Akva pupteatro
Akva pupteatro (vjetname: Múa rối nước, kiu signifas "pupoj kiuj dancas sur akvo") estas tradicio, kiu datiĝas de la 11-a jarcento devenanta de la vilaĝoj de la areo de la delto de la Ruĝa Riverego de norda Vjetnamio. Hodiaŭ vjetnama akva pupteatro estas unika vario de la antikva azia marioneta tradicio.
La marionetoj estas farataj el ligno kaj tiam lakitaj. La spektakloj estas prezentitaj en ĝistalia naĝejo. Granda bastono subtenas la marionetojn sub la akvo kaj estas uzita fare de la pupistoj, kiuj estas normale kaŝitaj malantaŭ ekrano, por kontroli ilin. Tiel la marionetoj ŝajnas moviĝantaj sur la akvo. Kiam la rizejoj inundas, la vilaĝanoj distras unu la alian uzante tiun formon de pupteatraĵo.
Historio
redakti
Akva pupteatro estas konsiderita esti origininta de la delto de la Ruĝa rivero de Vjetnamio de la 11-a jarcento, kaj la arto restas tre evoluinta hodiaŭ en tiu lando. Kelkaj el la plej fruaj trupoj estis trovitaj en la Nguyên Xá komunumo, Đông Hưng distrikto, Thái Bình provinco…
La preciza tempo kie akva pupteatro komenciĝis en Vjetnamio ne estas konata, sed frua noto pri tiu arto estis trovita sur ŝtonsteleo devenanta de la 11-a jarcento laŭdante la meritojn de reĝo Ly Nhan Tong. Post periodo de rapida evoluo de la 11-a-14-a jarcentoj, la arto de akva pupteatro eskapis la limigojn de la reĝaj palacoj de la Le- kaj Nguyen-dinastioj kaj komencis montriĝi ĉe vilaĝfestivaloj kaj ceremonioj, antaŭenmovigante la evoluon de la tradiciaj scenartoj de la lando[1].
En antikva Vjetnamio, la kamparaj vjetnamoj kredis ke spiritoj kontrolis ĉiujn aspektojn de sia vivo, de la kuirejo ĝis la rizejoj. La vjetnama elpensis akvan pupteatron kiel maniero kontentigi tiujn spiritojn, kaj kiel formo de distro, uzanta tiun naturan medion kiun ili povis trovi en sia ĉirkaŭaĵo. En antikvaj tempoj, la lagetoj kaj inunditaj rizejoj post rikolto estis la scenejo por tiuj senpreparaj spektakloj[2].
Ĉi tiu formo de arto estas unika al Norda Vjetnamio kaj nur trovis sian vojon al la monda scenejo en la lastaj jaroj kiel rezulto de normaligaj rilatoj kun okcidento.[3] Dum la fruaj 1990-aj jaroj la tri elstaraj entreprenoj - la Nacia Pupteatro (Nhà hát múa rối trung ương), la urba Thang Long Pupteatra Kompanio (Nhà hát múa rối Thăng Long) de Hanojo kaj la Ho-Chi-Minh-Urbo Pupteatra Kompanio (Đoàn Nghệ thuật Múa rối Thành phố Hồ Chí Minh) gajnis pliigantan internacian atenton. La ĉefaj lokoj en Vjetnamio mem estas la Thang Long Akva Pupteatro en Hanojo kaj la Ora Drako Akva Pupteatro en Ho Chi Minh urbo.
Prezentado
redakti.jpg)
Moderna akva pupteatro estas prezentita en baseno da akvo 4 metrojn kvadratajn, kun la akvo surfaco kiel scenejo. Nuntempe, la prezentado okazas ĉe unu el tri lokoj - sur tradiciaj lagetoj en vilaĝoj kie scenejo estas starigita, sur porteblajn basenoj konstruitajn por vojaĝaj prezentistoj, aŭ en speciala konstruaĵo kie baseno estas konstruita[4]. Ĝis 8 pupistoj staras malantaŭ disig-bambua kurteno, ornamita por simili templofasadon, kaj kontrolas la marionetojn uzante longajn bambuobastonojn kaj kordmekanismon kaŝitajn sub la akvosurfaco. La marionetoj estas ĉizitaj el ligno kaj ofte pezas ĝis 15 kg. Rizo, la ĉefbazvaro de la vjetnama dieto, kreskas en akvorizejo. La originaj akvaj marionetfestivaloj estis laŭlitere okazigitaj ene de rizejo, kun pagodo konstruita sur pinto por kaŝi la pupistojn kiuj staras en la ĝistalia akvo. La akvo funkcias kiel la scenejo por la marionetoj, kaj kiel simbola ligo al la rizrikolto. Ĝi ankaŭ kaŝas la marionetkordojn kaj pupistmovadojn, plibonigas la muzikan kaj voĉan akustikon, kaj disponigas briletan lumefekton. Tradicia vjetnama orkestro disponigas fonamuzikan akompanon. La instrumentado inkludas kanton, tamburojn, lignajn sonorilojn, cimbalojn, kornojn, đàn bầu (Unukordilo), gongojn, kaj bambuoflutojn. La klaraj simplaj tonoj de bambufluto akompanas reĝecon dum la tamburoj kaj cimbaloj povas laŭte anonci la eniron de fajrosputanta drako.
Kantistoj de chèo (formo de opero devena de norda Vjetnamio) kantas kantojn kiu rakontas la historion ludantan de la marionetoj. La muzikistoj kaj la pupoj interagas dum prezento; la muzikistoj povas krii vorton de averto al marioneto en danĝero aŭ vorto de kuraĝigo al marioneto en bezono.
La marionetoj eniras de ĉiu flanko de la scenejo, aŭ eliras el la neklaraj profundoj de la akvo.
Spotlumoj kaj buntaj flagoj ornamas la scenejon kaj kreas festan atmosferon.
Enhavo
redaktiLa temo de la skeĉoj estas kampara kaj havas fortan referencon al vjetnama folkloro. Ĝi rakontas pri daŭra porvivaĵo en kampara Vjetnamio kaj vjetnamaj popolaj fabeloj kiuj estas rakontitaj per geavoj al siaj nepoj. Rakontoj pri la rikolto, de fiŝkaptado kaj de festivaloj estas emfazitaj. Legendoj kaj nacia historio ankaŭ estas rakontitaj tra mallongaj skeĉoj. Multaj el la skeĉoj, aparte tiuj implikantaj la rakontojn de daŭra porvivaĵo, ofte havas humuran tordecon.
Referencoj
redakti- ↑ http://www.angelfire.com/co/hongnam/waterpuppet.html
- ↑ Eckersley. M. (ed.) 2009. Drama from the Rim: Asian Pacific Drama Book. Dramo Viktorio.Melburno. 2009-a (p46)
- ↑ " Words on a wire " . Vietnam Investment Review . November 2002 . Elŝutite 2009-01-23.
- ↑ Eckersley. M. (ed.) 2009. Drama from the Rim: Asian Pacific Drama Book. Dramo Viktorio.Melburno. 2009-a (p44)
- http://www.learnnc.org/lp/multimedia/3740 Arkivigite je 2022-11-29 per la retarkivo Wayback Machine
- " The long cultural strings of Water Puppetry " . VietNamNet . 14 August 2003 . Elŝutite 2009-01-23.
- Phuong Dung “Múa rối nước - một sáng tạo độc đáo của người Việt”. VietnamPlus, Thông Tấn Xã Việt Nam. 29/01/12 08:30 (Akva pupteatro, unika kreaĵo de la Vjet-popolo)
Literaturo
redakti- Nguyễn, Huy Hồng (2006). Vietnamese Traditional Water Puppetry. Hanoi: Thế Giới Publishers. p. 79.
- Hữu Ngoc, Lady Barton (2006) Water Puppets. Hanoi. Thế Giới Publishers
Bildaro
redakti
Eksteraj ligiloj
redakti- Akva Pupteatro--Hanojo, Vjetnamio (filmeto)
- Thang Long Water Puppet Theatre Hejmpaĝo
- Vjetnama akva pupspektaklo Arkivigite je 2012-11-12 per la retarkivo Wayback Machine kun vidbendo