Tripitaka Koreana
Tripitaka Koreana aŭ Palman Daejanggyeong ("okdekmil Tripitaka") aŭ "Kogurja Tripitaka" estas korea kolekto de la Tripitaka (budhismaj skribaĵoj kaj la sanskria vorto por "tri korboj"), ĉizitaj sur 81 258 lignaj kliŝoj en la 13-a jarcento. Ĝi estas la plej ampleksa de la mondo kaj plej malnova sendifekta versio de budhisma kanono en skribmaniero hanja, kun neniuj konataj eraroj aŭ preseraroj en la 52.382.960 karaktroj, kiuj estas organizitaj en pli ol 1496 titoloj kaj 6568 volumoj. Ĉiu lignobloko mezuras 70 centimetrojn en larĝo kaj 24 centimetrojn en longo. La dikeco de la blokoj varias de 2,6 ĝis 4 centimetroj kaj ĉiu pezas proksimume tri ĝis kvar kilogramojn. La verkoj estas stokitaj en Haeinsa, budha templo en provinco Suda Gyeongsang, en Sud-Koreio.
Historio redakti
La nomo "Kogurja Tripitaka" venas de "Kogurjo", la nomo de Koreio de la 10-a ĝis la 14-a jarcentoj. Ĝi funkciis kiel referenco por la eldono de la ĉina budhisma kanono.
Tripitaka Koreana estis unuafoje ĉizita en 1087 dum la Tria Kogurja-Kitana milito. La origina aro de lignoblokoj estis detruita per fajro dum la mongola invado de Koreio en 1232, kiam la ĉefurbo de Kogurjo estis movita al insulo Ganghwa dum preskaŭ tri jardekoj de mongolaj militiroj, kvankam partoj de ĝiaj presaĵoj postrestis. Por denove petegi dian helpon por kontraŭbatali la mongolan minacon, reĝo Goĝong poste ordonis la revizion kaj rekreon de la Tripitaka; la ĉizado daŭris 16 jarojn, de 1236 ĝis 1251, kun subteno de la Choe-Domo kaj implikiĝantaj monaĥoj de la lernejoj Seon kaj Gyo. Tiun duan revizion oni kutime nomas Tripitaka Koreana. En 1398, ĝi estis movita al Haeinsa, kie ĝi restis konservata en kvar konstruaĵoj.
Valoro de la verko redakti
Tripitaka Koreana estas la 32-a nacia trezoro de Koreio, kaj la templo Haeinsa (konstruaĵo Janggyeong Panjeon), la deponejo de Tripitaka Koreana, estas indikita kiel Monda heredaĵo de Unesko. La Unesko-komisiono priskribas Tripitaka Koreana kiel unu el la "plej gravaj kaj plej kompletaj korpusoj de budhismaj doktrinaj tekstoj en la mondo." Ne nur la verko estas valorega, ĝi ankaŭ estas estetike valora kaj montras altan kvaliton de metio.
La historia valoro de Tripitaka Koreana venas de la fakto ke ĝi estas plej kompleta kaj precize konservita kolekto de budhismaj disertaĵoj, leĝoj, kaj skribaĵoj. La kompilantoj de la korea versio asimilis pli malnovajn nordajn kantojn ĉinajn, kitanajn, kaj Kogurjo-versiojn kaj aldonis enhavon skribitan fare de respektataj koreaj monaĥoj. Akademiuloj povas ricevi ideon pri la pli malnovaj ĉinaj kaj Khitan-versioj de la Tripitaka el la hodiaŭa korea versio. La kvalito de la lignoblokoj estas atribuita al la Nacia Instruisto Sugi, kiu singarde kontrolis la korean version pri eraroj. Pro la precizeco de Tripitaka Koreana, la japanoj, ĉinaj, kaj tajvanaj versioj de la Tripitaka estas bazitaj sur tiu korea versio.
Ĉiu bloko estas farita el betularba ligno de la sudaj insuloj de Koreio kaj estis traktita por malhelpi la kadukiĝon de la ligno. Ili estis trempitaj en marakvo dum tri jaroj, poste tranĉitaj, poste boligitaj en salakvo. Tiam, la blokoj estis metitaj en ombron kaj eksponitaj al la vento dum tri jaroj, ili estis tiel finfine pretaj por ĉizado. Post kiam ĉiu bloko estis ĉizita, ĝi estis kovrita per venena lako por konservi ĝin kontraŭ insektoj kaj estis enkadrigitaj kun metalo por malhelpi misformiĝon.
Ĉiu bloko estis ĉizita per 23 linioj de teksto kun po 14 karaktroj en linio. Tial, ĉiu bloko, nombrante ambaŭ flankojn, enhavis totalon de 644 karaktroj. La kohereco de la stilo, kaj kelkaj fontoj, supozigas ke ununura viro ĉizis la tutan kolekton, sed oni nun supozas, ke teamo de tridek viroj faris la taskon.