Angiospermoj: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto |
|||
Linio 1:
{{Taksonomio korektita
| koloro = lightgreen
| nomo =
| troveblo de fosilioj = Malfrua [[Ĵurasio]] - Nun
| dosiero = Primula aka.jpg
Linio 7:
| priskribo de dosiero = [[primolo]] (''Primula hortensis'')
| regno = [[Planto]]j ''Plantae''
| divizio = '''
| specioj de subdivizio = [[Klaso (biologio)|Klasoj]]
| subdivizio2 =
Linio 13:
[[Unukotiledonaj]] ''Liliopsida''
}}
'''Florplantoj''', '''angiospermoj'''
La
La
== Historio ==
Certe estas [[Teofrasto]] (ĉirkaŭ -372 - -287) kiu unue distingis la florplantoj de la [[gimnospermoj|nudsemplantoj]]. [[John Ray]] uzas, fine de la 17a jarcento, tiun malsamecon en sia klasigo, kiu estas la unua provo de natura klasigado por la moderna epoko.
== Origino ==
[[Image:Archaefructus liaoningensis.jpg|thumb|250px|''[[Archeofructus]]'': plej malnova fosilia florplanto, Ĉinio.]]
La unuaj angiospermoj aperis antaŭ ĉ. 140 milionoj da jaroj, dum la [[ĵuraso]]. La unuaj fosiliaj plantoj kun angiospermaj karakterizaĵoj aperis en la ĵuraso kaj en la frua [[kretaceo]] (135-65 milionoj da jaro), sed tiuj estis relative malmultaj kaj primitivaj formoj. La granda disvastiĝo de la angiospermoj okazis en la meza kretaceo (ĉ. antaŭ 100 milionoj da jaroj). Dum la malfrua kretaceo, la angiospermoj iĝis dominanta grupo surtere kaj kelkaj fosiliaj plantoj signis la aperon de la modernaj plantoj (ekz. [[fago]], [[kverko]], [[platano]], kaj [[magnolio]]). La plej maljuna fosilia florplanto estas ''Archaefructus liaoningensis'' malkovrita en Ĉinio, kaj datita je -125 milionjaroj ([[Kretaceo]]).▼
== Reproduktado ==
La reprodukta sistemo ĉe la florplantoj estas tre evoluita. La reproduktaj organoj (floroj kaj fruktoj) estas la tipaĵoj la plej videblaj en tiu plantaro.
=== La floroj ===
La vortoj [[floro]] kaj [[planto]] estas kelkfoje konfuzataj. Tamen, la floroj estas nur la reprodukta parto el iuj plantoj: la florplantoj. La floreroj estas la [[stamino]]j (viraj partoj), kaj la [[pistilo]] (ina parto). Krom tiuj partoj, estas ankaŭ florfolioj: petaloj kaj sepaloj.
=== Seksaj aranĝoj ===
Plejparto el florplantoj estas [[Hermafrodito (Vivoscienco)|duseksaj]] (ĉiu ulo havas la du seksoj), kun ofte duseksaj floroj. Tamen, ĉe ceteraj specioj, inaj kaj viraj floroj estas apartita sur la sama ulo ([[monoika]]).
Kelkaj specioj estas seksapartita: la uloj portas aŭ virfloroj aŭ ina floroj ([[dioika]]).
Fine, kelkaj havas ambaŭ unuseksaj floroj kaj duseksaj floroj sur la sama ulo.
=== Duobla fekundiĝo ===
▲La unuaj angiospermoj aperis antaŭ ĉ. 140 milionoj da jaroj, dum la [[ĵuraso]]. La unuaj fosiliaj plantoj kun angiospermaj karakterizaĵoj aperis en la ĵuraso kaj en la frua [[kretaceo]] (135-65 milionoj da jaro), sed tiuj estis relative malmultaj kaj primitivaj formoj. La granda disvastiĝo de la angiospermoj okazis en la meza kretaceo (ĉ. antaŭ 100 milionoj da jaroj). Dum la malfrua kretaceo, la angiospermoj iĝis dominanta grupo surtere kaj kelkaj fosiliaj plantoj signis la aperon de la modernaj plantoj (ekz. [[fago]], [[kverko]], [[platano]], kaj [[magnolio]]).
== Klasigado ==
[[Dosiero:Aconitum_variegatum_110807f.jpg|thumb|right|250px|''Aconitum variegatum'']]
La angiospermoj estas konsiderataj kiel [[divizio]], formale nomitaj "
La {{formatnum:250000}} specioj estas arigaj per {{formatnum:12000}} genroj, kiuj estas ĉe ĉirkaŭ 445 familioj, ili mem en 56 ordoj. Kompare, estas 700 specioj de nudsemplantoj laŭ la plaj vastaj estimoj. Estas pli ol {{formatnum:165000}} dukotiledonaj kaj pli ol {{formatnum:35000}} unukotiledonaj.
La lastaj klasigoj estas tiu de Arthur Cronquist en 1981 (klasika klasigo), kaj pli freŝdate la [[klasigo APG III]] (de la ''[[Angiosperm Phylogeny Group]]'') en 2009, bazita sur molekula [[arkreskiĝo]].
Ekzistas ok grupoj de nun vivantaj angiospermoj:
Linio 43 ⟶ 64:
Oni povas nomi la dukotiledonaj '''magnoliopsidoj''' (''Magnoliopsida'') kaj la unukotiledonaj '''liliopsidoj''' (''Liliopsida'').
=== Plej grandaj familioj ===
La plej disvastiĝantaj familioj de la florplantoj, en ordo laŭ la specinombro jenas:
Linio 56 ⟶ 79:
# [[Rubiacoj]]: 7,000
# [[Eŭforbiacoj]]: 5,000
== Ekonomia signifeco ==
| |||