero]], [[duko de Urbino]] (m. [[1508]])
Linio 91 ⟶ 89:
* [[1624]]: [[Guarino Guarini]], itala monaĥo kaj arĥitekto, [[teatinanoj|teatinano]] [[1683]])
* [[1659]]: [[Antonio Veracini]], itala violonisto kaj komponisto (m. [[1733]])
* [[1706]]: [[Benjamin Franklin]], usona filozofo, kunaŭtoro de la [[Usona Deklaro de Sendependeco
* [[1732]]: [[Stanislao Aŭgusto Poniatowski]], lasta reĝo de Pollando kaj grandduko de Litovio (m. [[1798]])
* [[1813]]: [[Johann Heinrich Gelzer]], svisa historiisto kaj teologo (m. [[1889]])
* [[1814]]: [[Ludwik Mierosławski]], unua pola diktatoro de la [[Januara Ribelo]] kontraŭ la [[Rusia Imperio]], teoriisto kaj historiisto pri [[militistiko]] (m. [[1878]])
* [[1815]]: [[Joshua Abraham Norton]], mem-proklamita "Imperiestro de Usono" (m. [[1880]])
Linio 107 ⟶ 105:
* [[1867]]: [[Carl Laemmle]], usona filmproduktoro (m. [[1939]])
* [[1879]]: [[Árpád Buday]], hungara arkeologo, historiisto (m. [[1937]])
* [[1881]]: [[Antoni Łomnicki]], pola matematikisto
* [[1890]]: [[Emil Böszörményi]], rumania hungara ĵurnalisto (m. [[1938]])
* [[1891]]: [[Áron Vass]], rumania hungara skuptisto
* [[1894]]: [[István Szőnyi]], hungara pentristo
* [[1895]]: [[László Mécs]], hungara poeto kaj ĵurnalisto (m. [[1978]])
* [[1899]]: [[Al Capone]], usona [[gangstero
* [[1899]]: [[Albert Stange]], germana politikisto ([[NSDAP]]) (m. nekonata)
* [[1900]]: [[Ernő Unger]], hungara dirigento, komponisto, pianisto (m. [[1968]])
* [[1900]]: [[Manci Zelch Zathureczkyné]], rumania hungara verkistino, ĵurnalistino (m. [[1984]])
* [[1902]]: [[Anci Barna]], hungara aktorino
* [[1903]]: [[Antal Pálffy]], rumania hungara instruisto pri matematiko en [[Târgu Mureș]] (m. [[1973]])
* [[1908]]: [[Géza Berey]], rumania hungara ĵurnalisto, edzo de [[Piroska Csányi]] (m. [[1982]])
* [[1914]]: [[Michael Brink]], germana katolika verkisto kontraŭnazia, fuĝinta de la [[marŝo de morto]], kies teologia ĉefverko temas pri [[krimo]]j de [[Nacisocialisma Germana Laborista Partio|NSDAP]] (m. [[1947]])
* [[1915]]: [[István Benedek (psikiatro, verkisto)|István Benedek]], hungara psikiatro, verkisto (m. [[1996]])
* [[1917]]: [[M. G. Ramachandran]], barata aktoro kaj politikisto,
* [[1918]]: [[Helena Marusarzówna]], pola [[skiado|skiistino]], ĉampionino de skiaj sportoj, kurierino [[Tatroj|transtatra]] inter [[Zakopane]] kaj [[Budapeŝto
* [[1919]]: [[Sándor Mezei]], rumania hungara [[agronomo]] (m. [[1995]])
* [[1922]]: [[Betty White]], usona aktorino (m. [[2021]])
Linio 130 ⟶ 128:
* [[1930]]: [[Jaroslava Moserová]], ĉeĥa politikistino, kuracistino, verkistino (m. [[2006]])
* [[1931]]: [[János Ábrahám]], hungara publicisto, verkisto (m. [[1996]])
* [[1933]]: [[Dalida]], franca kantistino
* [[1939]]: [[Gyula Pávai]], rumania hungara instruisto, lokhistoriisto (m. [[2011]])
* [[1940]]: [[Tabaré Vázquez]], prezidento de [[Urugvajo]], kuracisto
* [[1942]]: [[Muhammad Ali]], usona boksisto, ora medalisto de la [[Somera Olimpiko 1960]] (m. [[2016]])
* [[1942]]: [[Karel van Miert]],
* [[1943]]: [[René Préval]], ĉefministro kaj prezidento de [[Haitio]]
* [[1955]]: [[Gyöngyi Orbán]], rumania hungara literaturteoristino
Linio 142 ⟶ 140:
* [[1961]]: [[Maia Chiburdanidze]], kartvela [[ŝako|ŝakistino]], [[grandmajstro]], [[ŝakolimpiko|mondĉampionino]] en la jaroj 1978–1991
* [[1962]]: [[Jim Carrey]], kanada [[komikisto]] kaj aktoro
* [[1964]]: [[Michelle Obama]], usona juristino, edzino de
* [[1968]]: [[Mathilde Seigner]], franca komediistino
* [[1971]]: [[Sylvie Testud]], franca aktorino kaj verkistino
* [[1972]]: [[Benno Fürmann]], germana filmaktoro
Linio 153 ⟶ 151:
* [[395]]: [[Teodosio]], imperiestro de la tuta [[Romia Imperio]] kaj de la [[Bizanca Imperio]] (n. [[347]])
* [[647]]: (festotago) [[Sulpicio la Pia]], franca episkopo de [[Bourges]], sanktulo (n. [[576]])
* [[1468]]: [[Gjergj Kastrioti Skanderbeg]], [[nacia heroo]] de Albanio
* [[1598]]: [[Fjodor la 1-a Ivanoviĉ (Rusio)|Fjodor la 1-a Ivanoviĉ]], caro de Rusio
* [[1634]]: [[Albert Szenci Molnár]], hungara reformita pastro, lingvosciencisto, filozofo, psalmpoeto, eklezia verkisto, tradukisto (n. [[1574]])
* [[1699]]: [[Thomas Pichler]], aŭstra [[ermito
* [[1705]]: [[John Ray]], [[anglikanismo|anglikana]] kleriko, patro de angla [[naturhistorio]] (n. [[1627]])
* [[1740]]: [[Matthias Buchinger]], germana muzikisto kaj prezentisto (n. [[1674]])
* [[1751]]: [[Tomaso Albinoni]], itala komponisto kaj violonisto
* [[1775]]: [[Giovanni Battista Sammartini]], itala komponisto kaj orgenisto (naskiĝis ĉirkaŭ [[1700]])
* [[1784]]: [[Yosa Buson]], japana pentristo, aŭtoro de [[hajko]]j
* [[1823]]: [[Zacharias Werner]], germana poeto, teologo kaj predikisto (n. [[1768]])
* [[1826]]: [[Juan Crisóstomo de Arriaga]], hispana [[mirinfano]], komponisto (n. [[1806]])
* [[1829]]: [[Adam Heinrich Müller]], germana ekonomikisto, publicisto, literaturrecenzisto, teoriulo de la ŝtato kaj pioniro de ekonomia romantismo (n. [[1779]])
* [[1830]]: [[Wilhelm Waiblinger]], germana poeto
* [[1861]]: [[Lola Montez]], amatino de reĝo Ludoviko la 1-a de Bavario (n. [[1821]])
* [[1863]]: [[Horace Vernet]], franca pentristo
* [[1868]]: [[Mihály Gyenes]], hungara arkitekto kaj juristo (n. [[1800]])
* [[1874]]: [[Chang kaj Eng Bunker]], fratoj-[[ĝemelo]]j de Tajlando, konataj kiel [[Siamaj dunaskitoj]] (n. [[1811]])
* [[1890]]: [[Władysław Taczanowski]], pola [[ornitologio|ornitologo]] kaj zoologo, laboranto de eŭropaj muzeoj
* [[1893]]: [[Rutherford B. Hayes]], prezidento de Usono 1877 - 1881
* [[1897]]: [[János Vajda]], hungara poeto kaj ĵurnalisto, enestanta en
* [[1905]]: [[Karolino (Saksio-Vajmaro-Eisenach)]], germana dukino (n. [[1884]])
* [[1910]]: [[Joaquim Nabuco]], brazila politikisto, diplomato, historiisto, juristo kaj ĵurnalisto (n. [[1849]])
Linio 178 ⟶ 176:
* [[1918]]: [[Dénes Szabó (ginekologo)|Dénes Szabó]], hungara ginekologo, medicinhistoriisto (m. [[1856]])
* [[1945]]: [[István Réti]], hungara pentristo, rektoro, membro de la [[Societo Szinyei Merse Pál]] (n. [[1872]])
* [[1947]]: [[Eŭgeno Lanti]] (Eugène Adam), franca instruisto, [[esperantisto]] kaj komunisto, kunfondinto de [[Sennacieca Asocio Tutmonda]], redaktoro de
* [[1961]]: [[Patrice Lumumba]], unua ĉefministro de [[Demokratia Respubliko Kongo]], murdita (n. [[1925]])
* [[1962]]: [[Sándor Puhala]], rumania hungara ĵurnalisto, verkisto pri pedagogio (n. [[1882]])
* [[1964]]: [[Terence White]], angla verkisto
* [[1969]]: [[Grażyna Bacewicz]], pola-litova komponistino kaj [[violono|violonistino]], [[Muzikpedagogio|muzikpedagogo]], adeptino de [[Novklasikismo (muziko)|novklasikismo
* [[1973]]: [[Tarsila do Amaral]], brazila pentristino
* [[1977]]: [[Henryk Herbert Paruzel]], pola pastro, aktivulo de [[Katolika Esperanto-movado]], estrarano de [[Internacia Katolika Unuiĝo Esperantista]], membro de la [[Internacia Asocio de Bibliistoj kaj Orientalistoj]], aŭtoro de ''[[Biblia Vortaro]]'', gvidanto de [[pilgrimado]]j de [[esperantisto]]j al [[Jasna Góra]], organizanto de 36-a [[IKUE-Kongreso]] en [[Romo]], fondinto de [[Esperanto-biblioteko|Esperanto-librejo]] ĉe [[Katolika Universitato de Lublin "Johano Paŭlo la 2-a"|Katolika Universitato de Lublin]],
* [[1979]]: [[István Bartha]], hungara instruisto, verkisto (n. [[1889]])
* [[1979]]: [[Einar Dahl]], sveda parlamentano, sekretario de la [[Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj]], estrarano de Sveda Instruista Esperanto-Federacio, prezidanto de Universala Esperantista Pacifista Ligo, [[honoraj membroj de UEA| honora membro de UEA]] (n. [[1904]])
* [[1981]]: [[Hugo Aufderbeck]], germana romkatolika episkopo (n. [[1909]])
* [[1986]]: [[János Máthé (lokhistoriisto)|János Máthé]], rumania hungara lokhistoriisto, etnografo (n. [[1898]])
* [[1991]]: [[Olavo la 5-a (Norvegio)|Olavo la 5-a]], reĝo de Norvegio
* [[1994]]: [[György Cziffra]], hungara pianisto
* [[1997]]: [[Clyde Tombaugh]], usona astronomo, malkovrinto de [[nanplanedo]] [[Plutono]] (n. [[1906]])
* [[2002]]: [[Camilo José Cela]], hispana Nobelpremiita verkisto
* [[2004]]: [[Czesław Niemen]], pola komponisto, [[rokmuziko|rokmuzikisto]], [[instrumentisto]], kantisto kaj [[kantaŭtoro]], kies kanto ''Stranga estas la mondo'' iĝis [[himno]] de kontestanta junularo (n. [[1939]])
* [[2008]]: [[Bobby Fischer]], usona-islanda ŝakisto, [[Listo de mondĉampionoj pri ŝako|mondĉampiono]] (n. [[1943]])
Linio 199 ⟶ 197:
* [[2011]]: [[Jean Dutourd]], franca verkisto kaj tradukisto, [[konservatismo|konservatisto]] (n. [[1920]])
* [[2012]]: [[Phil Bosmans]], flandra verkisto, sacerdoto kaj monaĥo (n. [[1922]])
* [[2013]]: [[Jadwiga Kaczyńska]], pola [[filologo|filologino
* [[2016]]: [[Duci Szabó]], rumania hungara aktorino (n. [[1920]])
* [[2016]]: [[Roland Lindblom]], sveda esperantisto, fondinto de pluraj [[Esperanto-klubo]]j, kunfondinto kaj vicprezidanto de [[Sveda Esperantista Junulara Unuiĝo]], kunorganizanto de [[UK 1980]] kaj [[UK 2003]], [[Komitato de UEA|komitatano de UEA]] kaj [[Estraro de UEA|estrarano de UEA]], [[Honora Membro de UEA]] (n. [[1931]])
|