Korea lingvo: Malsamoj inter versioj

 

=== Parolelementoj ===

Estas du specoj de koreaj verboj: (동사, ''dongsa'', 動詞) agverboj kaj (형용사, ''hyeong-yongsa'', "adjektivoj"), statverboj.

 

Ekzemple, la agverboj 하다 (''hada'', "fari, havi") kaj 가다 (''gada'', "iri") temas pri ago aŭ moviĝo, kontraste al statverboj, ekzemple 예쁘다 (''yehppeuda'', "beli"), kiuj temas pri stato de io.

 

Malsame al plejmultaj eŭropaj lingvoj, la korea lingvo ne konjugacias verbojn por kongrui kun la subjekto, kaj substantivoj ne havas sekson. Male, verbaj konjugacioj dependas de la tenso, aspekto, voĉo, kaj la socia rilato inter la parolanto, la priparolatoj, kaj la aŭskultantoj. La sistemo de parolniveloj kaj honoroj iomete similas la V-T-distingon de multaj hindeŭropaj lingvoj. Ekzemple, oni uzas malsamajn finaĵojn surbaze de ĉu la priparolatoj kaj aŭskultantoj estas amikoj, gepatroj, aŭ moŝtoj.

 

Vortoj kiujn iuj klasifikas kiel adjektivojn (형용사, ''hyeong-yongsa'', 形容詞) konjugacias simile al agverboj, (동사 (''dongsa''). Ili similas al la statverboj de Esperanto kaj polineziaj lingvoj.

 

Ekzemple, 붉다 (''bukda'') tradukiĝas laŭvorte kiel "ruĝi" kaj 아쉽다 (''aswipda'') kiel "manki". Parolantoj de lingvoj kiuj ne havas statverbojn tradukas ilin per adjektivoj.

 

Koreaj determinantoj (관형사, ''gwanhyeongsa''). Ekzemple 각 (''gak'', "ĉiu") kaj 느린 (neurin).

 

Koreaj substantivoj (명사, ''myeongsa'') ne havas gramatikan sekson. Eblas pluraligi ilin per la finaĵo 들 sed plejofte oni uzas la singularan formon, eĉ se temas pli pluraj. Ekzemple, por la frazo "estas tri pomoj", la korea traduko estas 사과 세개 있습니다 (''sagwa segae isssumnida'') kie la vorto 사과 (''sagwa'', "pomo") estas singulara.

 

Koreajn pronomojn (대명사, ''daemyeongsa'') grave influas la moŝtaj niveloj en la lingvo. Pronomoj havas diversajn formojn kiuj dependas de la socia rango de la alparolato(j). Ekzemple, por la pronomo por "mi" ekzistas kaj la neformala formo 나 (''na'') kaj la moŝta/humila formo 저 (''jeo''). Ĝenerale oni evitas pronomojn de la dua singulara persono, precipe uzante moŝtajn formojn.

 

Koreaj adverboj (부사, ''busa'') inkluzivas je 또 (''tto'', "ankaŭ") kaj 가득 (''gadeuk'', "plene").

 

Korea partikulo (조사, ''josa'') ankaŭ estas speco de "postpozicio". Ekzemple, 는 (''neun'', tema signo) kaj 를 (''reul'', objekta signo)

 

Koreaj interjekcioj (감탄사, ''gamtansa'') ankaŭ nomiĝas "ekkrioj". Ekzemple, 아니 (''ani'', "ne").

 

==== Nombroj/numeraloj ====

 

== Parolaj niveloj kaj moŝtaj formoj ==

La interrilato inter parolanto aŭ verkanto kaj siaj priparolata temo kaj aŭskultantaro estas plej grava en korea, kaj la gramatiko reflektas tion. La interrilato inter parolanto/verkanto kaj temo estas reflektita en moŝtaj formoj, dum tiu inter parolanto/verkanto kaj aŭskultantaro estas reflektita en parolada nivelo.

 

=== Moŝtaj formoj ===

Kiam iu priparolas iun superan en rango, parolanto aŭ verkisto kutime uzas specialajn substantivojn aŭ verbofinaĵojn por indiki la superecon. Ĝenerale, iu estas supera en rango se li/ŝi estas pli maljuna parenco, nekonato pli-malpli samaĝa aŭ pli aĝa, aŭ dunganto, instruisto, kliento, aŭ simila. Iu estas egala aŭ malsupera en rango se li/ŝi estas pli juna nekonato, studento, dungito aŭ simila. Nuntempe ekzistas specialaj finaĵoj uzeblaj en deklaraj, demandaj kaj imperativaj frazoj; en kaj moŝtaj frazoj kaj ordinaraj frazoj. Tiuj plifaciligas kaj plirapidigas koreajn frazojn.

 

 

== Leksiko ==

La kerno de la korea leksiko estas indiĝenaj koreaj vortoj. Pli ol 50% de la leksiko (ĝis 60% laŭ iuj taksoj), precipe sciencaj terminoj, estas ĉina-koreaj vortoj<ref name=sohn>Sohn, Ho-Min. ''The Korean Language'' (Section 1.5.3 "Korean vocabulary", p.12-13), Cambridge University Press, 2001. ISBN 0-521-36943-6</ref>, aŭ

* rekte depruntitaj de la skriba ĉina, aŭ

En antikvaj tempoj, la lingvoj de la Korea duoninsulo estis skribitaj per ĉinaj ideografiaĵoj, uz hyangchal aŭ idu. Kono pri tiaj sistemoj estis perdita, kaj la Korea lingvo ne estis skribita iel ajn; la aristokrataro uzis Klasikan Ĉinan lingvon por sia skribado.

 

 

 

{| class="wikitable"

 

== Diferencoj inter Nord-Koreio kaj Sud-Koreio ==

Ekzistas multaj malgrandaj [[korea lingvo diferencoj inter Nordkoreio kaj Sudkoreio|diferencoj inter la uzado en Nordkoreio kaj en Sudkoreio]]. Diferencoj troviĝas en la prononcado, ortografio, gramatiko kaj leksiko.<ref>Kanno, Hiroomi (ed.) / Society for Korean Linguistics in Japan (1987). ''Chōsengo o manabō'' (『朝鮮語を学ぼう』), Sanshūsha, Tokyo. ISBN 4-384-01506-2</ref>