Elizabeta teatro: Malsamoj inter versioj

La regotempo de [[Elizabeto la 1-a (Anglio)|Elizabeto la 1-a]] estis karakterizita per reciproka kontentigo de la interesoj de la burĝaro kaj nobelaro: [[feŭdismo|feŭdismaj]] strukturoj iom post iom perdis je signifosignifon, la ŝtata administrado estis reformita kaj la [[parlamento]] iom post iom ricevis pli da politika povo. Pro la statuso de Anglio esti monda potenco kaj la ekonomia prospeigoprosperigo ligita al tio, jam meze de la [[16-a jarcento]] ekestis larĝa socia tavolo de burĝoj, kiuj jam pro sia materia prospereco postulis sian partoprenon en politikaj decidoj. Krome [[Humanismo|humanismaj]] streboj subteni la [[edukado]]n gvidis al relative unuece alta eduka nivelo. Pro tio multaj ŝtatanoj ekhavis la eblecojn plialtigi sian socian pozicion – esenca diferenco al la [[mezepoko]]. Multaj ŝtatanoj pro la humanisma edukado bone regis la [[latina lingvo|latinan lingvon]] kaj konis la antikvajn dramojn de klasikaj verkistoj kiel [[Seneko]] aŭ [[Plaŭto]], kiuj prezentiĝis aparte en lernajajlernejaj teatraj prezentoj.

La teatra praktiko dum la elizabeta epoko ekzakte respegulas la ŝanĝiĝantajn sociajsociajn nkondiĉojnkondiĉojn: la publiko de la grandaj teatroj de [[Londono]] pro malaltaj enirprezoj konsistis same el metilaboristoj kaj komercistoj, kleruloj kaj nobeluloj. Sen la drasta kresko je la nombro de loĝantoj en la urbego Londono – la ĉefurbo de monda imperio – la ekzisto de multaj teatroj en la urbo estintus neebla. Proksime de la rivero [[Tamizo]] ekestis vera amuza kvartalo.

Post kiam la reĝo [[Henriko la 8-a (Anglio)|Henriko la 8-a (Anglio)]] dum la jaro [[1534]] kreigis la [[anglikana eklezio|nacian eklezion de Anglio]], la dua duono de la 16-a jarcento precipe signifis la forturniĝon de antaŭe praktikitaj kutimoj de la [[romie katolika eklezio]]. La [[angla lingvo]] pli kaj pli uziĝis en diservoj kaj bibliaj tradukoj, kaj anstataŭigis la [[latina lingvo|latinan lingvon]] – tiu evoluo subtenis la plifortiĝon de nacilingva literaturo, kiu krome pro la kutimiĝo de la [[libropresado]] amase disvastiĝis. Tiel povis ekesti literatura komerco, en kiu ankaxu partoprenis teatraj verkistoj kiel [[Christopher Marlowe]] aŭ William Shakespeare, kies dramoj dum la [[17-a jarcento]] aperis libroforme.

Elirante de [[Italio]], la [[renesanco]] meze de la 16-a jarcento ankaŭ atingis Anglion: La humanismo refokusigis la antikvajn tradiciojn kaj substrekis la liberon de la homa individuo, kiun la racio levas super la bestojn. La ekesto de moderna termino de filozofia "subjekto" favorigis dramojn, kiuj malproksimiĝis de la tipaj kliŝeoj de roloj kaj anstataŭe fokusigis la individuan sorton de homa konduto kaj ties sekvoj. La alegorian bildigon de tipaj roloj anstataŭigis prototipoj de la moderna individua psikologio. La libero de la individuoj, kiel montras la sortoj de la personaĵoj[[rolulo]]j de Ŝekspiro, kompreneble povas havi ankaŭ negativan flankon: Ke la disfalo de sociaj hierarkioj kaj la forfalo de unuecaj metafizikaj klarigoj povas esti minaco, imprese montras la personaĵorolulo de [[Hamleto]] – la pezo de respondeco pri la propraj agoj ĉe li gvidas al kvazaŭparalizo, al rezigna malfaro.

La [[melankolio|melankoliulo]] estas paradigma figuro de la epoko, kiu aperas en multaj verkoj. Kontrasto al tiu personaĵorolulo estas la senkonsidera karierulo, kiu prezentas sin en favora lumo – la verko ''Il PrinicipePrincipe'' de [[Nikolo Makiavelo]] (kvankam oficiale malpermesita) ankaŭ legiĝis en Anglio. La dramo ''Doctor Faustus'' (ĉ. 1589) de [[Christopher Marlowe]] montras la sekvojn de ekstrema potencomanio, samkiel lia dramo ''Tamburlaine the Great'' (1587), kiu vidigas la karieron kaj mordon de [[Mongolio|mongola]] reganto.